Неизвестен Автор - Лагодны цмок (Ангельскiя лiтаратурныя казкi) (на белорусском языке)

• Название: Лагодны цмок (Ангельскiя лiтаратурныя казкi) (на белорусском языке)
• Автор: неизвестен Автор
• Жанр: Прочая детская литература

---

Пачуўшы магiчнае "падмацуемся", натоўп выстраiўся роўнымi шэрагамi i чакаў сiгналу выступаць. Час, калi можна было балбатаць, вiтаць, бiцца аб заклад, мiнуўся - настаў час дзейнiчаць. Ухапiўшы дзiду абедзвюма рукамi, Святы Георг выцягнуў яе з зямлi i вызвалiў цмока. Той павольна падняўся, абтрос пыл i ўважлiва агледзеўся - цi добра ён выглядае?

Нарэшце ўсе рушылi: наперадзе Святы Георг на баявым канi, следам утаймаваны цмок з хлопчыкам, i крыху за iмi - усе астатнiя. Так яны дайшлi да шынка.

Калi Святы Георг крыху падмацаваўся, ён выйшаў да жыхароў вёскi i выступiў перад iмi з урачыстай прамовай. У прамове ён даводзiў, што, прыклаўшы шмат намаганняў, вызвалiў iх з-пад улады злоснага монстра. Цяпер iм няма болей на што скардзiцца, i ў вёсцы павiнен запанаваць мiр i спакой. Рыцар зазначыў, што надта захапляцца бойкамi - непрыстойна, бо можа надысцi час, калi iм давядзецца змагацца самiм, а гэта зусiм не тое, што глядзець на бойку здалёк. Святы Георг сказаў, што ведае пра барсука, якога яны трымаюць у стайнi, i загадаў тэрмiнова яго адпусцiць. Потым ён паведамiў, што цмок адумаўся, зразумеў, што паводзiў сябе недаравальна, i абяцаў болей так не рабiць. Калi ж цяпер вяскоўцы пасябруюць з цмокам i папросяць яго застацца ў гэтых мясцiнах, дык ён, можа, нават i пагодзiцца. Апроч таго, Святы Георг папярэдзiў, што хлусiць i выдумляць усякае рознае - вялiкi грэх. На гэтым прамова скончылася. Тады цмок штурхануў хлопчыка ў бок i шэптам прызнаўся, што нават ён сам не здолеў бы сказаць лепей.

Нарэшце воплескi змоўклi, i ўсе разышлiся па хатах рыхтавацца да банкету.

Банкеты звычайна - вельмi прыемная рэч, якая заключаецца галоўным чынам у смачнай ежы, пiтве i добрай кампанii. Але сама прыемнае тое, што банкеты ладзяць, калi нешта добра скончылася i ўжо няма пра што хвалявацца. А заўтрашнi дзень тады падаецца вельмi далёкiм.

Святы Георг быў шчаслiвы, што бойка адбылася i яму не прыйшлося забiваць цмока, бо, шчыра кажучы, ён зусiм не любiў забiваць, хоць нярэдка, на жаль, бываў вымушаны гэта рабiць.

Цмок таксама быў шчаслiвы, што бойка адбылася i ён выйшаў з яе без нiводнае драпiны, ды яшчэ здабыўшы сабе папулярнасць.

I хлопчык быў шчаслiвы, што бойка адбылася i, нягледзячы на гэта, абодва ягоныя сябры выдатна пачуваюцца i цудоўна ставяцца адзiн да аднаго.

I ўсе астатнiя былi шчаслiвыя, што бойка адбылася, а больш iм нiчога й не было трэба. Шчасце было поўнае!

Цмок паводзiў сябе вельмi шляхетна - ён са скуры вылузваўся, каб кожнаму дагадзiць i сказаць хоць некалькi прыемных словаў. Ён зрабiўся душою кампанii, i складвалася нават уражанне, што банкет быў наладжаны менавiта ў ягоны гонар. Святы Георг i хлопчык былi ўсяго толькi цмокавымi гасцямi на гэтым свяце. Але цмок зусiм не заганарыўся - наадварот, праз кожныя дзесяць хвiлiн, ён нахiляўся да хлопчыка i прасiў:

- Слухай! Ты ж правядзеш мяне дадому пасля банкету?! Ну, калi ласка!

I хлопчык кожны раз згодна кiваў, хоць абяцаў мацi доўга не затрымлiвацца.

Нарэшце банкет скончыўся, i ўсе пачалi разыходзiцца. У паветры гучалi запрашэннi, вiншаваннi, добрыя пажаданнi. Развiтаўшыся з апошнiм госцем, цмок таксама выйшаў на вулiцу. Ён пачухаў патылiцу, сеў пасярэдзiне дарогi i ўтаропiўся ў зорнае неба.

