Альбер Камю - Ёна, або Мастак за працай (на белорусском языке)

• Название: Ёна, або Мастак за працай (на белорусском языке)
• Автор: Альбер Камю
• Жанр: Проза

---

Цяпер кожны дзень Ёна залазiў на антрэсолi. Госцi пачалi прыходзiць радзей, бо Луiза была заўсёды занятая i не магла шмат часу трацiць на размовы. А Ёна спускаўся толькi паесцi i потым зноў лез на сваё седала. Увесь дзень ён нерухома сядзеў у прыцемку. I толькi ўначы, калi жонка ўжо была ў ложку, таксама прыходзiў спаць. Праз некалькi дзён ён папрасiў Луiзу падаць яму сняданак наверх, i яна зрабiла гэта так клапатлiва, што Ёна нават расчулiўся. На ўсякi выпадак, каб болей не турбаваць жонкi, ён параiў ёй нарыхтаваць сёе-тое з ежы - няхай яно ляжыць тут, на антрэсолях. Пацiху-патроху ён увогуле перастаў спускацца ўдзень, але i есцi амаль што не еў. Неяк увечары ён паклiкаў Луiзу i папрасiў дзве коўдры: "Я пераначую тут". Луiза зiрнула на яго, адкiнуўшы голаў назад, хацела была нешта сказаць, але змаўчала. Яна толькi ўважлiва глядзела на яго заклапочанымi i сумнымi вачыма. I раптам Ёна заўважыў, як яна пастарэла, якi глыбокi след у яе душы пакiнула iх нялёгкае жыццё. Ён падумаў тады, што нiколi па-сапраўднаму не дапамагаў ёй. Але раней, чым паспеў нешта сказаць, Луiза ўсмiхнулася - так пяшчотна, што ў Ёны зашчымела ў сэрцы. "Як хочаш, любы", - сказала яна.

З гэтага часу Ёна спаў на антрэсолях i амаль не спускаўся. Госцi ў доме адразу знiклi, бо ўбачыцца з Ёнам было немагчыма нi ўдзень, нi ўвечары. Адным казалi, што ён з'ехаў у вёску, iншым - калi лгаць ужо надакучвала, - што знайшоў сабе недзе майстэрню. Адзiн Рато быў верны сабе i прыходзiў штодня. Ён узбiраўся на лескi, i яго буйны голаў узнiкаў над памостам. "Ну як ты там?" казаў ён. "Лепш за ўсiх". - "Працуеш?" - "А як жа". - "Але ж у цябе няма палатна!" - "Ну дык што, усё роўна працую". Падтрымлiваць такi дыялог памiж лескамi i памостам было цяжка. Рато кiваў галавой, спускаўся i iшоў дапамагаць Луiзе адрамантаваць электрычныя пробкi або замок. Потым, не ўзлазячы на лескi, развiтваўся з Ёнам, i той азываўся са змроку: "Бывай, стары браце". Аднойчы да свайго развiтання Ёна дадаў яшчэ: "Дзякуй". - "За што дзякуй?" - "За тое, што любiш мяне". - "Вось дык навiна!" - сказаў Рато i пайшоў.

Iншы раз, таксама ўвечары, Ёна клiкнуў Рато. Той падбег. Наверсе ўпершыню свяцiла запаленая газнiца. Ёна звесiўся з памоста. Твар у яго быў заклапочаны i ўсхваляваны. "Падай палатно", - сказаў ён. "Што гэта з табой? Схуднеў увесь, i выгляд у цябе, нiбы ў нейкага прывiда". - "Я апошнiмi днямi амаль што не еў. Але ўсё гэта лухта, трэба працаваць". - "Паеш спачатку". - "Не, не хачу". Рато прынёс палатно. Раней як знiкнуць на антрэсолях, Ёна запытаўся: "Як яны там?" - "Хто?" - "Ну, Луiза, дзецi". - "У парадку. Але каб ты быў побач, iм было б лепей". - "Я з iмi. Ты абавязкова скажы iм, што я заўсёды з iмi". I ён знiк. Рато падзялiўся сваiм клопатам з Луiзай. Тая сказала, што i сама ўжо непакоiцца некалькi дзён. "Што ж рабiць?.. Ах, каб я магла працаваць замест яго!" Яна засмучана зiрнула на Рато. "Я не магу жыць без яго", - сказала яна. У яе зноў быў твар той маладой дзяўчыны, якую Рато ведаў шмат гадоў назад. Ён здзiвiўся такой перамене. I раптам заўважыў, што Луiза пачырванела.

Газнiца гарэла ўсю ноч i назаўтра ўсю ранiцу. Усiм, хто б нi падыходзiў, Рато цi Луiзе, Ёна адказваў адно: "Не чапай мяне, я працую". Апоўднi ён папрасiў газы. Газнiца, якая ўжо пачынала курэць, iзноў загарэлася яркiм полымем i свяцiла да самага вечара. Рато застаўся абедаць з Луiзай i дзецьмi. Была поўнач, калi ён пайшоў развiтвацца з Ёнам. Ён падышоў да асветленых антрэсоляў, пастаяў нейкi час, але, так нiчога i не сказаўшы, пайшоў. Ранiцай наступнага дня, калi Луiза ўстала, газнiца яшчэ гарэла.

Пачынаўся прыемны пагодны дзень, але Ёна не заўважаў гэтага. Знямоглы, абапёршыся рукамi на каленi, ён сядзеў насупраць палатна, павернутага да сцяны, i чакаў. Ён казаў сабе, што цяпер ужо нiколi не будзе працаваць, ён быў шчаслiвы. Ён чуў далёкае мармытанне дзяцей, шум вады, бразгат посуду. Нешта гаварыла Луiза. У вокнах брынькалi вялiкiя шыбы, калi па бульвары праязджаў грузавiк. Жыццё па-ранейшаму цякло вакол, такое маладое i чароўнае: Ёна прыслухоўваўся да гэтай мiлай людской мiтуснi. Гэтак, здалёк, яна не перашкаджала той вялiкай радасцi, якая напаўняла яго, яна не замiнала яго мастацтву, думкам, якiя ён быў няздольны выказаць i якiм, вiдаць, было наканавана назаўжды застацца нявыказанымi. Але яны, гэтыя думкi, падымалi яго на недасягальную вышыню, дзе дыхаецца так лёгка i так вольна. Дзецi бегалi па пакоях, смяялася дзяўчо, вось i Луiза - таксама. Ён так даўно не чуў яе смеху. Ён любiў iх! Як ён любiў iх! Ён пагасiў газнiцу, i ў апалым змроку, там - цi гэта не зорка зноў ззяла яму? Гэта была яна, ён пазнаў яе, яго сэрца поўнiлася ўдзячнасцю, ён глядзеў на яе, глядзеў i раптам, бясшумна, упаў.

"Нiчога страшнага, - трошкi пазней тлумачыў доктар, якога выклiкалi да Ёны. - Ён занадта многа працуе. Праз тыдзень ён ужо будзе на нагах". - "Ён ачуняе, доктар, вы ўпэўнены?" - запыталася збялелая Луiза. "Ачуняе". У суседнiм пакоi Рато разглядаў палатно. Яно было ўсё белае, i толькi ў самым цэнтры Ёна вывеў нешта вельмi маленькiмi лiтарамi, так што цяжка было разабраць - цi то АДЗIНСТВА, цi то АДЗIНОТА.