Міхась Кацюшэнка - Прызнанне левага крайняга

• Название: Прызнанне левага крайняга
• Автор: Міхась Кацюшэнка
• Жанр: Прочая старинная литература
• Год: 0101

---

Ён расхваляваўся, твар пакрыўся чырвонымі плямамі. Я раззлаваўся, памкнуўся пайсці ад яго, мне захацелася кінуць вуды, але вакол была вада і незвычайны спакой. Мы замоўклі на некалькі мінут. I тут яму нарэшце пашанцавала — на кручку загойдаўся вялікі вугор. Спачатку я нават адхіснуўся ўбок — ён нагадваў змяю. Здавалася, што ў Станіслава Пятровіча заняло дыханне. Вочы яго расшырыліся, абедзвюма рукамі ён учапіўся за вугра.

— Вось гэта цуд! — нарэшце вымавіў ён.— Рэдкі госць у нашых мясцінах. Па законе яго трэба выпусціць, але парушу парадак дзеля цябе. Такую юшку згатуем! Не паспеў, браце, знікнуць у Атлантычным акіяне, дастаўся нам, а больш за ўсё табе, Кастусь, на шчасце... Яны жывуць у нашых рэках прыкладна да васьмі гадоў, а потым плывуць праз Атлантычны акіян, у Саргасава мора...

— Некалі чуў такое, але думаў, што ўсё гэта байкі для дзетак...

— Якія байкі?! Вось што значыць яе вялікасць Прырода! 3 Саргасавага мора яны больш ніколі не вяртаюцца... На казачна вялізных глыбінях пакідаюць ікру і гінуць...

— А потым што? Як да нас зноў трапляюць?

— Лічынкі пры дапамозе цячэння Гальфстрым плывуць да рэк і азёраў Еўропы, плывуць каля трох гадоў, растуць, і зноў гісторыя паўтараецца. Вучоныя высветлілі гэта толькі ў дваццатых гадах нашага стагоддзя. Але тайну гэтак і не раскрылі...

Мне раптам шкада зрабілася вугра, які бездапаможна боўтаўся ў лодцы.

— Давай адпусцім яго, няхай плыве сабе ў Саргасава мора...

Станіслаў Пятровіч здзіўлена паглядзеў на мяне. Чаго-чаго, а сантыментаў ад мяне ён не чакаў.

— Сапраўды, не будзем парушаць закон прыроды...

Я ўзяў слізкага вугра ў рукі і выпусціў у ваду. Ён тут жа знік у глыбіні. Нават у яго ёсць свая мэта, свой уласны лёс. А ў мяне?

10

Калі я пачуў гэтыя словы — пра свой лёс, мэту ў жыцці?.. У той дзень, калі ўсё, здавалася, было страчана. Я апамятаўся ў бальніцы, мяне прывялі ў невялічкі пакой незнаёмыя людзі.

— Супакойцеся,— сказаў адзін з іх.— На вас твару няма, супакойцеся.

Мне далі нечага выпіць, здаецца, мінералкі.

— Я пазнаў вас... Не ведаю, чым дапамагчы, хутка тут будзе інспектар міліцыі, прабачце, але такі парадак, я нічога не магу змяніць, прабачце...

Я нарэшце разгледзеў яго — маладжавы чалавек, гадоў пад сорак.

— Вазьміце вось гэта, супакойцеся,— ён працягнуў мне шклянку з вадой.

Я адчуў у роце нешта гаркаватае.

— Вы выпілі? — зноў падаў ён голас.

— Не... Прабачце... Крыху шампанскага, яшчэ нешта, але нямнога.

У ягоных вачах трывога.

— Кепска, вельмі кепска... Чым жа дапамагчы вам?

Да мяне пачынае даходзіць сэнс ягоных слоў. Што рабіць?

— Дзе тэлефон? Тут ёсць тэлефон?

— Калі ласка,— ён працягвае мне апарат.

— Дзякуй.

Набіраю нумар тэлефона трэнера нашай каманды.

Чую яго голас.

