Андрэ Моруа - Жыццё людзей (на белорусском языке)

• Название: Жыццё людзей (на белорусском языке)
• Автор: Андрэ Моруа
• Жанр: Проза

---

Паштальён - адзiны сведка гэтага здарэння - расказваў, што мурынка якраз выходзiла з дома сваiх гаспадароў, калi яе раптам падхапiла i пачало падымаць угору. Са страшэнным крыкам яна ўзляцела на метраў 100, а потым разбiлася аб зямлю. Паштальён сцвярджаў, што не бачыў над ёй нiякiх паветраных апаратаў.

Другiм "паветраплавальнiкам" стаў адзiн таможнiк з Кале (Францыя). Людзi бачылi, як яго таксама вертыкальна падняло ў паветра i хутка панесла цераз пралiў да ангельскага берага. Праз некалькi хвiлiн яго звайшлi на ўзбярэжжы каля Дуўра (Англiя). Таможнiк быў мёртвы, хоць i не меў бачных раненняў. Здавалася, што ён быў асцярожна апушчаны на зямлю. Ён пасiнеў, нiбы вiсельнiк.

Пасля гэтага пачаўся так званы перыяд удалых падарожжаў. Першым чалавекам, якi закончыў сваё "падарожжа" жывы, быў стары жабрак. Нябачная рука схапiла яго ў той момант, калi ён прасiў мiласцiну на цвiнтары сабора Парыжскай Багамацi. Праз 10 хвiлiн ён апусцiўся акурат пад ногi аслупянеламу палiцэйскаму на плошчы Пiкадзiлi-Сэркус (Лондан). Вандроўка не зрабiла яму нiякай шкоды, i ён меў такi выгляд, нiбы падарожнiчаў у зачыненай кабiне, куды не даходзiлi нi вецер, нi святло. Сведкi пачатку падарожжа расказвалi, што жабрак знiк з вачэй, як толькi адарваўся ад зямлi. Такiя "падарожжы" часам працягвалiся некалькi тыдняў. Цяпер iх лiчылi даволi камiчнымi, бо ведалi, што яны не з'яўляюцца небяспечнымi. Здавалася, што самая багатая фантазiя кiруе нябачнай рукой. Аднойчы маленькая дзяўчынка з Данвера (Каларада, ЗША) апынулася сярод расейскай раўнiны. А зубны ўрач з Сарагосы (Гiшпанiя) аказаўся ў Стакгольме. Найболей гаварылi пра падарожжа месьё Марка Лефо - ганаровага старшынi французскага Сената, якi ўзляцеў у Люксембургскiм садзе (Парыж) i быў дастаўлены на бераг возера Антарыо (Канада). Ён скарыстаў гэта, каб зрабiць падарожжа па Канадзе. Калi ён вярнуўся на радзiму, яго з трыумфам сустрэлi на вакзале Буа-дэ-Булонь. Магчыма, гэтая мiжвольная рэклама шмат паспрыяла таму, што яго ў 1956 годзе выбралi прэзiдэнтам Рэспублiкi.

Заўважылi, што адзенне ўсiх "падарожнiкаў" пасля прызямлення было ў плямах ад нейкай чырванаватай вадкасцi. Гэта, бадай, было адзiнай нязручнасцю ўвогуле бяскрыўдных прыгод. Праз 2 месяцы падарожжы спынiлiся, каб даць месца новым, яшчэ больш загадкавым падзеям. Пачатак iм паклаў эпiзод, якому далi назву "дзве сям'i".

