Жорж Сименон - Першая справа Мэгрэ (на белорусском языке)

• Название: Першая справа Мэгрэ (на белорусском языке)
• Автор: Жорж Сименон
• Жанр: Детектив

---

- Ну i прыгажунчык ты, Жуль! - усклiкнула яна, гледзячы, як ён любуецца сабой у люстры.

Яна i не думала кпiць з яго. Наадварот, жонка, несумненна, была зусiм шчырая. Аднак у тым, як яна вымавiла гэтыя словы, ва ўсмешцы яе было нешта такое, што насцярожыла яго i дазволiла недвухсэнсоўна зразумець, што яму не варта i спрабаваць выдаваць сябе за юнага ветрагона.

На плошчы Бастылii iгралi вячэрнюю зару. Мэгрэ стаяў ля расчыненага акна ўзбоч жонкi, спакойна перагаворваўся з ёю, але чым болей ядранела, тым меней упэўненасцi заставалася ў iм.

- Разумееш, калi мне ўдасца давесцi справу да канца, то я амаль напэўна траплю на Набярэжную Арфеўр. А калi ўжо траплю туды...

Пра што большае ён мог яшчэ марыць? Трапiць у Вышукную палiцыю, ды яшчэ ў славутую апергрупу шэфа, як тады называлася група па расследаванню забойства!..

А для гэтага дастаткова было з поспехам завяршыць распачатае iм следства iнакш кажучы, не прыцягваючы ўвагi, раскрыць глыбока захаваную тайну багатага асабняка на вулiцы Шапталь.

Спаў ён неспакойна, а калi ў шэсць гадзiн ранiцы падняўся, яшчэ адно з настаўленняў прымусiла яго з iронiяй прыгадаць свой падручнiк.

"Кепкi, шыйнай хусцiнкi, ношанага пiнжака, як праверана практыкай, зусiм дастаткова для маскiроўкi".

На гэты раз, калi ён аглядаў сябе ў люстэрку, мадам Мэгрэ i не думала смяяцца:

- З наступнай палучкi трэба будзе купiць табе гарнiтур, - з пяшчотай сказала яна.

Якая тонкая хiтрасць! Гэта азначала толькi адно: што яго стары пiнжак выглядаў не лепей, чым тое, што iменавалася яго так званым парадным гарнiтурам. Iнакш кажучы, яму не было анiякай патрэбы ў маскiроўцы.

I ён толькi надзеў манiшку, завязаў гальштук i прыхапiў кацялок.

Надвор'е стаяла цудоўнае, як па наўмыснаму заказу дзеля каранаванай асобы, якую сёння павязуць у Версаль. Сотнi парыжан ужо рушылi да каралеўскай рэзiдэнцыi, дзе да вечара ўсе лаўкi вакол палаца будуць закiданы бруднай паперай i парожнiмi пляшкамi.

Жустэн Мiнар павiнен быў цягнiком адправiцца ў Канфлан на пошукi славутай Жэрмены, пакаёўкi Жандро.

- Калi яна толькi трапiць у мае рукi, - сказаў ён з мяккасцю, якая заўсёды абяззбройвала, - я ўпэўнены, што яна мне ўсё раскажа. Я i сам не ведаю, у чым тут справа, але людзi заўсёды ахвотна дзеляцца са мной сваiмi тайнамi.

Не пазней сямi гадзiн ранку Мэгрэ, калi можна так сказаць, узяў пад сваю ўладу вулiцу Шапталь. I ён мысленна павiншаваў сябе, што не надзеў кепку, бо першым, каго ён сустрэў, аказаўся супрацоўнiк з камiсарыята, i той прывiтаў Мэгрэ, назваўшы яго па iменi.

Ёсць вулiцы, дзе вечна людна, дзе на кожным кроку крамы, кавярнi - там лёгка займацца сочкай. Але вулiца Шапталь, кароткая i шырокая, без нiводнай крамы i амаль заўсёды бязлюдная не адносiлася да iх лiку.

Усе шторы ў асабняку Жандро-Бальтазараў былi апушчаны. Мэгрэ пастаяў спачатку на адным рагу вулiцы, потым перайшоў на другi. Ён пачуваў сябе даволi няёмка, i першая ж служанка, што выйшла па малако на вулiцу Фантэн, як яму здалося, змерыла яго падазроным позiркам i прыспешыла крок.

