Джордж Оруэлл - Ферма (на белорусском языке)

• Название: Ферма (на белорусском языке)
• Автор: Джордж Оруэлл
• Жанр: Научная Фантастика

---

Усе людзi ўцяклi, апроч аднаго. Вярнуўшыся ў двор, Баксёр пакратаў капытом памочнiка конюха, якi ляжаў нiцма, тварам у гразь, спрабуючы перавярнуць яго. Хлопец не варушыўся.

- Ён памёр, - з сумам вымавiў Баксёр. - Я не хацеў яго забiваць. Я забыўся, што ў мяне жалезныя падковы. Хто цяпер паверыць, што я зрабiў гэта не наўмысна?

- Без сантыментаў, таварыш! - закрычаў Сняжок, з чыiх ранаў усё яшчэ цякла кроў. - Вайна ёсць вайна. Добры чалавек - мёртвы чалавек.

- Я не хачу забiваць, нават людзей, - паўтарыў Баксёр, i вочы яго напоўнiлiся слязьмi.

- А дзе Молi? - усклiкнуў нехта.

Молi i сапраўды не было вiдаць. На хвiлiну ўзняўся вялiкi пярэпалах; баяяiся, што людзi маглi неяк ёй нашкодзiць або нават звесцi яе з сабою. Урэшце, аднак, яе знайшлi - яна хавалася ў сваiм стойле, засунуўшы галаву ў сена. Яна ўцякла, як толькi пачула стрэл. Аднак, калi ўсе вярнулiся з пошукаў, выявiлася, што памочнiк конюха, якi быў толькi аглушаны, паспеў ачомацца i ўцячы.

Жывёлы зноў сабралiся ўсе разам у вялiкiм узрушэннi i, перакрыкваючы адна адну, распавядалi пра свае подзвiгi ў бiтве. Тут жа адбылося iмправiзаванае святкаванне перамогi. Быў узняты сцяг, i колькi разоў запар былi праспяваныя "Звяры Брытанii", пасля адбылося ўрачыстае пахаванне палеглай у баi авечкi, i на яе магiле быў пасаджаны куст глогу. Сняжок выступiў над магiлаю з кароткай прамовай, падкрэслiўшы, што кожная жывёлiна мусiць быць гатовая загiнуць за Ферму Жывёлаў, калi гэта спатрэбiцца.

Жывёлы аднадушна пастанавiлi заснаваць ваенную ўзнагароду - медаль "Жывёла-Герой" першага класа, якi быў адразу ўручаны Сняжку i Баксёру. Гэты масянжовы медаль (у сапраўднасцi ж гэта былi масянжовыя бляхi, знойдзеныя ў рымарнi) належала насiць у нядзелi i святы. Заснавалi таксама медаль "Жывёла-Герой" другога класа, якiм пасмяротна ўзнагародзiлi забiтую авечку.

Шмат спрачалiся аб тым, як назваць гэтую слаўную бiтву. Нарэшце яе назвалi Бiтва пры Хляве, бо якраз там хавалася засада. Стрэльбу мiстэра Джоўнза знайшлi ў гразi, а было вядома, што ў сядзiбе ёсць патроны. Вырашылi ўсталяваць стрэльбу ля флагштока ў якасцi гарматы i страляць з яе двойчы на год - дванаццатага кастрычнiка, у гадавiну Бiтвы пры Хляве, i ў дзень напярэдаднi Янавай ночы, у гадавiну Паўстання.

V

З наблiжэннем зiмы паводзiны Молi пачалi ўсё больш i больш непакоiць. Яна спазнялася на працу кожнай ранiцы, просячы прабачэння, што праспала, i скардзiлася на нейкi загадкавы боль, хоць апетыт у яе заставаўся цудоўны. За любою зачэпкай яна ўцякала з працы i iшла на вадапой, дзе падоўгу стаяла i ачмурэла ўзiралася ў сваё адлюстраванне ў вадзе. Але хадзiлi чуткi i пра нешта больш сур'ёзнае. Аднойчы, калi Молi бяздумна прахаджалася па двары, памахваючы сваiм даўгiм хвастом i жуючы былiнку, Канюшынка адвяла яе ўбок.

