Міхась Кацюшэнка - Прызнанне левага крайняга

• Название: Прызнанне левага крайняга
• Автор: Міхась Кацюшэнка
• Жанр: Прочая старинная литература
• Год: 0101

---

Калі ў апошні раз я чуў гэтую мелодыю? У тыя дні, калі мая маскоўская кватэра перастала пуставаць. Нечакана для сябе я з ахвотай вяртаўся сюды, бо ведаў, што Вера абавязкова будзе чакаць мяне, як чакаюць у сям’і (хоць даўно ўжо не памятаў, як гэта можа выглядаць), накрые стол... Нязвыклая ідылія, але яна была, была! Аднойчы, прыбіраючы ў кватэры, Вера знайшла скрынку з пласцінкамі.

— Што гэта? — спытала яна.

Я крыху сумеўся, бо ніколі не расказваў пра сваё жыццё.

— Разумееш, гэта пласцінкі маці. Самыя любімыя яе пласцінкі. Мы часта слухалі іх разам.

— А дзе твая маці?

— Яе няма ў жывых, даўно няма. Больш шасці гадоў...

Яна ўздыхнула, неяк дзіўна паглядзела на мяне.

- Паслухай, мы знаёмыя некалькі месяцаў, а я нічога не ведаю пра цябе. Відаць, акрамя таго, што ведаюць многія другія людзі — ты добра забіваеш галы, і што ты надзіва несучасны чалавек. Вось і ўсё... Але ты не крыўдуй на мяне. Ты не расказвау нічога, а я не распытвала. Ты прабач, калі ласка, Паўлік.

3-за прозвішча яна называла мяне Паўлікам, гэта адначасова і імя і прозвішча, мне гэта падабаецца, і я не пярэчу.

— Дарэчы, у мяне хутка будзе магчымасць пазнаёміць цябе з маім бацькам,— сказаў я Веры аднойчы, калі мы былі якраз у маім родным горадзе, сваёй роднай кватэры (мы паехалі на матч, у Веры былі вольныя дні, і я ўзяў яе з сабой).

Я сказаў гэта ў той момант, калі яна разглядала наш сямейны альбом («Ты вельмі падобны на сваю маці, у цябе, як і ў яе, крыху сумныя вочы, быццам вы чакаеце нечага нядобрага»). Вера адкінулася ў крэсле, трымаючы ў руках бакал з шампанскім.

— Цікава... якім чынам прадставіш мяне свайму бацьку?

— Не хвалюйся, не жонкай.

Вечарам пасля гульні я запрасіў сяброў, сваіх лепшых, старых, правераных. Мы доўга размаўлялі, дзяліліся апошнімі навiнамі, на стале паступова знікала скрыня з шампанскім. Першы раз за доўгі час у нашай старой кватэры (я называў яе «матчына») было весела. Ускочыў Стас Прануза (ён быў на добрым падпітку) і пачаў гаварыць пра тое, што нават не верыцца, што яшчэ ўчора ўсе разам пачыналі гуляць у адной камандзе, прабіваліся з дубля ў асноўны састаў праз шматлікія рыфы і перашкоды, а сёння Кастусь — адзін з самых... Ніхто і ўявіць такое не мог.

Я назіраў за Верай. Уражанне было такое, што яна гаспадыня нашага кутка, у яе тут сваё месца, сваё жыццё, звязанае з маім. Яна таксама папрасіла слова, узнялася і сказала, што сустрэла тут сапраўдных маіх сяброў, што ўдзячна ім за гэта. Мае хлопцы дужа расчуліліся, а Стас доўга трос маю руку і даводзіў:

— Не рабі глупства... Жаніся з ёй. Такую дзяўчыну табе больш не знайсці, сам ведаеш, хто звычайна кідаецца на нас. Прыкладаў можна прывесці шмат...

Цяпер, сказаўшы пра бацьку, ды яшчэ перад самым ад’ездам з роднага горада, я не чакаў ад яе такога пытання ды і ад сябе такога адказу.

