Михаил Булгаков - Майстар i Маргарыта (на белорусском языке)

• Название: Майстар i Маргарыта (на белорусском языке)
• Автор: Михаил Булгаков
• Жанр: Русская классическая проза

---

- Не чапаць, Банга, - сказаў пракуратар хворым голасам i кашлянуў. Ён засланiўся рукою ад полымя i працягваў: - I ноччу пры поўнi мне няма спакою. О багi! У вас таксама дрэнная пасада, Марк... Салдат вы калечыце...

Марк здзiўлена глядзеў на пракуратара, i той апамятаўся. Каб згладзiць дарэмна сказаныя словы спрасонку, пракуратар сказаў:

- Не крыўдуйце, кентурыён. Мне, паўтараю, яшчэ горш. У чым справа?

- Да вас начальнiк тайнае службы, - спакойна паведамiў Марк.

- Клiчце, клiчце, - прачысцiўшы кашлем горла, загадаў пракуратар i пачаў босымi нагамi намацваць сандалi.

Полымя замiтусiлася на калонах, загрукалi кентурыёнавы калiгi па мазаiцы. Кентурыён выйшаў у сад.

- I пры поўнi мне няма спакою, - скрыгануўшы зубамi, сам сабе прамовiў пракуратар.

На балконе замест кентурыёна паказаўся чалавек у башлыку.

- Банга, не чапаць, - цiха сказаў пракуратар i сцiснуў сабаку загрывак.

Перш чым гаварыць, Афранiй, як i звычайна, азiрнуўся навокал i адступiў у цень, пераканаўшыся, што няма нiкога чужога, акрамя Бангi, цiха сказаў:

- Прашу аддаць мяне пад суд, пракуратар. Ваша праўда. Я не змог зберагчы Юду з Карыяфа, яго зарэзалi. Прашу судзiць мяне i зняць з пасады.

Афранiю здалося, што на яго глядзяць чатыры вокi - сабачыя i ваўчыныя.

Афранiй дастаў з-пад хламiды закарэлы ад крывi кашалёк з дзвюма пячаткамi.

- Вось гэты мяшок з грашыма забойцы падкiнулi ў дом першасвятару. На гэтым мяшку кроў Юды з Карыяфа.

- Колькi там, цiкава? - спытаў Пiлат i нахiлiўся да кашалька.

- Трыццаць тэтрадрахмаў.

Пракуратар усмiхнуўся i сказаў:

- Мала.

Афранiй маўчаў.

- Дзе забiты?

- Гэтага не ведаю, - спакойна, з годнасцю адказаў чалавек, якi не разлучаўся са сваiм башлыком, - ранiцай сёння пачнём шукаць.

Пракуратар скалануўся, пакiнуў у спакоi раменьчык на сандалi, якi не зашпiльваўся.

- А вы дакладна ведаеце, што ён забiты?

Пракуратар атрымаў кароткi адказ:

- Я, пракуратар, пятнаццаць гадоў на рабоце ў Юдэi. Я пачаў службу пры Валерыю Граце. Мне не абавязкова трэба бачыць труп, каб сказаць, што чалавек забiты, i таму я вам зараз дакладаю, што чалавек, якога звалi Юдам з Карыяфа, некалькi гадзiн таму зарэзаны.

- Прабачце мяне, Афранiй, - адказаў Пiлат, - я яшчэ не прачнуўся як след, таму i сказаў гэта. Я дрэнна сплю, - пракуратар усмiхнуўся, - i ўвесь час сню месячны промень. Уявiце, як смешна, быццам бы я хаджу па гэтым промнi. Такiм чынам, я хацеў бы ведаць, што вы думаеце пра гэта? Дзе вы збiраецеся яго шукаць? Сядайце, начальнiк тайнай службы.

Афранiй пакланiўся, падсунуў крэсла блiжэй да ложа i сеў, грукнуўшы мячом.

- Я збiраюся шукаць яго непадалёку ад маслiчнага прэса ў Гефсiманскiм садзе.

- Ага, ага. А чаму менавiта там?

- Iгемон, я думаю, Юда забiты не ў самiм Ершалаiме i не далёка ад яго. Ён забiты пад Ершалаiмам.