- Молi, - сказала яна, - мне трэба вельмi сур'ёзна з табой пагаварыць. Сёння ранiцай я бачыла, як ты глядзела праз агароджу, што аддзяляе Ферму Жывёлаў ад Фоксвуда. Адзiн з людзей мiстэра Пiлкiнгтана стаяў з таго боку агароджы. Я была вельмi далёка, але я амаль перакананая, што бачыла, як ён гаварыў з табой i ты дазваляла яму гладзiць свой нос. Што гэта значыць, Молi?

- Я там не была! Я гэтага не рабiла! Гэта няпраўда! - закрычала Молi i пачала вытапырвацца i бiць капытамi зямлю.

- Молi! Паглядзi мне ў вочы. Цi даеш ты мне слова гонару, што той чалавек не гладзiў табе нос?

- Гэта няпраўда! - паўтарыла Молi, але яна не магла паглядзець Канюшынцы ў вочы i кiнулася наўцёкi, паскакаўшы наўзгалоп у поле.

Тады Канюшынцы прыйшла ў галаву адна думка. Нiкому нiчога не кажучы, яна пайшла ў стойла Молi i адгарнула капытом салому. Пад саломаю была схаваная кучка кавалкаў цукру i некалькi скруткаў рознакаляровых стужак.

Праз тры днi Молi знiкла. Некалькi тыдняў нiхто не ведаў, куды яна падзелася, пакуль галубы не паведамiлi, што бачылi яе на другiм канцы Ўiлiнгдана. Яна стаяла запрэжаная ў прыгожую калымажку, пафарбаваную ў чырвонае i чорнае, што чакала каля карчмы. Тоўсты чырванатвары чалавек у клятчастых брыджах i гетрах, якi выглядаў на карчмара, гладзiў ёй нос i кармiў яе цукрам. Яна была нанова падстрыжаная, i ў грыве была ўплеценая пунсовая стужка. Вiдаць, яна вельмi добра бавiла час, як сказалi галубы. Нiхто з жывёлаў больш нiколi не згадваў пра Молi.

У студзенi настала суровае надвор'е. Зямля была Цвёрдая, як жалеза, i на полi не было чаго рабiць. У вялiкiм гумне адбывалася шмат сходаў, свiннi займалiся планаваннем працы на наступны сезон. Неяк само сабою склалася, што свiннi, якiя былi вiдавочна разумнейшыя за iншую жывёлу, вырашалi ўсе пытаннi, што датычылi фермы, хоць рашэннi i мелiся быць ухваленыя большасцю галасоў. I гэткi парадак дзеiў бы даволi добра, калi б не спрэчкi памiж Сняжком i Напалеонам. Гэтыя двое разыходзiлiся ў поглядах паўсюль, дзе толькi было магчымае разыходжанне. Калi адзiн з iх прапанаваў засеяць большую плошчу ячменем, дык можна было быць пэўным, што другi запатрабуе большае плошчы пад авёс, i калi адзiн казаў, што тое i тое поле якраз прыдатнае пад капусту, дык другi абвяшчаў, што яно нi на што iншае не надаецца, як на караняплоды. Кожны меў сваiх прыхiльнiкаў, i часам адбывалiся зацятыя спрэчкi. На сходах Сняжок часта перамагаў дзякуючы сваiм блiскучым прамовам, але Напалеону больш удавалася назбiраць сабе аднадумцаў у часе памiж сходамi. Асаблiвы поспех ён меў сярод авечак. Апошнiм часам авечкi ўзялiся бляяць лозунг "Чатыры нагi добра, дзве нагi дрэнна" калi трэба i калi не трэба, часам перапыняючы сваiм бляяннем Сход. Можна было заўважыць, што яны мелi асаблiвую схiльнасць бляяць свой лозунг у сама важныя моманты Сняжковых прамоў. Сняжок якраз дэталёва вывучыў некалькi старых нумароў знойдзенага ў сядзiбе часопiса "Фермер i жывёлавод" i быў поўны шырокiх планаў розных навiнак i ўдасканаленняў. Ён з веданнем справы гаварыў пра дрэнажныя сiстэмы, сiлас i кампост, выпрацаваў складаны праект, паводле якога ўсе жывёлы мусiлi класцi свой гной непасрэдна ў полi, кожны дзень на новым месцы, каб скарацiць працу на перавозку. Напалеон нiякiх сваiх праектаў не прапаноўваў, а толькi спакойна казаў, што Сняжковы нiкуды не вартыя, i, здавалася, чакаў свайго часу. Але з усiх iхнiх спрэчак найбольш зацятая разгарэлася вакол пытання аб ветраку.

