Кацярына Мядзведзева - Жыў-быў ты...

• Название: Жыў-быў ты...
• Автор: Кацярына Мядзведзева
• Жанр: Прочая старинная литература
• Год: 0101

---

— Пойдзеш са мной? —заззяў Уюнок. — Тады баяцца няма чаго!

І твар майстрыхі пасвятлеў. Што ж, хоць на ролю ахоўніка спатрэбіўся, нявесела падумаў ты. Завастрыў нож, праверыў боты, напоўніў вадой біклагу. Дарога клікала, цягнула. Недзе там, наперадзе, — зялёны пакаты ўзгорак і зацягнутая смугой лагчына, легкадумны перасвіст ве­тру ў чаратах, водар ядлоўцу, аскомісты густ пярэстых ягад абляпіхі...

Наблізілася, трымаючы на выцягнутых руках акуратны скрутак, Альбіна.

— Прымі ад мяне падарунак, — голас зрываўся, прадзімаў трывогай. Не, ты не здрыгануўся, умеў стрымлівацца. Але халодная, калючая далонька сціснула сэрца, зазмяіўся праз шчылінкі страх. Падораная кашуля асляпіла некранутай беласцю. У такіх — хаваюць, пранеслася ў галаве.

— Іголка зламалася, калі я хацела зрабіць першае шво. Прабач.

Ты паціснуў плячамі, імкнучыся здавацца абыякавым.

Выпілі малака, памаўчалі на развітанне — і пакінулі горад. Шчымлівая нуда прымусіла азірнуцца на жоўта-чырвоныя, са шпорцам, кветкі бальзаміны, брамку з ліхтаром, нерухомы флюгер і побач, на даху, — цёмны сілуэт вялікай коткі. Альбіна стаяла, гледзячы на вас... не, мабыць, на Уюнка. У вачах дзяўчыны плюскалася гэтулькі ласкавага захаплення, што хапіла б на дваіх, але ўсе яно прызначалася тоненькаму, далікатнаму падлетку ў вышытай кашулі... Выразна бачылася, як пяшчота ахутвае Уюнка, цалуе, прыгладжвае мяккія светлыя валасы, асцярожна бярэ за руку і вядзе па дарозе. Нея трэба яму ахранкі-талісманы. Ідучы за хлопчыкам крок у крок думкамі і малітвамі, Альбіна не дазволіць яму загінуць. А вось табе засталося надзець белую кашулю і крочыць насустрач прыгодзе. Нават калі яна апынецца апошняй...

На скрыжаванні, каля студні пад ясакарам, Уюнок спыніўся ў разгубленасці.

— Кінем жэрабя? — спытаў ён, узіраючыся ва ўцякаючыя дарогі.

— Навошта лёсаваць? Нам направа.

— Ведаеш, дзе жыве пані Мулінэ? А казаў — выдумка...

— Для таго і казаў, каб цябе зберагчы ад дурасцяў.

Ён уздыхнуў. Ты прамаўчаў, па-вар'яцку шкадуючы і не ў сілах нічога змяніць. Эх, марыў стаць яму бацькам, сябрам ці настаўнікам. А станеш — успамінам, які паступова выліняе, спарахнее. Ператрэцца барвовая нітка, знікне, саступіць месца вясёлкаваму гафту кахання...

— Хадзем. Калі паспяшаемся, паспеем дацямна...

Хлопчык азірнуўся на горад. Дзесьці там Альбіна схілілася над жамчужным швом, накасяк зацягваючы вузельчыкі, а вівера адправілася лавіць птушак і тачыць кіпцюры аб ствол старой слівы. Ён рашуча ўздыхнуў і пагадзіўся:

— Хадзем.

