Грэм Грин - Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке)

• Название: Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке)
• Автор: Грэм Грин
• Жанр: Детектив

---

Вялiзарны, раскошны гатэль з кафлянай падлогай, з iнтэрнацыянальнай абслугай i з рэстаранам, аздобленым у стылi Блакiтнай мячэцi, цяпер, калi ўрад пераехаў у Анкару i Канстанцiнопаль ператварыўся па сутнасцi ў турэцкi Пiрэй, рэпутацыя гатэля ва ўсiм свеце пагоршылася. Персанал паменшылi, i можна было прайсцi праз вялiкi i пусты хол, не напаткаўшы нiводнага рассыльнага. Аднак каля бюро абслугоўвання, як заўсёды, элегантны Калебджан падтрымлiваў колiшнюю высокую рэпутацыю гатэля.

- Мiстэр Карлтан Майет прыехаў, Калебджан?

- Яшчэ не, цягнiк спазняецца. Будзеце чакаць?

- А ў яго нумар з гасцёўняй?

- О, вядома, з гасцёўняй! Рассыльны, праводзь госця ў нумар мiстэра Майета.

- Перадайце яму маю вiзiтоўку, калi ён прыедзе.

Амерыканкi вырашылi не купляць Калебджану пачка з турэцкiмi цукеркамi, але ж ён быў такi ветлiвы i далiкатны, што iм карцела неяк аддзячыць яму. Яны стаялi ў роздуме, пакуль ён iзноў не ўзнiк перад iмi.

- Ваша таксi, лэдзi. Я дам шафёру ўсе адпаведныя ўказаннi, вы ўбачыце, ён у вышэйшай ступенi чалавек надзейны.

Калебджан правёў iх на вулiцу i прасачыў, каб яны без затрымкi адбылi. Нетаропкi вулiчны рух i мiтусня, падобная да пылу, што асядаў паўсюль, не сцiхалi. Калебджан вярнуўся ў маўклiвую цiшыню хола. На iмгненне гатэль здаўся яму амаль такiм самым, якiм ён быў у мiнулыя гады ў разгар сезона.

Чвэрць гадзiны нiхто не з'яўляўся. Нейкая муха, захопленая холадам, з шумам бiлася аб шыбу. Калебджан пазванiў наверх, у пакой эканомкi, каб праверыць, цi ўключылi ацяпленне, потым сеў, сцiснуўшы рукi памiж каленямi, нi пра што не думаючы i нiчога не робячы.

Дзверы-вяртушкi закруцiлiся - увайшла цэлая група людзей. Майет iшоў паперадзе. За iм - Джанет Пардаў i мiстэр Сейвары.

Тры насiльшчыкi неслi багаж. Майет упiваўся шчасцем. Ён пачуваў сябе ў сваёй стыхii. Мiжнародны гатэль, хоць крыху i заняпалы, быў звыклым для яго аазiсам. Кашмар у Субоцiцы пачаў ужо забывацца i зрабiўся зараз нейкiм нерэальным, калi ён убачыў, што Калебджан спяшаецца яму насустрач. Яму было прыемна, што Джанет Пардаў бачыць, як яго прымаюць у лепшых заморскiх гатэлях.

- Як пажываеце, мiстэр Карлтан Майет? Мы бясконца шчаслiвыя...

Калебджан пацiснуў Майету руку, нiзка пакланiўся, яго асляпляльныя белыя зубы блiснулi шчырым задавальненнем.

- Рады бачыць вас, Калебджан. Дырэктара, як заўсёды, няма? Гэта мае сябры, мiс Пардаў i мiстэр Сейвары. Увесь гатэль трымаецца на Калебджане, растлумачыў ён iм. - Вы нас добра ўладкуеце? Прасачыце, каб у пакоi ў мiс Пардаў быў пачак цукерак.

- Мяне сустракае дзядзька... - няпэўна пачала была Джанет Пардаў, аднак Майет адразу ж ёй запярэчыў:

- Можа пачакаць яшчэ адзiн дзень. Сёння ўвечары вы будзеце тут, у мяне ў гасцях.

Ён iзноў пачаў распускаць свой паўлiнавы хвост: упэўненасцi яму надавалi пальмы, калоны i пачцiвасць Калебджана.

- Вам двойчы тэлефанавалi, мiстэр Карлтан Майет, i нейкi джэнтэльмен чакае вас у вашым нумары.