ПРЫГОДЫ ДЗВЮХ СЕМ'ЯЎ

Першая сям'я - маладая французская пара - жыла ў невялiкiм доме ў гарадку Нэi-сюр-Сэн, паблiзу Парыжа. Жак Мартэн, муж, эрудыт, аўтар дысертацыi аб жыццi вядомага французскага пiсьменнiка i дыпламата Поля Марана, чалавек спартыўнага складу, - працаваў у лiцэi Пастэра. Жак меў чацвёра дзяцей. 3 лiпеня апоўначы мадам Мартэн толькi паспела заснуць, як пачула той свiст, пра якi мы ўжо расказвалi. Яна адчула лёгкi штуршок, i ёй падалося, нiбы яна з вялiкай хуткасцю ўзнiмаецца ў паветра. Расплюшчыўшы вочы, яна здзiвiлася, убачыўшы свой пакой, залiты блакiтным месячным святлом. У пакоi, аднак, не хапала адной сцяны. Потым мадам Мартэн заўважыла, што яна ляжыць на краi ложка, рассечанага папалам, а злева, там, дзе некалькi секунд назад ляжаў яе муж, - бездань, над якой зiхацяць зоркi. У жудасцi яна адкiнулася на той край ложка, якi яшчэ стаяў трывала. Ложак меў толькi 2 ножкi, але не хiстаўся. Гэта здзiвiла i разам трохi супакоiла мадам Мартэн. Потым яна адчула, што больш ужо не падымаецца, а хутка перамяшчаецца па прамой лiнii; урэшце ёй кальнула ў сэрца так, як гэта бывае, калi апускаешся ў лiфце, i яна здагадалася, што пачала знiжацца. Мадам Мартэн уявiла, як яна ўпадзе i насмерць разаб'ецца, i ўжо заплюшчыла вочы, чакаючы фатальнага прызямлення. Аднак усё адбылося iнакш: яна мякка асела на зямлю, паглядзела вакол сябе i нiчога не ўбачыла. У пакоi стаяла цемра. Вось працяг яе расказу:

"Здавалася, бездань зноў зачынiлася. Я паклiкала мужа. Думала толькi, што я выйшла з нейкага кашмару. Я страшэнна хвалявалася. Мне хацелася пра ўсё расказаць мужу. Я працягнула руку, наткнулася на мужчынскае плячо i пачула моцны незнаёмы голас чалавека, якi гаварыў па-ангельску:

- Оh! Dаrling!* Як ты мяне напалохала...

* О! Дарагая! (англ.)

Я рэзка адсунулася i хацела запалiць святло, але нiяк не магла знайсцi выключальнiка.

- Што з табой? - прамовiў незнаёмы.

Ён сам запалiў святло. Мы абое адначасова ўскрыкнулi. Перада мной быў малады ангелец. Бландзiн з невялiкiм кароткiм носам, крыху блiзарукi, ён быў у пiжаме i яшчэ добра не прачнуўся. Пасярод ложка была шчылiна. Коўдры, матрац, падушка - усё было рассечана папалам. Адна частка ложка была вышэйшая за другую на 5-10 сантыметраў. У гэтых складаных абставiнах паводзiны майго суседа, як толькi ён зусiм прачнуўся, прымусiлi мяне прасякнуцца павагай да брытанскай нацыi. Лёгка даравальнае ўтрапенне цягнулася ўсяго толькi нейкi момант, пасля ангелец вёў сябе проста, натуральна, карэктна, нiбы мы былi ў салоне. Я гаварыла па-ангельску i сказала яму сваё iмя; ён назваў сябе: "Джон Грэхем". Мы знаходзiлiся на поўднi Англii ў горадзе Рычмандзе. Агледзеўшыся, я заўважыла, што палавiна майго пакоя была са мной. Я пазнала сваё акно, свае занавескi вiшнёвага колеру, фатаграфiю мужа, якая была на куфры. Я пазнала таксама столiк з кнiгамi каля майго ложка; на кнiгах ляжаў мой гадзiннiк. Другая палова была мне незнаёмая. На начным столiку стаяў партрэт прыгожай жанчыны, ляжалi фатаграфii дзяцей, часопiсы, пачак цыгарэт. Джон Грэхем доўга ўглядаўся ў мяне, вывучаў рэчы, разам з якiмi я з'явiлася перад iм, а потым з усёй сур'ёзнасцю спытаўся:

- А што вы тут робiце, мiсiс Мартэн?

Я адказала яму, што сама не ведаю, i, паказаўшы рукой на партрэт, сказала:

- Гэта мой муж.

У сваю чаргу, кiўнуўшы на фатаграфiю, ён прамовiў:

- Гэта мая жонка.

Яна была вельмi прыгожая, i я з трывогай падумала, што, магчыма, у гэты момант яна ў абдымках Жака.