— Гэта я, Паўловіч...

— Слухаю цябе. Ты адкуль?

Я набіраю паветра ў лёгкія.

— Як бы лепей сказаць... Трапіў у благую гісторыю... Ехаў на машыне... Стары выскачыў з аўтобуса і пачаў перабягаць дарогу... Не з таго боку. Я ціскануў на тармазы, але не дапамагло...

— Гэтага яшчэ не хапала... Дзе ты знаходзішся?

Я гляджу на ўрача. Пытаюся ў яго:

— Які ваш адрас?

Ён называе.

— Я ў бальніцы...

Трэнер слухае адрас, потым пытаецца:

— Што са старым?

— Пакуль не ведаю...

— Каб цябе! Зараз я буду...

Я ўспамінаю збянтэжанасць урача.

— Тут выклікалі міліцыю.

— Пастой... Ты сам прывёз старога ў бальніцу?

— Сам.

— Добра. Я пастараюся быць як мага хутчэй.

У мяне крыху адлягло ад сэрца.

— 3 кім вы размаўлялі? — пытаецца ўрач.

— Са старшым трэнерам «Дынама».

У яго вачах на імгненне з’яўляецца захапленне.

— Сам Васільеў да нас прыедзе?!

Відаць, футбольны фанат.

Але адразу ж ён, пэўна, успамінае пра сітуацыю і гаворыць зусім спакойна:

— Гэта добра, што ён прыедзе. Такі аўтарытэт...

Я на імгненне закрываю вочы. Перада мной — вочы старога... I тут у пакой уваходзіць лейтэнант міліцыі.

3 цікавасцю разглядае мяне, дастае з планшэта паперы.

Я напружана ўглядаюся ў ягоны твар — цікава, што на ім, знявага да мяне, абыякавасць або простая цікавасць?

— Імя, прозвішча...

Так, на гэтым твары цяжка што-небудзь прачытаць, шэрая пляма з маленькімі вочкамі, мне ўсё адно, мяне самога трэба ратаваць ад нейкага стаўбняку — не магу пават пашавяліцца.

Чужым голасам я называю сваё імя, прозвішча. Лейтэнант з цікавасцю глядзіць на мяне, гаворыць:

— А я спачатку падумаў, ці не здалося?.. Цяпер вось убачыў вас зблізку, але не ў лепшай, прабачце, сітуацыі... А як гэта вы не забілі той мяч?!

— Які яшчэ мяч?

— У гульні з «Барселонай». Літаральна з дзесяці метраў...

— Абаронца падставіў нагу, мяч змяніў кірунак.

— Па тэлебачанні гэта не бачна.

— Дый каментатары не ўсё бачаць, але адразу ж пачынаюць нас абвінавачваць ва ўсіх смяротных грахах...

Я адчуваю, як у мяне паступова адлягае ад сэрца. Твару робіцца не так ужо горача, не макрэюць далоні.

Лейтэнант змаўкае і зноў напружана разглядае мой твар.

— У вас чырвоны твар... Выпівалі?

— Крыху шампанскага.

Што я магу яму яшчэ сказаць, што?!

— Непрыемная гісторыя. Трэба будзе з’ездзіць на медыцынскую экспертызу... У якім месцы ўсё адбылося?

Я прыкладна называю месца здарэння, а ў маім мозгу пануе адна думка — хутчэй бы прыехаў Васільеў, яшчэ некалькі мінут, і будзе позна.

На дапамогу мне прыходзіць урач.

— Таварыш лейтэнант, давайце пачакаем. Сюды выехаў старшы трэнер «Дынама» Васільеў. Будзе праз колькі часу... А потым ужо экспертыза,— гаворыць ён і паглядае на гадзіннік.

— Некалькі мінут можна і пачакаць,— згаджаецца лейтэнант.— Але яго прыезд нічога не зменіць...

У пакоі цішыня, адно — гучна калоціцца ў грудзях маё сэрца.

Міліцыянер вельмі нагадваў свайго калегу з гісторыі з машынай. Я толькі-толькі атрымаў яе, не паспеў пакатацца як след...