- Якая чароўная ноч! - кепска артыкулюючы, прамовiў ён. - Чароўныя зоркi! Чароўнае месца! Не палезу я нi на якую гару, застаюся тут. Хлопчык абяцаў давесцi мяне дадому - вось няхай i, вядзе. Я нi за што не адказваю. За ўсё адказвае ён.

Яго галава ўпала на моцныя грудзi, i цмок мiрна заснуў.

- Уставай, цмок! - жаласна прасiў хлопчык. - Ты ж ведаеш, што мяне чакае мама! А ты прымусiў мяне паабяцаць, што я давяду цябе дадому. Каб я ведаў, што так будзе, нiколi б не згадзiўся!

Хлопчык сеў побач з цмокам i горка заплакаў. Дзверы з шынка адчынiлiся, на дарогу ўпала палоска святла. Гэта Святы Георг выйшаў падыхаць халодным начным паветрам. Ён быў здзiўлены, убачыўшы перад сабой дзве постацi - вялiзнага нерухомага цмока i маленькага хлопчыка, якi быў у слязах.

- Што здарылася, маленькi мой сябар? - добразычлiва папытаўся ён.

- Гэтая старая тоўстая бочка з элем! - рыдаў хлопчык. - Спачатку прымусiў мяне паабяцаць, што я давяду яго дадому, а цяпер кажа, што за ўсё адказваю я, i сам спакойна засынае! З тым жа поспехам можна завесцi дадому тарпу сена! А я так стамiўся, i мяне чакае мама... - i ён зарыдаў яшчэ мацней.

- Не плач. Я табе дапамагу, - супакоiў яго Святы Георг. - Мы давядзем яго дадому разам.

- Зараз жа прачынайся, цмок, - рэзка загадаў ён i патрос цмока за локаць.

Той расплюшчыў вочы i сонна прамармытаў:

- Якая ноч, Георг, чароўная...

- Цмок! - сурова перапынiў яго Святы Георг. - Як табе не сорамна! Хлопчыку ўжо даўно пара спаць, што скажа яго мацi, я нават уявiць не магу! Каб ты не быў такi эгаiст, дык адправiў бы яго дадому яшчэ дзве гадзiны назад!

- Ты маеш рацыю, Георг! - закрычаў цмок i рэзка ўстаў. - Беднае дзiця! Табе даўно пара спаць! Гэта недаравальна! Куды ты глядзеў, Святы Георг?! Нiякай адказнасцi! Хадзем хутчэй. Я абапруся на твой плячук, Георг, а ты, хлопчык, дай мне руку.

Так яны i рушылi, рука ў руцэ. Святло ў вокнах дамоў знiкла, але сябрам свяцiлi зоркi ды месяц. Калi яны завярнулi за вугал i знiклi з вачэй, халодны ветрык данёс абрыўкi старой балады. Я не ўпэўнены, але мне здаецца, што спяваў яе цмок!

Л.П.Хартлi

КОНРАД I ЦМОК

Калiсьцi ў адной невялiчкай краiне, якая ляжала за пяць дзён язды ад Еўропы, жыў хлопчык. Былi ў яго мацi, бацька i два браты. Калi гэтая гiсторыя толькi пачалася, хлопчыку споўнiлася дванаццаць гадоў. Яму яшчэ не трэба было зарабляць сабе на хлеб, i цэлымi днямi ён гуляў у лесе, а часам назiраў, як ягоныя старэйшыя браты валяць i пiлуюць дрэвы. Гэтаксама як iх бацька, браты былi лесарубы; калi-нiкалi яны дазвалялi хлопчыку праехацца дадому вярхом на вялiзным камлi. Спачатку ён баяўся, а калi перамог страх, што звалiцца, такая язда пачала яму вельмi падабацца. I ён бы, можа, i часцей далучаўся да сваiх братоў, але баяўся, што старэйшы брат, Леа, можа сказаць: "Конрад, пара й табе чым-небудзь заняцца. Ану, патрымай коней пару хвiлiн" цi "Конрад, ану, падыдзi сюды ды нахiлi гэтае маленькае дрэўца, каб мне было зручней сячы". Вядома, Конраду даводзiлася дапамагаць, хоць iншы раз яго ўратоўваў сярэднi брат, Рудольф, якi казаў: "Леа, ды адчапiся ты ад хлопца, ад яго болей шкоды, чым карысцi". Тады Конрад i радаваўся, i сумаваў адначасова, бо ён быў бы й рады дапамагчы, але вельмi баяўся, што конi адцiснуць яму ногi цi дрэўца разагнецца й балюча стукне яго.

Конрад моцна любiў сваiх братоў, асаблiва Рудольфа, i вельмi ганарыўся iмi. Яны былi такiя дужыя i спрытныя! Ён быў упэўнены, што нават калi вырасце, нiколi не здолее быць такiм, як яны. "Мне не суджана быць лесарубам," журыўся хлопчык.

