Мікола Гамолка - Цытадэль неба

• Название: Цытадэль неба
• Автор: Мікола Гамолка
• Жанр: Прочая старинная литература
• Год: 0101

---

Куды-ж ісці шукаць Алега?

I раптам да яго падышоў Поль і стрымана сказаў:

— Містэр Машук, глядзіце, нехта вяртаецца...

3-за каланады дзікіх змрочных скал, якія адкідвалі доўгі цень і загароджвалі заходні бок мора Яснасці, паявілася постаць чалавека. Ён спяшаўся, ляцеў, нібы яго гнала вялікая бура.

Не прайшло і хвіліны, як падарожнік спыніўся ля ракеты. Грузна, няўклюдна ён зрабіў некалькі крокаў у бок Поля, і Віктар зразумеў: гэта Дзянісаў. Вось ён, нарэшце, спыніўся, утаропіўшы ў чужаземца цяжкі, суровы погляд.

— Што вы зрабілі з Алегам! — не сказаў, а прададзіў праз зубы Іван Іванавіч. Твар яго зрабіўся чорным ад гневу і нянавісці.

Поль Арноль уздрыгнуў, потым зласліва ўсміхнуўся:

— Нічога не рабіў, — сказаў ён спакойна і, крыху памаўчаўшы, дадаў: — Ці нельга больш ветліва, сэр?

— Вы хочаце сказаць: свіныя вочы не баяцца гразі? Вы былі на Каўказе?

— Так, быў, — згадзіўся Поль.

— I падцкавалі там Алега?

Поль на нейкі момант разгубіўся. Што сказаць Дзянісаву? Калі як след разважыць, абстаноўка склалася не ў яго карысць. Спадзяванне Поля на прытупленне пільнасці ў членаў экіпажа совецкай ракеты, на тое, што ўдасца расправіцца з імі паасобку і захапіць «Вулкан», не апраўдалася. Склалася толькі адна ўдалая сітуацыя — i хоць яе ён павінен выкарыстаць.

Якім-жа чынам? Ага! Кожная бяда мае сваю выгаду, карысць. Калі падумаць, на лёсе Алега ён можа нажыць немаленькі капітал. Ён яму сам просіцца ў рукі. Бач, Дзянісаў, вёў пошукі на Каўказе і Алега не знайшоў. А ён, Поль, добра прыкмеціў высокую плоскую вяршыню, з якой Алег ляцеў у бяздонне. Дзікая, фантастычная надзея азарыла сэрца. Поль узняў на Дзянісава позірк, поўны добрадушша і шчырасці.

— Кажуць, што сабака, які брэша, трымаючы ў зубах спажыву, неразумны, — зарагатаў Поль. — Так, сэр?

Дзянісаў і Віктар здзіўлена пераглянуліся.

— Я вас штосьці не разумею, —сказаў Іван Іванавіч.

— А тут і разумець няма чаго, — ажывіўся Поль. — Я ведаю, дзе Алег. Толькі не думайце, што існуе нейкая сувязь паміж мной i яго недарэчным лёсам.

Віктара як-бы працяла электрычным токам. Значыць, Поль ведаў пра Алега і маўчаў! Гэта была такая незвычайная вестка, што ён не адразу паверыў ёй.

А Поль расказваў аб падрабязнасцях нечаканай сустрэчы ў горах.

Дзянісаў аж застагнаў ад гора. Віктар схапіў Поля за плячо, заспяшаўся:

— Хутчэй пакажыце тое месца...

— Хвілінку! — усклікнуў Поль з хітраватай усмешкай. — Вам даецца пакуль што магчымасць падумаць.

— Аб чым, сэр? — не зразумеў Віктар.

— Аб плаце, — ніколькі не збянтэжыўшыся, выгукнуў Поль. — Каб быць да канца дзелавым чалавекам, я патрабую выкуп за Алега ў суме 200 000 рублёў.