- Лiчу вас адным з лепшых майстроў свае справы. Я не ведаю, як наконт гэтага ў Рыме, але ў калонiях роўнага вам няма. Растлумачце чаму?

- Нават думкi не дапускаю, - цiха гаварыў Афранiй, - каб Юда даўся каму-небудзь у рукi ў горадзе. На вулiцы цiха не зарэжаш. Выходзiць, яго павiнны былi завабiць у якi-небудзь падвал. Але служба ўжо шукала яго ў Нiжнiм Горадзе, i несумненна знайшла б. Яго няма ў горадзе, за гэта я ручаюся. Калi б яго забiлi далёка за горадам, то пакунак з грашыма не маглi б гэтак хутка падкiнуць. Яго забiлi паблiзу горада, куды змаглi выманiць.

- Не разумею, як гэта можна было зрабiць.

- Сапраўды, пракуратар, гэта сама цяжкае пытанне, i нават я не ведаю, цi здолею гэта разблытаць.

- Сапраўды, загадка! Святочным вечарам веруючы iдзе невядома чаго за горад, пакiдае святочнае застолле i там гiне. Хто i як мог яго тады завабiць? Цi не жаночых рук справа? - раптам загарэўся пракуратар.

Афранiй адказваў спакойна i важка:

- Нi ў якiм выпадку, пракуратар. Гэта выключаецца. Трэба думаць лагiчна. Каму патрэбна была Юдава смерць? Нейкiя вандроўныя фантазёры, нейкi гурток, у якiм не было нiякiх жанчын. Каб ажанiцца, пракуратар, патрэбны грошы, каб нарадзiць чалавека на свет таксама патрэбны грошы, але каб зарэзаць чалавека пры дапамозе жанчыны, трэба надта много грошай, i нi ў якiх валацуг iх няма. Жанчына не ўдзельнiчала ў гэтай справе, пракуратар. Нават болей, такое тлумачэнне забойства можа збiць са следу, замiнаць следству i блытаць мяне.

- Я бачу, што ваша праўда, Афранiй, - гаварыў Пiлат, - i я толькi дазволiў сабе выказаць сваё меркаванне.

- На жаль, памылковае, пракуратар.

- Але як жа тады? - усклiкнуў пракуратар i прагна паглядзеў у твар Афранiю.

- Мяркую, што ўсё з-за грошай.

- Цудоўная думка! Але хто i за што мог прапанаваць яму ноччу грошы за горадам?

- Не, пракуратар, не так. У мяне ёсць адзiнае меркаванне, i калi яно не спраўдзiцца, то iншага i прыдумаць не магу. - Афранiй нахiлiўся да пракуратара i шэптам дадаў: - Юда хацеў схаваць хрошы ў надзейным, толькi яму вядомым месцы.

- Даволi дасцiпнае тлумачэнне. Вiдаць, яно гэтак i было. Цяпер я разумею: яго выманiлi не людзi, а ўласная думка. Ага, ага, праўда.

- Сапраўды. Юда быў недаверлiвы. Ён хаваў грошы ад людзей.

- Ага, вы сказалi, у Гефсiманii. А чаму менавiта там вы збiраецеся яго шукаць - гэтага, прызнацца, я не разумею.

- О, пракуратар, гэта прасцей за ўсё. Нiхто не будзе хаваць грошы на дарозе, на адкрытых i пустэльных месцах. Юда не быў нi на дарозе ў Хеўрон, нi на дарозе ў Вiфанiю. Яму трэба было цiхае ўтульнае месца, дзе растуць дрэвы. Гэта проста. А гэтакiх месцаў, акрамя Гефсiманii, пад Ершалаiмам няма. Далёка ён iсцi не мог.

- Вы цалкам пераканалi мяне. Тады што рабiць зараз?

- Я неадкладна пачну шукаць забойцаў, якiя высачылi Юду за горадам, а сам тым часам, як ужо гаварыў, пайду пад суд.

- За што?

- Мая ахова згубiла яго ўчора на базары пасля таго, як ён выйшаў з палаца Каiфы. Як гэта здарылася, не разумею. Такога ў маiм жыццi не здаралася. Назiранне было наладжана адразу пасля нашай размовы. Але на базары ён некуды перакiнуўся, зрабiў пятлю i знiк бясследна.

