Лонг - Пастушыная гiсторыя пра Дафнiса i Хлою (на белорусском языке)

• Название: Пастушыная гiсторыя пра Дафнiса i Хлою (на белорусском языке)
• Автор: Лонг
• Жанр: Проза

---

7

Быў там Лампiс, грубы валапас. Ён таксама сватаў Хлою ў Дрыяса i ўжо шмат падарункаў прынёс, каб прыспешыць вяселле. Але даведаўшыся, што Дафнiс ажэнiцца з ёю, калi ўладар дазволiць, ён пачаў шукаць спосабу, каб разгневаць супроць iх гаспадара; ведаючы, што таго вельмi радуе сад, надумаў ён як мага яго знiшчыць i знявечыць. Калi ссекчы дрэвы, то выдасць стук i яго зловяць; таму надумаўся ён спляжыць кветкi. Ён дачакаўся ночы, пералез цераз агароджу i адны з iх вырваў, другiя - паламаў, а рэшту растаптаў, як свiння. I непрыкметна ўцёк.

Назаўтра ранiцаю прыйшоў Ламан у сад, каб палiць кветкi вадою з крынiцы. Убачыўшы такое спусташэнне ўсяе мясцiны - работа не грабежнiка, а толькi ворага! - ён тут жа разарваў свой кароценькi хiтон i моцным крыкам пачаў клiкаць багоў; так што Мiртала, кiнуўшы тое, што мела ў руках, выбегла з хаты, i Дафнiс, якi толькi што выгнаў коз, прыбег; убачыўшы, яны закрычалi, а закрычаўшы, заплакалi.

8

Хоць жальбою кветкам не паможаш, але яны плакалi са страху перад гаспадаром; i чужы б хто, трапiўшы сюды, заплакаў, бо гэтая мясцiна была збэшчаная, а ўся зямля збiтая ў гразь. А тыя з кветак, што ўцалелi ад руйнавання, i далей цвiлi i зiхацелi i былi ўсё яшчэ прыгожыя, нават палеглыя на зямлю. I ўсё яшчэ садзiлiся на iх пчолы i няспынна гулi, як бы яны аплаквалi iх. А Ламан у роспачы ўсклiкаў: "Бяда гэтым кустам ружаў! Як iх паламалi! Бяда градкам фiялак! Як iх здратавалi! Бяда гiяцынтам i нарцысам! Што за нягодны чалавек вырваў iх! Вернецца вясна, а яны не распусцяцца; будзе лета, а яны красавацца не будуць; увосень нiкога яны вянком не прыбяруць. I ты ж, уладару Дыянiсе, не злiтаваўся над няшчаснымi кветкамi, сярод якiх ты жывеш, на якiя ты глядзiш, з якiх часта я табе вянкi плёў i цешыўся iмi? Як, як пакажу цяпер гэты сад гаспадару? Што ён скажа, калi гэта ўбачыць? Загадае павесiць мяне, старога чалавека, на першай хвойцы, як Марсiя; а можа, i Дафнiса, думаючы, нiбыта яго козы гэта зрабiлi".

9

Яшчэ гарачэйшыя слёзы пры гэтым палiлiся, i не кветкi аплаквалi яны, а самiх сябе. I Хлоя аплаквала Дафнiса, як бы яго ўжо мелiся павесiць, i малiлася, каб уладар не прыязджаў, i перажывала цяжкiя днi, нiбы ўжо бачыла, як лупцуюць Дафнiса. I калi ўжо ноч надышла, Эўдрам прынёс вестку, што старэйшы гаспадар прыедзе праз тры днi, а яго сын будзе заўтра. Яны зноў пачалi разважаць над тым, што адбылося, i, падзялiўшыся сваiмi страхамi з Эўдрамам, папрасiлi ў яго рады; ён, спагадаючы Дафнiсу, параiў расказаць усё маладому гаспадару i абяцаў iм сваю дапамогу пры гэтым, бо як малочны брат быў у яго ў пашане. I калi надышоў дзень, яны так i зрабiлi.

10

Астыл прыехаў конна, i з iм яго парасiт, таксама конна. У Астыла быў першы пушок на падбародку, а Гнатан - так звалi нахлебнiка - даўно ўжо галiў бараду. Ламан з Мiрталаю i Дафнiсам, прыпаўшы да ног маладога гаспадара, прасiлi паспагадаць няшчаснаму старому i адвесцi ад яго, нi ў чым не вiнаватага, гнеў свайго бацькi; i Ламан тут жа расказаў яму ўсё. Паспагадаў просьбе Астыл, пайшоў у сад i, убачыўшы панiшчаныя кветкi, паабяцаў iм, што сам папросiць бацьку дараваць i зверне вiну на коней: нiбыта яны, прывязаныя там, разгуляўшыся, сарвалiся з прывязi, адны кветкi паламалi, другiя - здратавалi, трэцiя - збiлi. За гэта Ламан i Мiртала пажадалi яму ўсялякага дабра, а Дафнiс прынёс гасцiнцы: казлянят, сыры, птушак з птушанятамi, гронкi вiнаграду на лозах, яблыкi на галiнках. Сярод гэтых гасцiнцаў было i духмянае лесбаскае вiно, з усiх мацункаў найлепшае.

11

Астыл пахвалiў гасцiнцы i пайшоў паляваць на зайцоў, бо дзяцюк ён быў багаты, жыў заўсёды ў раскошы i прыехаў у вёску, каб зазнаць адменнай уцехi. Гнатан жа, чалавек, якi ўмеў толькi есцi ды пiць, абы набрацца, а набраўшыся, распуснiчаць, i ў якога толькi i было ўсяго што губа, чэрава ды тое, што пад чэравам, старанна разгледзеў Дафнiса, калi той прынёс свае гасцiнцы, i, схiльны ад прыроды да хлопцаў, знайшоўшы красу, якой i ў горадзе не знайсцi, надумаў узяцца за Дафнiса, спадзеючыся лёгка ўгаварыць гэтага казапаса.

Наважыўшыся так, ён пайшоў не з Астылам на паляванне, а туды, дзе пасвiў Дафнiс, кажучы, што хоча коз паглядзець, а напраўду - Дафнiсам палюбавацца. I, каб расчулiць, ён хвалiў яго коз, папрасiў яго сыграць на сiрынзе пастушыную песню i сказаў, што ён хутка даб'ецца для Дафнiса волi, бо ўсё можа зрабiць.

12

Гнатан, убачыўшы, што прыручыў хлопца, падпiльнаваў яго ўночы, калi ён гнаў з пашы коз, i, падбегшы, спярша пацалаваў, а потым папрасiў, каб той дазволiў яму ззаду тое, што козы дазваляюць сваiм казлам. Доўга не мог уцямiць Дафнiс i нарэшце адказаў, што ён добра ведае, як казлы скачуць на коз, але нiхто нiколi не бачыў, каб казёл ускокваў на казла, а баран замест авечкi - на барана, нi пеўнi замест курэй на пеўняў, тады Гнатан, пусцiўшы ў ход рукi, хацеў узяць яго гвалтам. Але Дафнiс штурхнуў п'янага, якi ледзь трымаўся на нагах, павалiў на зямлю i ўцёк, як алянятка, пакiнуўшы там ляжаць таго, каго весцi дадому пад руку мог мужчына, а не хлопчык.

Больш Дафнiс увогуле з iм не вадзiўся i пасвiў сваiх коз то тут, то там, унiкаў Гнатана, ахоўваючы сваю Хлою. Ды i Гнатан больш не лез да яго, ведаючы, што той не толькi прыгожы, але i дужы. Чакаў толькi зручнага моманту, каб пагаварыць пра яго с Астылам, i спадзяваўся атрымаць яго ў падарунак ад дзецюка, якi любiў адорваць часта i шчодра.

13

Але тады нiчога не выпадала зрабiць, бо прыехаў Дыянiсафан разам з Клеарыстаю, i скрозь чуўся вялiкi галас цягла, службы, мужчын, жанок. Аднак пасля ўсяго склаў доўгую любоўную прамову.

Дыянiсафан хоць ужо i быў напалову сiвы, але быў высокi i прыгожы i мог бы яшчэ пазмагацца з маладымi, да таго ж багаты, як мала хто, i сумленны, як нiхто. Прыехаўшы, ён у першы ж дзень прынёс ахвяры багам, апекунам палёў Дэметры, Дыянiсу, Пану, нiмфам, а ўсiм, хто быў там, паставiў кратэр вiна. У наступныя днi ён аглядваў Ламанаву гаспадарку. Убачыўшы палi ў барознах, гронкi на лозах, сад у цэлай красе - за кветкi Астыл узяў вiну на сябе, - ён вельмi ўсцешыўся, пахвалiў Ламана i паабяцаў адпусцiць яго на волю. Пасля гэтага пайшоў на казiную пашу, каб паглядзець i коз, i таго, хто iх пасвiў.

14

Хлоя, засаромеўшыся i спалохаўшыся такога гурту людзей, уцякла ў лес, а Дафнiс стаяў там, апяразаны калматаю казлiнаю шкураю, з толькi што пашытаю пастуховаю торбаю цераз плячо, у руцэ адной трымаў свежы сыр, другою прытрымлiваў малочных казлянятак; калi Апалон некалi, служачы Лаамеданту, пасвiў быкоў, ён быў такi самы, як тады выглядаў Дафнiс. Ён нiчога не казаў, а толькi, пачырванеўшы, апусцiў вочы, перадаючы гасцiнцы; а Ламан сказаў: "Гэта, уладару, пастух тваiх коз. Ты мне перадаў пасвiць пяцьдзесят коз i двух казлоў, а гэты выхадзiў табе сто коз i дзесяць казлоў. Бачыш, якiя тлустыя, з густою воўнаю, i рогi ў iх не зламаныя. Ён прывучаў iх да музыкi; пачуўшы сiрынгу, яны робяць усё, што трэба".