Віктар адхіснуўся ад Поля, палахліва заміргаў вачыма. Але Дзянісаў ніколькі не здзівіўся нахабству і дзікаму пачварсту чужаземца. Ён сурова сціснуў губы і, зрабіўшы крок да Поля, ціха спытаў:

— Няўжо вы не ведаеце, сэр, што на свеце існуе пачуцце ўласнай годнасці і чалавечая сумленнасць?

— Гэта палітыка, містэр Дзянісаў, — стрымана адказаў Поль. — І ёю хай займаюцца тыя, у каго пустыя галовы і кішэні.

Дзянісаў кісла ўсміхнуўся. Яму было зразумела, што ніякімі сродкамі не ўдасца пераканаць чужаземца, расчуліць яго чалавечым горам.

Справа ішла аб жыцці Алега і ён, як начальнік экспедыцыі, павінен быў прыняць хуткае і разумнае рашэнне. «Калі Поль задумаў гульню, хай пацешыцца», — падумаў зласліва ён і раптам, ажывіўшыся, сказаў:

— Будзе па-вашаму, сэр. Дамовіліся?

— Я на слова веру толькі богу. Кладзіце на стол кантракт.

— Што-ж, можна i кантракт. Вы не давяраеце?

— Зусім зразумела, містэр Дзянісаў, — важна, з адчуваннем сваёй годнасці сказаў Поль Арноль.

Калі былі закончаны ўсе фармальнасці, Поль павёў совецкіх астранаўтаў да Каўказскіх гор.

Раздзел дваццаць шосты

Алег чуў густы, працяглы шум. Што так магло шумець — мора, рака ці цягнік, што набліжаецца да станцыі? Не, так шуміць толькі лес! Ён хацеў падняць галаву, але не змог.

Тэты пракляты нудны шум! Ён запаланіў усю прастору, i Алегу здалося, што ён плыве па ім, часамі нібы тоне ў нейкай чорнай пякельнай муці. У такія хвіліны ён намагаўся змагацца, напружваў сілы і як-бы выплываў зноў на паверхню.

Бясконца цягнуўся час. Алег заўважаў яго толькі таму, што часта змяняліся доўгія сны і гэты пакутлівы цяжкі шум.

Раптам перад ім успыхнула нейкае зарава, Яно разарвала змрок, і яго ліловыя водбліскі асвяцілі наваколле. Не, цяпер ён не мог быць роўнадушным да ўбачанага. Алег нават адчуў, што яго твар абмывае свежы лагодны вецер. Ён вярнуўся назад у свет жыцця!

Якая навокал прыгажосць! Трывожны, надакучлівы шум знік! Ен не памыліўся: гэта шумеў лес. Вось яно, царства дубоў, бяроз, асін і хвой, якія, раскінуўшы галіны, растуць дружна, вольна i весела, стварыўшы зялёныя астравы, поўныя пр ахал оды, цішыні і вільгаці.

Бярозы... бярозы... Якая ў іх сакавітая чысціня, які прыемны ласкавы шэпт! Над імі плывуць ціхія, як лебедзі, воблакі, дзьмуць свежыя вятры. I недзе ціха, асцярожна пагруквае гром...

Алег глядзеў і не мог наглядзецца на ззяючую зямную прыгажосць. Ад непрывычкі туманілася і рабілася цяжкай галава.

Ён выразна пачуў шапаценне лісця, прыглушанае шумам ветру. Нешта накшталт успышак маланкі асвятляла свядомасць. I перад яго вачыма некуды далёка адсунуўся лес з белымі бярозамі. Цяпер ён чуў, як бушавала навальніца. Радасны вясновы дожджык стукаў падыльнай дарозе, бег наўздагон за ім. Ён хацеў схавацца, знайсці разложыстую з раламі сасну... I ў гэты час... О, божа, — ці не сон гэта, — ён пачуў голас, які пранік у душу, як глыбокі няўтольны смутак, як невыказная трывожная радасць:

— Алег! Алег!..

I тут ён адчуў, што ляжыць на спіне i не можа зварухнуцца. А дождж шуміць, шуміць... Недзе са звонам падаюць кроплі, варушаць травы, ліству, прыбіваюць пыл. I Алег раскрыў рот, хацеў, каб хоць адна кропля астудзіла гарачыя вусны, дала сілы, каб зваліць з плеч невыносны цяжар.