На доўгiм выгане, недалёка ад гаспадарчых пабудоў, быў маленькi ўзгорак найвышэйшая мясцiна на ферме. Агледзеўшы мясцовасць, Сняжок абвясцiў, што гэта сама прыдатнае месца для ветрака, якi б прыводзiў у рух генератар i забяспечваў ферму электрычнасцю. Гэта дазволiла б асвятлiць i ацяплiць узiмку стайнi, пусцiць у ход цыркулярную пiлу, сячкарню, буракарэзку i электрычную даiльную машыну. Жывёлы нiколi не чулi пра нешта падобнае (бо ферма была старая i мела толькi сама прымiтыўныя механiзмы) i здзiўлена слухалi, як Сняжок маляваў ва ўяўленнi дзiвосныя карцiны, як машыны будуць працаваць за iх, а самi яны тым часам будуць пасвiцца ўдосталь на полi або ўдасканальваць розум чытаннем i размовамi.

Праз некалькi тыдняў Сняжковы праекты ветрака былi цалкам гатовыя. Механiчныя падрабязнасцi паходзiлi галоўным чынам з трох кнiг, што належалi мiстэру Джоўнзу, - "Тысяча карысных парадаў па гаспадарцы", "Кожны сам сабе муляр" i "Электрычнасць для пачаткоўцаў". Сняжок выбраў сабе за кабiнет павець, якая некалi выкарыстоўвалася як iнкубатар i дзе была гладкая драўляная падлога, на якой добра маляваць. Ён зачыняўся там на цэлыя гадзiны. Заклаўшы патрэбную старонку каменем i зацiснуўшы кавалак крэйды памiж косткамi капыта, ён хуценька вадзiў iм сюды-туды, крэслячы лiнiю за лiнiяй i павiскваючы ад захаплення. Паступова чарцяжы ператварылiся ў складаную блытанiну шкiваў i шасцерняў, якая займала больш за палову падлогi i, хоць здавалася астатнiм жывёлам цалкам незразумелай, рабiла на iх вялiкае ўражанне. Усе яны прыходзiлi паглядзець на Сняжковы малюнкi, прынамсi, раз на дзень. Прыходзiлi нават куры i качкi, усяляк стараючыся не наступiць на крэйдавыя рыскi. Толькi Напалеон трымаўся наводдаль. Ён адразу выказаўся супраць ветрака. Але аднойчы ён нечакана прыйшоў прагледзець чарцяжы. Ён, цяжка ступаючы, абышоў паветку, прыгледзеўся да кожнай драбнiцы ў чарцяжах i нават раз цi два панюхаў iх, пасля пастаяў хвiлiнку, пазiраючы на iх краем вока; тады раптам падняў нагу, пабруiў на чарцяжы i выйшаў, не сказаўшы нi слова.

Памiж насельнiкамi фермы зазначыўся глыбокi падзел у пытаннi аб ветраку. Сняжок не адмаўляў, што пабудаваць яго - справа няпростая. Трэба будзе нанесцi камення i змураваць сцены, тады зрабiць крылы, а пасля гэтага спатрэбiцца генератар i правады. (Як усё гэта дастаць, Сняжок не казаў.) Але ён сцвярджаў, што ўсё гэта можна зрабiць за год. Затое пасля, абяцаў ён, будзе заашчаджана столькi працы, што жывёлам трэба будзе працаваць толькi тры днi на тыдзень. Напалеон, са свайго боку, падкрэслiваў, што вялiкай неабходнасцю бягучага моманту з'яўляецца павышэнне вытворчасцi харчоў i што калi яны будуць марнаваць час на пабудову ветрака, то яны ўсе памруць з голаду. Жывёлы падзялiлiся на дзве фракцыi: адна пад лозунгам "За Сняжка i трохдзённы тыдзень", а другая - "За Напалеона i поўнае карыта". Бэнджамiн быў адзiны, хто не далучыўся да нiводнай фракцыi. Ён не верыў нi ў тое, што пабольшае ежы ў карыце, нi ў тое, што вятрак заашчадзiць працу. Будзе вятрак або не будзе, казаў ён, жыццё ўсё адно будзе такое, якое было дагэтуль - гэта значыць кепскае.