15

Клеарыста, якая была пры гэтай гаворцы, захацела ўбачыць тое, што ён казаў, i загадала Дафнiсу, каб зайграў сваiм козам, як гэта ён звычайна робiць, i паабяцала за iгру хiтон, хламiду i сандалi. Ён пасадзiў iх, як у тэатры, стаў пад букам, выняў з торбы сiрынгу i найперш злёгку дзьмухнуў: козы пасталi i паднялi галавы. Пасля ён зайграў "на пашу": i козы пасвiлiся, апусцiўшы ўнiз галовы; далей ён выдаў мяккiя тоны: козы, сабраўшыся, паляглi. I вось зайграў пранiзлiвы напеў: козы, нiбы да iх наблiжаўся воўк, уцяклi ў лес. Праз хвiлiну ён выдаў поклiчны напеў: выбраўшыся з лесу, яны збеглiся каля яго ног. Нiколi не ўбачыш рабоў, каб яны так слухалiся гаспадара. Усе дзiву далiся, а больш за ўсiх Клеарыста, яна паклялася аддаць тыя падарункi пастуху - прыгажуну i да таго ж музыку. Вярнуўшыся ў двор, селi снедаць i Дафнiсу таксама са свае яды паслалi.

Ён еў разам з Хлояй, смакуючы гарадскiя стравы, i быў у добрай надзеi выпрасiць у гаспадара дазвол на шлюб.

16

А Гнатан, пабачыўшы праяву з козамi, толькi яшчэ больш распалiўся пажадлiвасцю, уважаючы, што яго жыццё не жыццё, калi не даможацца Дафнiса. Прыпiльнаваўшы, калi Астыл праходжваўся ў садзе, завёў яго ў каплiцу Дыянiса i пачаў цалаваць яму ногi i рукi. Калi Астыл запытаўся, навошта ён гэта робiць, i загадаў яму расказаць, пакляўшыся дапамагчы, той сказаў: "Гiне твой Гнатан, о ўладару! Ён, якi дагэтуль толькi твой стол любiў; ён, якi некалi кляўся, што няма нiчога лепшага за старое вiно, ён, хто цанiў тваiх кухараў вышэй за ўсiх мiтыленскiх дзецюкоў, цяпер толькi Дафнiса ўважае прыгожым. Я не адведаю нiводнай дарагой стравы, хоць бы колькi нi рыхтавалi кожнага дня мяса, цi рыбы, цi мядовых коржыкаў, а ахвотна зрабiўшыся казою, еў бы траву, лiсце, слухаючы Дафнiсаву сiрынгу, пасучыся пад яго наглядам. Уратуй свайго Гнатана i адолей неадольнага Эраса. Калi ж не, то, клянуся табе маiм богам, узяўшы нож i напоўнiўшы ўдосталь сваё чэрава ядою, я заб'ю сябе самога перад Дафнiсавымi дзвярыма: ты нiколi больш не назавеш мяне сваiм Гнатонiкам, як ты заўсёды меў звычку жартам называць".

17

Тут ён так заплакаў i зноў пачаў цалаваць ногi дзецюку, якi быў i велiкадушны i не быў ужо недасведчаны ў муках кахання, а таму i не мог адмовiць i паабяцаў у свайго бацькi выпрасiць Дафнiса i ўзяць яго ў горад слугою сабе, а каханкам Гнатану. I каб вярнуць вясёлы настрой таму, ён, пасмiхаючыся, спытаўся ў яго, цi не саромеецца ён кахаць Ламанавага сына i так хацець легчы з хлопцам, што пасе козы; i пры гэтым зрабiў мiну, што яго гiдзiць казлiны смурод. Але Гнатан, якi ў застоллях распуснiкаў вывучыўся ўсялякаму любоўнаму пустаслоўю, не без трапнасцi сказаў пра сябе i пра Дафнiса: "Нiводнага закаханага, мой уладару, гэта не абыходзiць: у якой бы постацi ён нi знайшоў красу, ён у яе палоне. Праз гэта не адзiн кахае раслiну, раку, дзiкага звера. А, мiж iншым, хто не паспагадае закаханаму, якi мае баяцца каханага? Я люблю цела раба, але красу - вольнага. Цi бачыш, як гiяцынты, яго кудзеры, з-пад броваў вочы блiшчаць, як дарагi камень у залатой аправе? Твар яго поўнiцца румянцам, рот - зубамi бялюткiмi, як слановая косць: якi закаханы не хацеў бы сарваць адтуль чыстыя пацалункi? Калi я закахаўся ў пастуха, то гэтым пераймаю багоў. Валапасам быў Анхiс, а яго мела Афрадыта; козы пасвiў Бранх, а яго любiў Апалон; аўчаром быў Ганiмед, а яго выкраў Дзеўс. Не грэбуйма хлопцам, якога i козы, як закаханыя, слухаюцца, што мы i бачым; падзякуйма Дзеўсавым арлам, што даюць аставацца яшчэ на зямлi такой красе".