— Развітвайся! У наступным сезоне будзе другая,— сказаў мне Юрка.— Цяпер яны ў цане. Дваццаць штук зверху...

Я згадзіўся. Юрка ўзяўся ўсё арганізаваць. Мы ехалі ў машыне. Юрка быў за рулём.

— Добра ідзе. Звер, а не машына... Хочаш сам праехаць?

— Вопыту малавата,— адказаў я.

Але Юрка спыніў машыну, выйшаў і паказаў мне на месца шафёра. Машына мякка кранулася з месца.

— Ды ў цябе выдатна атрымліваецца,— сказаў Юрка.

Яго падтрымаў Чэрчанка:

— Можна ўдзельнічаць у гонках... Але транспарт будзе ў іншых руках...

— Васільеў будзе вымушаны яшчэ адну выдаць...

— Прашу цябе, не нагадвай пры мне гэтае імя,— сказаў Чэрчанка.— Замест таго каб пайсці да міністра выбіваць грошы, ён з нас душу выбівае. Ён, бачыце, не можа прасіць, яму няёмка... А што мне з ягонай сціпласці?!

— Дык мы ж і так нямала атрымліваем,— сказаў я.

Юрка рассмяяўся.

— Паглядзіце на наіўнага чалавека... Ды гэта ж слёзы! Ведаеш, колькі ў нармальных камандах атрымліваюць? Па пяць-шэсць соцень за выйгрыш. Сезон — і вось гэткая штуковіна стаіць пад тваімі вокнамі.

— Пабачыў я шмат розных настаўнікаў,— сказаў Юрка,— сваіх і залётных... Але ніхто гэтак не лез у душу, у асабістае жыццё, ніхто гэтак не кантраляваў.

Чэрчанка махнуў рукой.

— Чалавек — машына... Хутка сапсуецца!

Мы пад’ехалі да невысокага дома.

— Тут,— сказаў Юрка.

Чэрчанка дастаў з кішэні паперку.

— Так, быццам адрас правільны...

— Дрэнна, што схапілі майго чалавека... Не было ніякіх праблем. Жалезны быў чалавек...

Ён выйшаў з машыны і знік за агароджай.

— Некалькі разоў праводзім аперацыю, а мандраж, павер, не знікае,— сказаў Юрка.— Сам не ведаю чаму. На сённяшні дзень справа звычайная... Аднойчы... Такое пачалося! Я тады тачку здаў. Яшчэ некалькі хлопцаў з каманды. Якраз пасля сезона. Узялі перакупшчыка. Ён маўчаў да апошняга... Але потым пакупнік трапіў за краты. Зусім па іншай справе. Менты яму наабяцалі: «Будзеш казаць праўду, застанешся на волі...» Ён і назваў маё прозвішча... Шмат разоў пераступаў я парог вельмі непрыемных кабінетаў, дзе мяне сустракалі людзі ў пагонах...

Падышоў Чэрчанка.

— Усё па плану... Нас чакаюць ля магазіна. Чалавек сам падышоў. Надзейны. Бываў тут неаднойчы...

Машына памчала па вулачцы.

Цераз некаторы час я стаяў побач з вусатым, цемнаскурым чалавекам. Юрка і Чэрчанка назіралі за намі збоку. Юрка падміргнуў мне: «Поўны парадак!»

Вусаты адчыніў дыпламат.

— Як дамовіліся,— сказаў ён з прыкметным акцэнтам.— Дваццаць зверху.

Пачкі грошай пасыпаліся ў маю спартыўную сумку.

— Шчасліва даехаць,— сказаў я вусатаму.

— Дзякуй,— адказаў той.

Вусаты падышоў да машыны, спакойна сеў за руль. Мая былая «Волга» кранулася з месца.

Праз некалькі мінут мы апынуліся ў таксі. Перада мной стаяла сумка. Ехалі моўчкі. Шафёр увесь час паглядваў на маіх сяброў. Раптам Юрка нахіліўся да мяне.