А нейчы голас, поўны роспачы, чакання і смутку, прабіваўся праз шум дажджу і ўсё клікаў, трывожыў:

— Алёг!.. Алег!..

Цяпер ён пачаў успамінаць, хто ведае яго імя, каміу ён патрэбны. Можа, гэта бацька, маці? Ды не! Гэта гаворыць нейкая дзяўчына. Ен пазнае яе, бачыць яе твар, вочы.

— Наташа, ты?! .

I ў гэты момант ён адчуў, як варухнуліся павекі. Дык ён спаў? Алег хацеў убачыць неба, Сонца. Але дзе яны? Навокал чорная панурая цішыня.

А ў навушніках чуецца той-жа ранейшы асцярожны шэпт. «Наташка, мілая, ты разбудзіла мяне. Я ведаю: я жыву! Бо інакш як можа жыць маё «я», не ўключаючы ў сябе пачуццяў, святла, радасці! Адкуль ты гаворыш? 3 Зямлі? Чакай, любая! Я прыду да цябе, вярнуся!»

Алег, абмацаў рукамі дол, на якім ляжаў. Гэта была каменная пляцоўка, абкружаная адвеснымі скаламі. Алег паварухнуўся. Страшэнная стома гняла ўсё цела. Аднак ён сабраў сілы і ўстаў.

Далёка-далёка ўверсе віднелася неба. Цяпер ён прыпомніў, што здарылася — сарваўся ў бяздонне. Дзе кінокамера, з якой блукаў ён па горах?

Колькі мінула чаоу? Дзе сябры, што з імі? Ен, мабыць, яшчэ доўга-доўга ляжаў-бы, каб не разбудзіла Наташа. Яна не спіць, не ведае спакою там, на Зямлі, сумуе, трывожыцца, чакае...

Алег уключыў маторчык, i яго лёгка падхапіла струменьлівая сіла і панесла, панесла...

Адвесныя сцены цясніны рассечаны каменнымі прыступкамі, карнізамі, гротамі. Запалены ліхтар выхоплівае з цемры застыглыя ўнізе і па баках скалы, падобныя на замкі, вежы і абеліскі. Здавалася, гэта былі збудаванні людзей нейкіх далёкіх невядомых эпох.

I вось неба раздалося ў бакі. Нарэшце! Пзрад вачыма — велізарны чорны хрыбет Каўказа.

Алег прыпыніўся, агледзеў цясніну, якая ледзь не стала яго магілай. Гэта была страшэнна глыбокая шчыліна, прарэзаная ў глебе на глыбіню амаль двух кілометраў.

Алег з палёгкай ўздыхнуў: бяда і пакуты засталіся ззаду. Але цела было кволае, слабае. Ен асцярожна сеў ля вострай скалы, выпіў шакаладнае малако, якое браў іу дарогу, i хутка адчуў, што цяпер можа лёгка ўстаць на ногі i нават ісці.

Свяціла сонца. Навокал усё зіхацела ад бляску горных вяршынь. Удалечыні віднелася аднастайная роўнядзь «мора», скупа расквечаная нейкімі жылкамі і плямамі самых рознастайных колераў.

Было сумна i радасна. Перад ім ляжаў неабдымны, як шчасце, свет. Хоць у ім не было ні дарог, ні палёў, ні таго высокага недасягальнага неба, што дыхае чыстым жыватворным паветрам, ён адчуваў дыханне жыцця, чуў яго прызыўныя гукі.

Алег устаў і зжахнуўся ад нечаканасці. Удалечыні на хрыбце гары ён убачыў постаці людзей.

У грудзях моцна затахкала сэрца. Не было сумнення — там Дзянісаў, Віктар i нехта з чужаземцаў...

Уздрыгнулі губы, сціснулася ў радасці сэрца. Што іні кажы, а з пакут таксама можа вырасці шчасце!

— Сябры... Таварышы! — выгукнуў Алег, і яму здалося, што ад яго голасу скалануўся ўвесь акамянелы, халодны свет.