- Зразумела. Аб'яўляю вам, што я не бачу патрэбы аддаваць вас пад суд. Вы зрабiлi ўсё, што маглi, i нiхто на свеце, - тут пракуратар усмiхнуўся, - не змог бы зрабiць лепей за вас! Пакарайце сышчыкаў, якiя згубiлi Юду, але i тут я хацеў бы, каб пакаранне не было строгае. Урэшце, мы зрабiлi ўсё, каб паклапацiцца пра гэтага нягоднiка! Ага, я забыўся спытаць, - пракуратар пацёр лоб, - як гэта яны ўмудрылiся падкiнуць грошы Каiфу?

- Бачыце, пракуратар... Гэта не вельмi цяжка. Мсцiўцы зайшлi ззаду палаца, дзе завулак вышэй, чым заднi двор, i перакiнулi пакунак цераз плот.

- З запiскаю?

- З запiскаю, як вы i меркавалi, пракуратар. Дарэчы, - тут Афранiй сарваў пячаткi з пакунка i паказаў начынне пракуратару Пiлату.

- Злiтуйцеся, што вы робiце, Афранiй, пячаткi, вiдаць, храмавыя.

- Пракуратару не трэба з-за гэтага хвалявацца, - адказаў Афранiй i згарнуў пакунак.

- Няўжо ўсе пячаткi ёсць у вас? - спытаўся Пiлат i засмяяўся.

- Iнакш не можа i быць, пракуратар, - зусiм сур'ёзна i нават сурова адказаў Афранiй.

- Уяўляю, што тварылася ў Каiфы?

- Сапраўды, пракуратар, гэта выклiкала вялiкае хваляванне. Яны адразу паклiкалi мяне.

Нават у цемры вiдаць было, як блiснулi Пiлатавы вочы.

- Гэта цiкава, цiкава...

- Асмелюся запярэчыць, пракуратар, цiкавага было мала. Сумная i нудная справа. Калi я спытаўся, цi не плацiлi каму-небудзь грошы ў палацы Каiфы, мне адказалi, што гэтага не было.

- Нават так? Ну, што ж, не плацiлi дык, значыць, не плацiлi. Тым цяжэй будзе знайсцi забойцаў.

- Сапраўды, пракуратар.

- Ага, Афранiй, вось што мне прыйшло ў галаву: можа, ён самагубствам жыццё скончыў?

- Ды не, пракуратар, - адказаў Афранiй i нават адкiнуўся ў крэсле, выбачайце, але гэта зусiм неверагодна!

- Ды ў гэтым горадзе ўсё можа быць! Я гатовы пайсцi ў заклад, што зусiм хутка распаўзуцца i такiя чуткi.

Тут Афранiй зiрнуў на пракуратара, падумаў i адказаў:

- Гэта можа быць, пракуратар.

Пракуратар, вiдаць, нiяк не мог адкаснуцца ад гэтага забойства чалавека з Карыяфа, хаця ўсё было ясна, i ён прамовiў нават летуценна:

- А мне б хацелася ўбачыць, як яны яго забiвалi.

- Забiлi яго досыць умела, пракуратар, - адказаў Афранiй i крыху iранiчна паглядзеў на пракуратара.

- Адкуль вы гэта ведаеце?

- Паглядзiце на пакунак, пракуратар, - адказаў Афранiй, - я ручаюся, што Юдава кроў хлынула струменем. Мне давялося, пракуратар, за сваё жыццё пабачыць забiтых.

- Ён болей не ўстане?

- Не, пракуратар, ён устане, - з усмешкаю, па-фiласофску сказаў Афранiй, калi труба Месii, якога тут чакаюць, прагучыць над iм. Але да гэтага ён не ўстане.

- Хопiць, Афранiй! З гэтым пытаннем ясна. Пяройдзем да пахавання.

- Пакараныя пахаваны, пракуратар.

- Ну, Афранiй, судзiць вас было б сапраўднае злачынства. Вы заслугоўваеце найвышэйшую ўзнагароду. Як было?

Афранiй пачаў расказваць i паведамiў, што ў той час, як ён сам займаўся справай Юды, каманда таемнае службы, якою кiраваў яго памочнiк, была вечарам на ўзгорку. Аднаго цела на вяршынi яна не знайшла. Пiлат здрыгануўся i прамовiў хрыпла: