Андрэй Федарэнка - Шчасце

• Название: Шчасце
• Автор: Андрэй Федарэнка
• Жанр: Прочая старинная литература

---

Праз месяц дзвесце дваццаць старонак, як лёду, былі гатовыя. Раздрукаваныя. Унучка Міхеевіча, з якім Шаўцоў-Бузук пасябраваў, выправіла граматычныя памылкі, заадно крышку - стыль. І Шаўцоў-Бузук, хвалюючыся, панёс твор пісьменніку.

Пісьменнік пакруціў у руках папку, чамусьці ўзважыў яе на далоні. І... аддаў назад.

- Ды вы хоць пачытайце першы радок! - узмаліўся Шаўцоў-Бузук.

- Не хачу. Чаму гэта вам прыйшло ў галаву? Паглядзелі, як я жыву? Пазайздросцілі? Самому так захацелася?

- Не! - прыціснуў руку да сэрца Шаўцоў-Бузук. - У інтэрнэце пішуць... конкурсы... патрыятызм...

- А, вы начыталіся, што ў нас няма сваёй “Ціхай Прыпяці”? - насмешліва казаў пісьменнік, для якога гэтыя пытанні даўно былі вырашаны. - Няма, бо не трэба. А як толькі спатрэбяцца - так і з’явяцца, паверце. А пакуль усё гэта глупства. Састарэла, калега! Усё састарэла. І “Ціхая Прыпяць”, і мова, і патрыятызм, і Еўропа, і... - пісьменнік сказаў у рыфму Еўропе.

Яго словы дабівалі няшчаснага Шаўцова-Бузука. Ён ужо бачыў, што пацярпеў поўны крах. Прыніжаны, з папкай пад пахаю, ён толькі думаў: зноў будоўля! Як вяртацца? З такім гонарам звальняўся... Ды і не зможа, фізічна не зможа ён больш працаваць! Камісію не пройдзе!

Пісьменнік уважліва, акурат як Міхеевіч, паглядзеў на яго. Усё прачытаў на ім. Спытаў без іроніі, іншым, чалавечым голасам:

- Што, зусім кепска?

Шаўцоў-Бузук хацеў адказаць, ды словы захраслі ў горле. Дзеля гэтага давялося б пісаць цэлы новы раман, зусім іншага плану: пра ўзрост, хваробы, будоўлю, Ігара... І яшчэ больш стала горка. Прастуда, стома, сілы мала...

- Не дажыву я да пенсіі, - прашаптаў ён. - Можа, вам на дачу трэба садоўнік? даглядчык? - я б жыў там... Прыткнуцца няма дзе... хоць у пераход метро... з шапкаю...

Пісьменнік выслухаў, чамусьці з агідай паглядзеў на выключаны ноўтбук і сказаў:

- Ведаеце, я таксама не адразу... вось за гэта ўзяўся. Працаваў дворнікам, пазнаваў жыццё, людзей. Праўда, адзін месяц усяго. Але сувязі засталіся... павінны быць. Вы не хочаце паспрабаваць, напрыклад, дворнікам?

- Я не змагу. Не пацягну!

- Глядзячы дзе. Там хутчэй нават не дворнік, а садоўнік. Пры “Доме малюткі”. Працы мінімум - лісце падмесці, галіны сухія абрэзаць, кветкі на клумбах вадой паліць... Хочаце?

- Хто ж такога не захоча? - але ў голасе ў Шаўцова-Бузука было сумненне.

Тады пісьменнік узяў у руку тэлефон і мімаходзь, сам не падазраючы, зрабіў адзіную ў жыцці добрую справу, якая абышлася яму ў дзве хвіліны, а па значнасці пераважыла ўсе яго 50 тамоў.

Ён набраў нумар.

- Людміла Прохараўна? Памятаеце мяне? Дзякую, дзякую... Не, у мяне ўсё цудоўна. Тут чалавечак адзін... Ды не, я б не сказаў. Сімпатычны, толькі загнаны жыццём. Так, так, дзеля мяне...

V.