Настаў самы нязручны для яго час дня. Сонца свяцiла ўжо ярка, але было яшчэ халаднавата, а ён, выходзячы з дому, не апрануў плашч. На тратуарах - каб жывая душа. Толькi а палове восьмай адчынiлася тытунёвая крамка на рагу, i Мэгрэ выпiў там шклянку такой кепскай кавы, што яго ледзь не званiтавала.

Прайшла яшчэ адна служанка з малочным бiтонам, затым другая. Мэгрэ здавалася, што яны толькi-толькi ўсталi з пасцелi i нават не паспелi ўмыцца. То тут, то там сталi расчыняцца аканiцы, жанчыны ў папiльётках выглядвалi з акон i ўсе, як адна, дапытлiва азiралi яго. А ў Жандро па-ранейшаму панавала мёртвая цiшыня, i толькi ў восем з чвэрцю з вулiцы Нотр-Дам-дэ-Лярэт з'явiўся шафёр у бездакорна пашытай чорнай куртцы i пазванiў ля брамы.

На шчасце, якраз адчынiўся бар "Стары Кальвадос" - адзiная мясцiнка, дзе можна было схавацца ад староннiх вачэй. Бар гэты знаходзiўся на рагу вулiцы Энэр, трошкi ў баку ад асабняка Жандро. Мэгрэ паспешлiва пераступiў парог "Старога Кальвадоса".

Луi ў паласатым жылеце адчынiў браму, перакiнуўся некалькiмi словамi з шафёрам. Брама заставалася расчыненай, праз яе вiдзён быў залiты сонцам двор, зялёныя газоны i гараж, а па цокату капытоў можна было здагадацца, што тут жа размешчана i стайня.

- Жадаеце перакусiць?

Мэгрэ ўздрыгнуў. На яго спакойна глядзеў тоўсты, чырвоны як рак мужчына з маленечкiмi вочкамi.

- Як вы глядзiце на порцыю каўбасы i куфаль сiдру? Лепей не прыдумаеш, каб замарыць чарвячка.

Так пачаўся гэты дзень, i сходных яму яшчэ нямала перападзе ў жыццi Мэгрэ, але гэты ўрэзаўся ў яго памяць, як нейкi кашмарны сон.

Ужо сам прытулак быў даволi незвычайны. На гэтай вулiцы, дзе размясцiлiся прыватныя асабнякi i даходныя дамы, "Стары Кальвадос" быў падобны на правiнцыяльны шынок, якi забылiся знесцi, калi Парыж разросся, захапiў i гэту частку прыгарада. Будыначак быў нiзкi, вузкi. Адна прыступка ўнiз прыводзiла ў даволi цёмны, досыць такi халаднаваты паўпадвальчык з алавянай, да бляску надраенай стойкай. Да пляшак, якiя стаялi на ёй, здавалася, стагоддзi нiхто не датыкаўся.

Пах таксама быў непаўторны. Iшоў ён, вiдаць, з люка ў падлозе, якi вёў у склеп.

Адтуль кiсла патыхала сiдрам i кальвадосам, старымi бочкамi i цвiллю, а да гэтага букета прымешваўся яшчэ i кухонны чад. У глыбiнi памяшкання мелася вiнтавая лесвiца, якая вяла наверх, i ўсё разам узятае чамусьцi выглядала, як тэатральная дэкарацыя, а гаспадар - камлюкаваты i каратканогi, з упартым iлбом i маленькiмi блiскучымi вочкамi - сноўдаўся туды-сюды, як акцёр.

Хiба Мэгрэ мог адмовiцца ад прапановы гаспадара? Праўда, зранку яму яшчэ нiколi не даводзiлася пiць сiдр. Гэта была яго першая практыка, i ён са здзiўленнем адчуў, як прыемная цеплыня разлiлася ў грудзях.

- Таварыша чакаю! - абвясцiў ён, адчуваючы патрэбу хоць нешта сказаць.

- А мне што! - адрэзаў гаспадар, пацепваючы шырознымi плячыма, i Мэгрэ стала ясна: ён не верыць нiводнаму яго слову. Ды i ў позiрку яго таiлася такая хiтрынка, што Мэгрэ хацелася скрозь зямлю правалiцца.