- Добра. Дайце мне яго вiзiтоўку. Паклапацiцеся пра маiх сяброў. У мяне мой звычайны нумар?

Ён хутка пайшоў да лiфта, расцягнуўшы вусны ў вясёлай усмешцы. За апошнiя днi адбылося надта многа такога, што выклiкала сумненнi i што цяжка было асэнсаваць, а цяпер ён iзноў заняўся сваёй звычайнай справай. "Напэўна, гэта Экман", - падумаў ён, не патурбаваўшыся нават зазiрнуць у картку, i раптам цвёрда вырашыў, што яму скажа. Лiфт цяжка падняўся на другi паверх, пасыльны павёў Майета па пыльным калiдоры i адчынiў дзверы нумара. Сонца залiвала святлом увесь пакой, праз адчыненае акно даносiлiся гудкi аўтамабiляў. З канапы падняўся каржакаваты бландзiн у цвiдавым гарнiтуры.

- Мiстэр Карлтан Майет? - спытаў ён.

Майет здзiвiўся. Ён нiколi не бачыў гэтага чалавека. Глянуўшы на вiзiтоўку, ён прачытаў: "Мiстэр Лео Стэйн".

- А, мiстэр Стэйн.

- Здзiвiлiся, калi ўбачылi мяне? Спадзяюся, вы не лiчыце мяне занадта нетактоўным?

Ён выглядаў вельмi зычлiвым i сардэчным. "Зусiм як сапраўдны ангелец", - падумаў Майет, аднак незнаёмага выдаваў нос - нос са шнарам, якi зрабiўся прамы пасля аперацыi. Варожасць памiж жыдом, якi не хаваў сваёй нацыянальнасцi, i жыдом, якi маскiраваў яе, адразу ж была выказаная ў чароўных усмешках, сардэчных шчырых поцiсках рук i ў адведзеных адзiн ад аднаго вачах.

- Я чакаў убачыць свайго агента.

- Ах, бедалага Экман, бедалага Экман, - уздыхнуў Стэйн, пахiтаўшы бялявай галавой.

- Што вы маеце на ўвазе?

- Тое, дзеля чаго я прыйшоў. Папрасiць вас зайсцi да мiсiс Экман. Я вельмi за яе хвалююся.

- Вы хочаце сказаць, што мiстэр Экман памёр?

- Знiк. Не вярнуўся дамоў учора ўвечары. Вельмi ўсё гэта дзiўна.

Было холадна. Майет зачынiў акно i, сунуўшы рукi ў кiшэнi футры, пачаў хадзiць па пакоi туды-сюды: тры крокi ў адзiн бок, тры ў другi.

- Нiчога дзiўнага. Думаю, ён не змог бы даць мне справаздачу, павольна прамовiў ён.

- Некалькi дзён таму ён прызнаўся мне, што адчувае ваш недавер да яго. Ён быў пакрыўджаны, вельмi пакрыўджаны.

- Я нiколi не давяраю жыду, якi перайшоў у хрысцiянства, - павольна, дакладна падбiраючы кожнае слова, сказаў Майет.

- Аднак жа дазвольце, мiстэр Майет: гэта ўжо занадта катэгарычна, запярэчыў быў Стэйн, адчуваючы некаторую няёмкасць.

- Дапускаю, што, магчыма, ён у сваiх перамовах пайшоў крыху далей, чым паведамiў мне, - сказаў Майет, спынiўшыся пасярод пакоя спiнай да Стэйна, але так, каб ён змог бачыць усю постаць Стэйна, да пояса адлюстраваную ў люстры з пазалочанай рамай.

- О, перамовы, - адбiтак Стэйна ў люстры быў не такi абыякавы, як яго голас, - яны ўжо скончаны.

- Ён паведамiў вам, што мы не будзем купляць?

- Але ж ён купiў.

Майет кiўнуў. Ён не здзiвiўся. За знiкненнем Экмана павiнна хавацца шмат чаго.

- На самой справе я вельмi хвалююся за бедалагу Экмана. Думка, што ён, магчыма, пакончыў жыццё самагубствам, мне невыносная, - павольна сказаў Стэйн.

- Думаю, у вас няма падстаў хвалявацца. Напэўна, ён проста адышоў ад спраў. Крыху, праўда, занадта паспяшаўся.