Людміла Прохараўна, абаяльная, ветлівая, зусім непадобная на грубага брыгадзіра ці прараба з будоўлі, расказвала: “У нас няма рэжыму, абы праца была зроблена. Вось толькі грошы малыя”, - а Шаўцоў-Бузук парываўся сказаць, што бясплатна згодзен, абы на кухні далі паесці. Ён быў у захапленні ад гэтага “Дома малюткі” - сама назва нейкая... малень­кая, міленькая, у лесе, у чароўным месцы - лесапаркавая зона, цішыня, прырода, паветра.

- ...Зімой дарожкі пяском пасыпаць, увосень лісце зграбаць, улетку касіць - машынка ёсць. Плошча маленькая, пяць сліў, тры вішні, кветкі ды глог...

І Шаўцоў-Бузук пачаў працаваць у “Доме малюткі”.

Прайшла вясна, лета, наступіла восень. Шаўцоў-Бузук пачынаў разумець сваё ціхае, някідкае, як восеньскія фарбы, шчасце. У яго кружылася галава ад клумбаў з кветкамі, ад цішыні, ад глога - чырвонага, буйнага, бы райскія яблычкі. Сярод туяў, падобных на кіпарысы, у яго быў свой уласны зацішны куточак, дзе яму дазвалялася курыць: лавачка, столік, бляшанка-попелка. Ён курыў і думаў, што мае рэдкую ўдачу - у цэнтры горада назіраць усе перамены чатырох пор года непасрэдна ў прыродзе, плюс няўлоўныя іх перацяканні з аднаго стану ў другі; напрыклад, бачыў, як яшчэ ўчора зялёны лісцік сёння быў ужо жоўты. А тут яшчэ калі ў адным пашэнціць, дык і далей паплыве: Ігар з сям’ёй нарэшце з’ехаў, новыя суседзі з’явіліся, маладая інтэлігентная пара, ціхія, жывуць сваім жыццём.І на працы Шаўцова-Бузука паважаюць, лічаць мудрым, нават пабойваюцца. Сярод абслугі пранеслася чутка, што ён тут не проста так, а па пратэкцыі пісьменніка, сам папісвае і, калі яму не спадабацца, можа вывесці чалавека ў негатыўным святле.

Знарок для яго расказваюць розныя гісторыі, прымітыўныя, з тых, што ўражваюць не столькі слухача, колькі самога апавядальніка. Напрыклад, скардзілася старая нянечка, што ў яе зяць п’е, і ёй раіла прыбіральшчыца, косячыся на Шаўцова-Бузука:

- Бываюць шчупакі, разрэжаш такога, а ў яго ў жываце яшчэ адзін, меншы, дык таго, каторы ўсярэдзіне, засмажыць і даць п’яніцу - як рукой здыме, лепшых лекаў няма.

Сама прыбіральшчыца расказвала такую гісторыю. Аднойчы яе зяць у зале чакання Усходняга аўтавакзала ў Мінску звярнуў увагу на худзенькую жанчынку, рукі якой былі схаваныя ў рукавы паліто, а на спляценні рукавоў вісела цяжкая сумка... Галаву бабуля апусціла. Калі ж падняла - зяць расказвае, сэрца ў яго зайшлося ад захаплення: надта ж была яна прыгожая! Цёмныя глыбокія вочы, смуглявы чысты твар і нават сетачка зморшчынак на ім - усё было прыгажосць. “Што глядзіш, малады чалавек?” - спытала бабуля. - “Гляджу, якая ж вы прыгожая”, -адказаў зяць. - “Была, дзетка, некалі! Бог даў мне такую прыгажосць, што людзі вачэй не маглі адвесці ні ў маладосці маёй, ні цяпер, у старасці. А толькі не прынесла мне гэтая прыгажосць ні шчасця, ні багацця - толькі слёзы. Ды яшчэ сына майго. Вось да яго еду, у Бабруйск, у турме ён. Гасцінцы вязу. Не ведаю, ці давязу, сілы няма, адна любоў у сэрцы засталася”. Зяць прысеў побач, а яна далей расказвае: “Была я маладая, і сынок быў маленькі, і тут ускочыла ў мяне на назе, каля маленькага пальчыка, грызь. Храшчык такі пад скураю, і не тое, каб перашкаджаў, але надта ж свярбіць. Людзі кажуць, што трэба пагрызці яго. Я сама не магу дацягнуцца, прашу: сыночак, пагрызі мне! А ён чырванее, адварочваецца, сорамна яму, ні ў якую. Мінула гадоў дзесяць, у мяне ўсё само прайшло, я і забылася, сыну ў армію ісці трэба. І што вы думаеце? Знаходзяць у яго грызь, і на нагах, і на руках. Выпісалі белы білет, а грызь не праходзіць, у псарыяз пачала ператварацца. Стаў сынок ад гора піць, п’яны да мяне чапляцца - маўляў, перадала ў спадчыну такую хваробу”, - бабуля цяжка ўздыхнула, па яе шчоках скаціліся дзве слязінкі. “І сынаву любоў таксама з сабою вязу, вось”, - яна марудна выцягнула з рукавоў рукі, і заместа кісцей зяць убачыў два барвовыя абрубкі. “Адсек сынок мне ручанькі сякераю. П’яны быў, на гарэлку грошы прасіў, ды не было іх у мяне...”