— Чаму ты вырашыў нас пазнаёміць? — спытала яна.

— У яго вялікая падзея ў жыцці. Нядаўна стаў членам-карэспандэнтам Акадэміі навук краіны. У сувязі з гэтым збірае самых блізкіх сваіх сяброў, вядома, і пра сыноў успомніў.

Яна прыўзнялася ў крэсле:

— Вы з братам пойдзеце?

Вера ўжо ведала амаль усю маю гісторыю, і яе пытанне прагучала невыпадкова.

— Я пайду, а вось брат — не ведаю. Яны не бачыліся з бацькам з таго часу, як ён завёў новую сям’ю. Праўда, было яшчэ пахаванне маці, на якое бацька прыязджаў, але гэтая сустрэча не ў разлік. Яны нават не размаўлялі і не падыходзілі адзін да аднаго.

Я напісаў Андрэю нямала пісьмаў, у якіх прасіў яго паспрабаваць перагледзець, наколькі гэта магчыма, свае адносіны да бацькі. Брат не падобны на мяне, ён змяніўся не ў лепшы бок у сваіх ваенных гарнізонах, дзе няма нічога, акрамя лесу і высокага неба. Зрабіўся маўклівым. Я перакананы, брат крыху расчараваўся ў жыцці, яму не пашанцавала з жонкай. Ён ажаніўся, на мой погляд, толькі дзеля таго, каб пазбегнуць адзіноты.

Вера падышла да мяне, абняла за шыю, прыціснула да сябе:

— Добра, я пайду з табой. Пастараюся спадабацца, каб ты адчуваў сябе больш упэўнена сярод навуковай публікі.

— Ану іх!

Вечарам у цягніку ўпершыню яна нагаварыла мне прыемных слоў, і ў мяне на языку ўвесь час вярцелася адно слова, але я так і не вымавіў яго. Сам не ведаю чаму, але яно звычайна выклікала ў мяне ўсмешку. Я ўспамінаў бацьку, які на працягу нашага сумеснага жыцця па некалькі разоў у дзень паўтараў пра сваё непаўторнае каханне да маці, пра тое, што яму страшэнна пашанцавала ў жыцці, што ён не ўяўляе сябе без маці і нас з братам. Казаў, мы з’явіліся на свет божы ў імя гэтага адзінага на зямлі пачуцця... I раптам кінуць маці, нас, здрадзіць свайму пачуццю...

Перш-наперш у Маскве я павінен быў сустрэцца з бацькам.

3 самай раніцы я выкаціў з гаража машыну, запрасіў Веру: «Паехалі!» Яна не зразумела: «Куды, у мяне ж работа...» Я махнуў рукой, маўляў, што-небудзь прыдумаем. Наш адміністратар арганізуе даведку ад урача, у яго ў руках увесь горад, ён проста незаменны чалавек у любой справе, мяне паважае і часта памагаў. У маёй кішэні быў даволі тоўсты пачак чэкаў (я амаль не карыстаўся імі, бо ўсё прывозіў сабе з-за мяжы, і яны паступова назбіраліся). Вера здзівілася, калі я падвёз яе да магазіна.

— Пастарайся выглядаць прынцэсай,— сказаў я.— Сама разумееш... Паглядзім тое-сёе для мяне, брата, яго жонкі.

Прыкладна праз гадзіну мы, узмакрэлыя пасля бадзяння сярод натоўпу ў «Бярозцы» (ніколі не думаў, што ёсць так многа людзей, у якіх ёсць чэкі), мы выйшлі да машыны. Вера ўсміхалася:

— Ты ў нас багаценькі Бураціна.

Я паглядзеў на гадзіннік. Трэба як мага хутчэй імчаць у аэрапорт, сустракаць Андрэя з жонкай. Імжаў дробны дождж. Я ведаў, Вера не любіць вялікай хуткасці, але неўпрыкмет паціху ціснуў на газ.

— Як добра ехаць з табой,— прашаптала Вера.

Я ўключыў магнітафон. Апошнія запісы фестывалю ў Сант-Вінсента, таго самага, дзе мы пабывалі са зборнай у якасці гасцей. Вера доўга маўчала.