- Разумееце, ён быў устрывожаны.

- Чым жа?

- Ну, у яго з'явiлася такое пачуццё, нiбыта вы яму не давяраеце. I потым, у яго не было дзяцей. Ён хацеў мець дзяцей. Шмат прычын на трывогу. Трэба быць мiласэрным.

- Але ж я не хрысцiянiн, мiстэр Стэйн. Я не веру, што мiласэрнасць галоўная дабрачыннасць. Магу я паглядзець дакумент, якi ён падпiсаў?

- Вядома.

Мiстэр Стэйн выцягнуў з кiшэнi цвiдавага пiнжака доўгi канверт, складзены ўдвая. Майет сеў за стол, расклаў на iм паперы i пачаў уважлiва iх чытаць. Ён не рабiў нiякiх заўваг, твар яго не выказваў нiчога. Цяжка было ўявiць, якi ён быў шчаслiвы, калi вярнуўся да лiчбаў, - iх ён разумеў, i яны былi пазбаўленыя ўсякiх пачуццяў. Закончыўшы чытаць, ён адкiнуўся ў крэсле i пачаў вывучаць свае пазногцi: перад ад'ездам, у Лондане, ён зрабiў манiкюр, але яны патрабавалi да сябе ўвагi.

- Як прайшло ваша падарожжа? Спадзяюся, бунт у Белградзе вас не закрануў? - спакойна спытаў Стэйн.

- Не, - абыякава адказаў Майет.

Гэта была праўда. Усё тое незразумелае, што адбылося ў Субоцiцы, здавалася яму нерэальным. Вельмi хутка ён пра ўсё забудзецца, - гэта ж нiяк не звязана са звычайным жыццём, дый нельга ўсё гэта растлумачыць.

- Вы, вядома, разумееце, што мы можам знайсцi нейкую недакладнасць i скасаваць гэтае пагадненне?

- Не думаю. Бедалага Экман быў вашай даверанай асобай. Вы далi яму правы весцi перамовы.

- У яго не было паўнамоцтваў падпiсваць пагадненне. Не, мiстэр Стэйн, баюся, што вам ад гэтага не будзе нiякай карысцi.

Стэйн сеў на канапу i перакрыжаваў ногi. Ад яго цвiдавага гарнiтура пахла тытунём.

- Я не хачу вам нiчога навязваць. Мой дэвiз: нiколi не падводзiць свайго калегу бiзнесмена. Я адразу ж скасаваў бы пагадненне, мiстэр Майет, калi б яно было несправядлiвае. Але, бачыце, калi ўжо бедалага Экман падпiсаў гэты дакумент, фiрма Моўлта адмовiлася ад далейшых перамоваў. Цяпер ужо другi раз яны не вернуцца да гэтай справы.

- Аднак жа мне добра вядома, як Моўлты зацiкаўлены ў разынках.

- Ну, бачыце, пры такiх абставiнах, скажу вам па-сяброўску, мiстэр Майет: калi вы скасуеце гэтае пагадненне, мне давядзецца за яго пазмагацца. Дазвольце запалiць?

- Вазьмiце цыгару.

- А можна, я запалю люльку?

Ён пачаў набiваць люльку светлым мяккiм тытунём.

- Я думаю, што Экман меў за гэта неблагiя камiсiйныя?

- Ах, бедалага Экман! Я i сапраўды хацеў бы, каб вы наведалi мiсiс Экман. Яна вельмi нервуецца, - ухiлiўся ад адказу Стэйн.

- У яе не будзе падстаў хвалявацца, калi яна атрымае добрыя камiсiйныя.

Стэйн усмiхнуўся i запалiў люльку. Майет пачаў перачытваць пагадненне. Сапраўды, яго можна было скасаваць, але суды - справа ненадзейная. Добры адвакат можа прынесцi шмат клопату. Некаторыя лiчбы не хацелася б друкаваць. Зрэшты, справа Стэйна мела пэўную каштоўнасць для фiрмы. Але яму не падабалася цана i тое, што пасада дырэктара заставалася за Стэйнам. Нават з цаной можна было б пагадзiцца, але Майет не хацеў, каб чужы ўблытваўся ў iхнюю фiрму.

- Вось што я зраблю. Мы скасуем гэта пагадненне i складзем новае.