Прыбіральшчыца расказвала і сама сабе выцірала слёзы. Шаўцоў-Бузук слухаў, матаў на вус і думаў, што пры нагодзе трэба будзе расказаць гэта пісьменніку, каб хоць нечым аддзячыць свайму дабрадзею.

А тут здарыўся выпадак, які вельмі яго напалохаў. Загадчыца Людміла Прохараўна, якая ўвогуле любіла пацвяліцца з яго, намякнула, што ў пісьменніка справы дрэнь, крызіс, выпісаўся пісьменнік, прагарэў, не йдуць яго раманы, і, можа быць, Шаўцову-Бузуку давядзецца вызваляць месца.

Яна так пажартавала, але Шаўцоў-Бузук успрыняў усё ўсур’ёз. Ён так расхваляваўся, што не спаў ноч.

А праз два дні прынёс пісьменніку цэлы стос раздрукаваных старонак. Было там і пра грызь, і пра вужоў, якія карову смокчуць, і пра папараць- кветку, і пра шчупака ў шчупаку. Пісьменнік і на гэты раз нават глядзець не стаў.

- Баста! - сказаў ён. - Не трэба. Састарэла. Цяпер у модзе філосаф- адзіночка. Які ездзіць па ўсіх краінах па гатэлях, бухае бясконца сам з сабою і філасофствуе.

Відаць, у гэтай тэме пісьменнік адчуваў сябе прафесіяналам і не меў патрэбы ў памочніках.

- Проста я падумаў, - збянтэжаны, прызнаўся Шаўцоў-Бузук, - а раптам вы вернецеся...

Пісьменнік зарагатаў. У яго творчай галаве адбілася, якія розныя на свеце бываюць шчасці, як мала трэба аднаму, і як многа - другому.

- Не, браце, я іду толькі ўперад, назад не паварочваю, - адказаў ён уласнай цытатай.

Шаўцоў-Бузук супакоіўся, і з таго часу зусім гладка ў яго ўсё пайшло.

Яго не пазнаць. Спіна прамая, вочы свецяцца, у рухах - упэўненасць. Ён забыўся на ўсе хворасці свае; пра тое, што не дажыве да пенсіі, даўно нават не думае. Свайго дабрадзея пісьменніка ён шчыра, амаль набожна лічыць самым лепшым з усіх, якія існавалі на зямлі. Кніжка пісьменніка ляжыць у яго ў пакоі на ганаровым месцы; яна памагла яму больш, чым уся мудрасць свету.

І калі ён выпівае з Міхеевічам, куды б ні павярнулася гутарка, ён ніколі не праміне ўставіць чароўныя словы: “Не трэба прасіць - трэба прыходзіць і браць”, “Я іду толькі ўперад, назад не паварочваю”.

- Бач ты, - дзівіцца Міхеевіч, апускаючы вусы ў піўную пену.

2015 г.