Ужо шмат гадоў ніхто не жадаў трапіць у замак пані Мулінэ, таму дарога імкнулася на ўсе жылы дагадзіць вандроўцам, якія нарэшце ступілі на яе. Прыбірала з-пад ног каменьчыкі, пракладала масткі праз лужыны і раўчакі, рассыпала па абочынах пунсовыя пазёмкі, крыніцы і цяністыя ліпы. Апоўдні замак паўстаў у далечыні, блакітна-белы, філігранны, вытанчаны, нібы вытканая карціна ў залацістай раме сонечных прамянёў. Замерлі гладкія, матава-шэрыя вязы, баяліся варухнуцца мяцёлкі травы, не прыляталі пчолы да яркіх суквеццяў гарлачоўкі. Па возеры не прабягаў ветрык, і лебедзі застылі парай пераламаных ліній.

— Неймаверна! — прашаптаў Уюнок. Нібы перасякаючы нябачную мяжу, ступіў на лужок — і ілюзія знікла.... Скаланулася шурпатае лісце вязаў, скамячылася трава, загудзелі пчолы, рабізной зацягнула возера, і лебедзі ўзляцелі, цяжка махаючы крыламі. Ты агледзеўся — і ступіў следам. Вы прайшлі па нерэальным, нібы мазаічным швом расквечаным, садзе. Замкавыя вокны ветліва паблісквалі, у іх шкле адбівалася сонца, прыадчыненая брамка чакала госцяў, нібы цудоўная іголка пані Мулінэ загадзя вышыла ваша з'яўленне на туга нацягнутым шоўку... Запрашаючы, расчыніліся вітражныя дзверы, падняліся цяжкія махрыстыя фіранкі, у яркім паўдзённым святле паўстала перад вачамі габеленавая зала.

І зноў немагчымая, ілюзорная раскоша прымусіла вас моўчкі аглядацца, губляючыся на фоне ўрачыстай пышнасці абстаноўкі. Мэбля тут здавалася тканіннай, несапраўднай, створанай са шчыльных магічных нітак. Звязаныя шыдэлкам ажурныя спінкі крэслаў. Размаляваныя стразамі й паеткамі інкруставаныя куфры. Сцяблістым швом выпаленыя гірлянды на белай лаве, а парцэлянавыя медальёны кабінетаў і львіныя лапкі фатэляў — па-майстэрску прымацаваная аплікацыя... Хацелася ўзяцца за краі і зазірнуць на сподні бок: ці не пакінула вышывальшчыца неахайных вузельчыкаў, ці ўсе канцы схавала пад шыўкамі?

Уюнок ахнуў здзіўлена. Ты павярнуўся ўслед яго захопленаму позірку — і без сіл апусціўся на кушэтку, загароджаную кармінавай, у пацеркавых бутонах і зорках, шырмай. Паліла, рэзала, рвалася на часткі, не жадаючы знікаць з сэрца, трэцяе шво... Ад нясцерпнага болю выступілі слёзы, але адвесці погляд не атрымлівалася. Па вінтавых апалавых сходах павольна спускалася гаспадыня замка. Пані Мулінэ. Нядбайна раскіданыя ружовыя макі бязважкай роўняддзю абсыпалі чорную сукенку, цьмяна свяціліся жамчужыны, што змацоўвалі прычоску. У руцэ чараўніцы — маленькія срэбныя пяльцы, а да аксамітавай шэмізеткі прышпілена іголка — тая, за якой вы прыбылі сюды. Але для цябе цяпер існавала толькі яна, чароўная жанчына ў чорным. Каханне калючай цярновай пугай аблытала душу, кроў бегла з апошняга разарванага шва...

Уюнок пакланіўся і раскрыў рот для прывітання, калі пані Мулінэ прагаварыла:

— Які юны... Для каго просіш іголку?

— Для нявесты. Альбіна клапоціцца пра людзей, дорыць ім шчаслівы лёс...

— Дурненькая. Клапацілася б лепш пра сябе.

— Пра яе паклапачуся я! — успыхнуў хлопчык.

— Не спадзявайся. Вып'еш эліксір і забудзеш нявесту, сяброўства, запаветную справу. Знікнуць пачуцці. Станеш пустым і абыякавым.

Уюнок нахмурыўся, знікла заўсёдная ўсмешка. Спытаў глухім голасам:

— Я змагу аднесці падарунак Альбіне?