Гаспадар таксама снедаў за прылаўкам, запiваючы тоўстыя скрылi каўбасы сiдрам, i праз чвэрць гадзiны ягоны жбаночак, напоўнены з бочкi ў склепе, быў апарожнены.

А па двары Жандро няспешна пахаджваў шафёр. Скiнуўшы куртку, ён мыў са шланга аўтамабiль, ад якога вiднелiся толькi пярэднiя колы. Але гэта быў не "дыён-бутон", а чорны лiмузiн з вялiкiмi меднымi фарамi.

На вулiцы зрэдку паяўлялiся прахожыя: спяшалiся да метро чыноўнiкi, да крам па вулiцы Фантэн праставалi служанкi або гаспадынi.

Нiхто не заходзiў у "Стары Кальвадос". Тым часам на вiнтавой лесвiцы паказалiся ногi ў чырвоных пантофлях, потым узнiкла кудлатая мадам, якая моўчкi, не сказаўшы нi слова, знiкла на кухнi.

"Палiцэйскi, якому даручана сочка, ужо не належыць сам сабе; яго паводзiны фактычна абумоўлiваюцца ўчынкамi паднагляднай асобы".

У акне на другiм паверсе рассунулiся шторы - гэта быў пакой Рышара Жандро. Было роўна дзевяць гадзiн. Гаспадар "Старога Кальвадоса" сноўдаўся па пакоi з анучай у руцэ з такiм выглядам, нiбыта ён знарок робiць гэта, каб не завязваць размову з наведвальнiкам.

- Нешта познiцца мой прыяцель, - сказаў Мэгрэ, каб парушыць няёмкае маўчанне.

"Стары Кальвадос" дакладней было б назваць не барам, а рэстарацыяй-сталоўкай. Сталы былi акрыты настольнiкамi ў дробную чырвоную клетку, гэткiя ж шторы вiселi на вокнах. З дзвярэй у глыбiнi пакоя паўзлi ўжо кухонныя пахi i было чуваць, як адна за адной плюхалiся ў вядро абабраныя бульбiны.

Чаму гаспадар i яго жонка не размаўляюць? З таго часу як жанчына сышла ўнiз, абое яны, дакладней, усе трое - выглядалi так, нiбыта разыгрывалi нейкую дзiўную пантамiму.

Гаспадар працiраў чаркi i пляшкi, ярасна цёр алавяную стойку, потым нерашуча прыпынiўся ля батарэi глiняных жбаночкаў, выбраў адзiн. Затым рашуча напоўнiў дзве чаркi i, паказваючы на гадзiннiк, што вiсеў на сцяне побач з календаром-рэкламай, прамовiў:

- Пара.

Яго маленькiя вочы пiльна прасачылi за тым, як Мэгрэ выпiў прапанаваную чарку кальвадосу; потым глынуў налiтае сабе, прыцмокнуў i зноў узяўся за анучу, якую затыкаў за падцяжкi, калi не карыстаўся ёю.

А палове дзесятай паднаглядны шафёр апрануў куртку i праз хвiлiну данёсся шум заведзенага матора. Аўтамабiль выехаў з варот i спынiўся ля параднага; праз некалькi хвiлiн з дома выйшаў Рышар Жандро ў шэрым гарнiтуры з гваздзiком у пятлiцы i сеў у чорны лiмузiн.

Няўжо гаспадар рэстарацыi гэткi разявяка? Цi, наадварот, ён даўно пра ўсё здагадаўся? Ён паглядзеў спярша ўслед аўтамабiлю, якi праехаў мiма, затым перавёў позiрк на Мэгрэ, потым злёгку ўздыхнуў i зноў узяўся за работу.

А палове дзесятай гаспадар зноў прайшоў за стойку, выбраў чарговы жбанок, налiў дзве невялiкiя чаркi i моўчкi пасунуў адну з iх свайму клiенту.

Толькi пазней, апоўднi, да Мэгрэ дайшло, што гэта своеасаблiвы рытуал, цi, дакладней, манiя таўстуна. Роўна праз кожныя паўгадзiны яму неабходна было кульнуць чарку кальвадосу - вось адкуль гэтыя барвовыя плямы на твары i вiльготны бляск вачэй.