Аднаго разу па абедзе Леа даў яму ў рукi сякеру i болей настойлiва, чым раней, узяўся вучыць, як ёю карыстацца. Конрад слухаў не надта ўважлiва, а потым так нязграбна махнуў сякерай, што яна, слiзгануўшы па кары дрэва, ударыла хлопцу па назе i рассекла чаравiк. Леа раз'юшана закрычаў на яго. Конрад заплакаў, кiнуў сякеру i, не чакаючы, пакуль Рудольф яго абаронiць, пабег у глыб лесу. Ён бег без перадыху, пакуль галасоў з прасекi стала зусiм не чуваць.

Лес вакол быў густы i маўклiвы. Ва ўсе бакi разбягалiся вузкiя сцяжынкi, якiя, аднак, нiкуды не вялi. Адна канчалася каля закiнутае прасекi, другая знiкала ў густым зараснiку. Але Конраду, якi на памяць ведаў гэтую частку лесу, было зусiм не страшна. Ён быў такi злы i пакрыўджаны на братоў, што нават не шкадаваў свайго сапсаванага чаравiка. Але ён вельмi баяўся, што ў яго рассечаная нага, бо тады яму давялося б праглынуць сваю гордасць i крыўду i, вярнуўшыся да братоў, прасiць, каб яго падвезлi, бо дадому было далёка iсцi.

Конрад уважлiва агледзеў дзiрку на чаравiку, але крывi не ўбачыў. Тады ён асцярожна зняў чаравiк - шкарпэтка была крыху рассечаная, але нага цэлая. Якое шчасце! "Гэта магiя, - вырашыў хлопчык, - белая магiя!" Вядома, белая магiя сустракаецца куды радзей за чорную, пра якую яму шмат расказвала мацi, бо лiчыла, што чорная магiя прыносiць шмат шкоды людзям, i хвалявалася за свайго сыночка. Ах, як цудоўна было б дзе-небудзь у лагчыне цi гаёчку спаткаць добрую чараўнiцу, якая ўратавала яго! Ён агледзеўся вакол i пацалаваў паветра, спадзеючыся прыцягнуць яе ўвагу, але нават калi чараўнiца й была побач, дык вырашыла застацца нябачнаю.

I ўсё ж Конрад, узрадаваўшыся, што застаўся цэлы, адчуў, што здольны на любыя прыгоды. Не, ён не будзе вяртацца да братоў - наадварот, ён пакажа iм, што не мае патрэбы ў iх абароне. Хлопчык вырашыў, што пойдзе ў лес далёка-далёка, куды яшчэ нiколi не заходзiў, i вернецца дадому толькi пад самую ноч. Стаяў цёплы восеньскi дзень, у лесе было шмат розных ягад, дый у заплечнiку засталiся сякiя-такiя харчы. I Конрад смела рушыў наперад.

Неўзабаве лес зрабiўся iншы: высокiя пагоркi змянялiся на вузкiя глыбокiя лагчыны, якiя хлопчыку даводзiлася пераходзiць у сама нiзкiх месцах (так яму, прынамсi, здавалася). Ён то караскаўся ўгару, то спускаўся ўнiз, прадзiраючыся праз гушчар, бо нiякiх сцежак тут не было. Конрад стамiўся. У тым месцы, дзе чаравiк быў рассечаны, грубая скура балюча муляла нагу. Не раз ён збiраўся павярнуць назад, але, калi ўзбiраўся на вяршыню аднаго пагорка i бачыў, што да наступнага зусiм рукою дастаць, ён вырашаў прайсцi яшчэ крыху i спускаўся ў новую маўклiвую лагчыну, залiтую сонцам, якое апусцiлася ўжо так нiзка, што хлопчык бачыў яго, не падымаючы галавы. Ён падумаў, што хутка пачне цямнець, i, спалохаўшыся, цвёрда вырашыў, што далей за наступны пагорак ужо не пойдзе. Але калi ён ускараскаўся на яго, перад яго вачыма ўзнiкла нi з чым не параўнальнае вiдовiшча. Каб убачыць такi цуд, хлопчык пагадзiўся б прайсцi ўтрая болей. Перад iм раскiнулася неабсяжная далiна, залiтая мяккiм аранжавым святлом, i на самым даляглядзе п аўставала высокая, як гара, i пляскатая, як лязо, скала, з якой нiбыта вырастаў замак. Немагчыма было сказаць, дзе канчаецца скала i дзе пачынаецца замак. Конрад напружыў зрок: паветра ў яго краiне было такое чыстае i празрыстае, што ўсё наўкола можна было ўбачыць з вельмi далёкай адлегласцi, - замак мог быць i за пяць мiляў ад яго, i за дзесць, а можа, i за дваццаць. I тут Конрад прыгадаў, што ў мацi на кухнi вiсiць карцiнка, на якой намаляваны такi самы замак. Ён адразу пазнаў яго: гэта быў каралеўскi замак.