— Цікава, як доўга мы будзем разам,— пачуў я ціхі яе шэпт.

Ад нечаканасці я разгубіўся.

— Шкада, што ты такі малады.

— Калі не памыляюся, мы з табой аднаго года нараджэння.

Яна засмяялася.

— Я старая ў параўнанні з табой. У цябе яшчэ сто разоў усё пераменіцца — погляд на жыццё, дый і само жыццё таксама.

Я не зусім зразумеў яе, але не стаў патрабаваць тлумачэнняў. Толькі потым, прыкладна праз паўгода, я зразумеў сэнс яе слоў. А пакуль перада мной — дарога да аэрапорта, мяккія словы італьянцаў, чаканне Андрэя, якога я даўно не бачыў, яе дыханне. Я таксама быў рады, што яна поруч. Хацеў сказаць ёй пра гэта, але язык раптам зрабіўся цяжкім, усе словы згубіліся.

У аэрапорт мы прыехалі з запасам часу і паспелі выпіць гарачай кавы. Мінут праз дваццаць я здалёк убачыў у натоўпе брата. Ён таксама старанна вышукваў мяне вачыма, радасна махаў рукой. Яго твар стаў яшчэ больш хударлявы, а сам ён нібыта высечаны з каменя.

— Вунь мой Андрэй,— сказаў я Веры.

— Ен падобны нечым на цябе. Але ёсць вялікая розніца...

Некалькі мінут мы ціскаем адзін аднаго ў абдымках.

— Нарэшце ўбачыліся,— смяецца Андрэй.— Малы ты мой салабон... Увесь час на экране тэлевізара мільгаціш. А там жа твар рэдка паказваюць. Прыехаў я дзеля цябе, а не...

У машыне брат расказвае, што жыццё яго за год не змянілася — палёты, трэніроўкі на зямлі. На пагонах дабавілася адна зорка, аднойчы ледзь не трапіў у непрыемную сітуацыю, але ўсё абышлося добра.

— У паветры? — спытаў я.

— На футбольным полі,— смяецца ён аднымі вачыма.

Ягоная жонка з цікавасцю глядзела на Веру, я разумею, яе больш за ўсё цікавяць нашы адносіны, але спытаць пра гэта яна не асмельваецца. Дома жанчыны гатуюць абед, я пачынаю распакоўваць шматлікія скрынкі.

— Ты што, магазін узяў? — пытаецца Андрэй.

— Амаль што. Тут ёсць тое-сёе і для цябе.

3 «Бярозкі» я прывёз для Андрэя блакітны блайзер і светлыя штаны. Ён марыў пра такія, яшчэ калі вучыўся ў школе.

— Не магу я прымаць ад цябе такія падарункі,— гаворыць брат.— Сорамна каму ў часці сказаць, што мае «Жыгулі» таксама твой падарунак. Я ўсё ж такі лятаю. Радзіма пра нас не забывае, і сам магу сабе дазволіць...

Я нацягваю новую кашулю, шэры галандскі касцюм-тройку, вішнёвыя «саламандры», вязаны сіні гальштук. Праз некалькі мінут на вачах мяняюцца Вера і Андрэева жонка.

— Што за маскарад? — смяецца яна.

— Нас запрасілі на прыём,— адказваю я.

Сядзім, п’ём чырвонае віно (акрамя мяне — праз некалькі дзён чарговы матч).

— Цяпер ты расказвай, як жывеш,— гаворыць Андрэй.— Пра футбол я ўсё ведаю. Калі б і не хацеў, то не дадуць. Калі ты забіваеш галы, мой камдыў Ягораў гаворыць: «Сёння ты, Паўловіч, малайчына», а калі мажаш, што таксама нярэдка здараецца, ён абураецца: «Ты, Паўловіч, напішы брату альбо карыстайся маім прамым тэлефонам: нельга так гуляць!»

— Дык ты выдатна ўсё ведаеш пра мяне,— рагачу я.