— Наўрад ці. Не кожны мужчына вытрымліваў падобнае выпрабаванне, дзе ўжо дзіцяці. Аддасі іголцы пранізлівае каханне — каб праколвала камень, лёд і паветра. Нязломнае сяброўства — каб не ламалася і не хілілася. Патаемнае майстэрства — каб не вычэрпваліся магічныя ўзоры. Самы востры боль — каб кончык іголкі ніколі не тупіўся. І ад гэтага болю — памрэш.

— Я гатовы, — ледзь чутна сказаў ён.

У руках пані Мулінэ з'явіўся шкляны келіх. Чараўніца ўзбоўтала празрыстую вадкасць, смакуючы, удыхнула водар — і працягнула напой Уюнку.

— Хочаш атрымаць іголку — выпі да дна.

Хлопчык паглядзеў на цябе. На твары яго чыталіся страх, адчайная рашучасць і — адданасць. Не, ён бы не забыў ваша сяброўства... Захоўваў бы ўсё жыццё ва ўтульным закутку, уплёў бы барвовую нітку ў кветнік любоўных перажыванняў.

— Пі, — сумна прыспешыла пані. — Ці не адымай мой час. Баязлівец не варты каштоўнага падарунку.

Уюнок павярнуўся да цябе:

— Калі я памру, аднясеш Альбіне іголку?

— Не, — ты выйшаў з-за шырмы, са здзіўленнем назіраючы за пані Мулінэ. Як валокны канвы выдзіраюць з-пад гатовай вышыўкі, так нітачка за нітачкай спаўзалі з твару чараўніцы пагардлівасць, халоднасць, абыякавасць. Нічога напускнога не засталося. Перад вамі стаяла слабая, разгубленая жанчына, якая больш не валодае сітуацыяй.

— Іголку Альбіне ўручыш сам, — ты забраў келіх з дрыготкай рукі сябра. — Нявеста чакае жаніха. І звярку нядобра без гаспадара заставацца.

— Пачакай! — выгукнула пані Мулінэ.

— Не турбуйцеся, пані. Не заўважылі хіба? На хлопчыку ахоўны талісман. А я ў пахавальнай кашулі.

Ты ўсміхнуўся Уюнку. Аказваецца, усмешка — гэта не цяжка і нават прыемна. А потым выпіў празрыстую вадкасць і ўжо не чуў гаротны выкрык сябра і пераможны смех пані Мулінэ.

У кругавароце сноў распушваліся кутасы, віліся гафтачкі, перапляталіся карункі, а пасля свет ізноў стаў даступны ўспрыманню. Ты ачуўся. Сэрца не балела, стукала мерна й ціха. Галава патанала ў мяккай падушцы, а белую кашулю змяніла чорная, вышываная ружовымі макамі.

Каля падгалоўя ложка сядзела пані Мулінэ. Тонкі профіль, цёмныя завіткі прычоскі, бледнасць скуры па-майстэрску падкрэсленыя чорным аксамітам сукенкі. Доўгія пальцы камячылі беласнежную хустачку, а на безназоўным звіўся залатой змейкай заручальны пярсцёнак.

— Вы — замужам, пані? — ускрыкнуў ты, забыўшыся пра прыстойнасць. Яна спалохана паглядзела, потым уздыхнула.

— Была. Увесь строй замка стварыў майстар Мулінэ. Ён абагаўляў мяне, але лічыў занадта жорсткай. Шкадаваў людзей, якія паміралі за дурны кавалачак металу. Паступова яму стала ў цяжар каханне і... аднойчы папрасіў... Адным словам, ён сышоў вольным і пустым, пакінуўшы вострую чорную іголку. Якую, дарэчы, забраў твой сябар...

— А я?..

— Страціў прытомнасць, выпіўшы крынічнай вады, — усміхнулася чараўніца.

Ты збянтэжыўся. Мноства думак вілося ў галаве, спытаць бы адразу аб усім.

— Хадзем, я раскажу табе пра майстра Мулінэ, — яна жэстам запрасіла сесці побач, у суседні фатэль. Узяла срэбныя пяльцы з туга нацягнутай тканінай. Вытачаныя пальцы ўсунулі нітку ў іголку...