- Цi лiчыце вы, - спыталася я, - што палова вашага дома была перавезена ў Францыю ў той час, як наша палавiна адпынулася тут?

- Чаму?

Ён мяне раздражняў. Чаму? Пра гэта я i сама нiчога не ведала. Можа, таму, што ва ўсёй гэтай гiсторыi былi элементы нейкай прадуманай сiметрыi.

- Туманная гiсторыя, - пакiваў галавою мой субяседнiк, - i як яно так зрабiлася?

- "Як! Як!.." - сказала я. - Гэта...

У гэты момант мы пачулi стогны з верхняга паверха i разам падумалi: "Дзецi!"

Джон Грэхем саскочыў з ложка i босы кiнуўся да дзвярэй. Праз адчыненыя дзверы я пачула крыкi, кашаль i голас ангельца, якi то супакойваў, то сварыўся на дзяцей. Я хуценька ўстала, паглядзелася ў люстэрка. Твар быў як звычайна. Крыху паправiла валасы. Заўважыўшы, што дэкальтэ маёй начной кашулi занадта выразнае, я пашукала вачамi кiмано i тут жа ўспомнiла, што павесiла яго ў другой палавiне пакоя, якая засталася ў Францыi.

Я ўсё яшчэ была перад люстэркам, як пачула за спiной збянтэжаны голас.

- Дапамажыце, калi ласка! - папрасiў Джон Грэхем.

З дзiцячага пакоя чулiся моцны плач i крыкi.

- Ахвотна. А ў вас не знойдзецца жаночага халата i тапачак?

- Безумоўна, знойдзем.

Ён даў мне чысты халат i паказаў, як прайсцi ў дзiцячы пакой. Гэта былi цудоўныя малыя. Яны хварэлi на коклюш. Найбольш, вiдаць, мучыўся самы меншы мiлы белабрысы хлопчык. Я ўзяла яго за руку, i ён крыху супакоiўся.

Так у гэтым пакоi прабылi мы дзве гадзiны. Абое страшэнна хвалявалiся, ангелец ад думак пра жонку, я - пра мужа.

Я спыталася ў Джона, цi можна пазванiць у палiцыю. Ён паспрабаваў пазванiць i зразумеў, што тэлефон пашкоджаны. Антэну радыёпрыёмнiка перарэзала папалам. Як толькi пачало свiтаць, Джон Грэхем выйшаў з дому. Дзецi паснулi. Праз некалькi хвiлiн Джон вярнуўся i папрасiў мяне выйсцi разам з iм. Трэба было бачыць фасад дома! Невядомы чараўнiк, вiдаць, хацеў падабраць два дамы аднолькавай вышынi, якiя можна было б падзялiць больш-менш аднолькава. I гэта яму ўдалося. Аднак наш цагляны дамок у Нэi быў даволi просты, з высокiмi вокнамi, акружанымi каменнымi карнiзамi, а перад намi ж стаяў чорна-белы катэдж з шырокiмi паўавальнымi вокнамi. Спалучэнне гэтых зусiм непадобных частак нарадзiла дзiўны архiтэктурны ансамбль. "Арлекiн" Пiкасо ў архiтэктуры - дый годзе!

Я папрасiла мiстэра Грэхема, каб ён даў тэлеграму ў Францыю i даведаўся, што сталася з яго жонкай. У адказ пачула, што тэлеграф адчыняецца толькi ў 8 гадзiн. Ён быў такi флегматык i нават у гэтых надзвычайных абставiнах дапусцiць не мог, што можна было б парушыць распарадак i пабудзiць тэлеграфiста. Дарэмна я старалася яго разварушыць, адказ быў адзiн:

- Тэлеграф працуе з 8 гадзiн!

Нарэшце а палове восьмай, калi Джон Грэхем збiраўся iсцi на тэлеграф, мы ўбачылi, што да дома на канi пад'ехаў палiцэйскi. Ён здзiўлена паглядзеў на дом i перадаў нам тэлеграму ад прэфекта парыжскай палiцыi. У тэлеграме было пытанне, цi знаходжуся я па гэтым адрасе, i адначасова паведамлялася, што мiсiс Грэхем - жывая i здаровая - знаходзiцца ў Нэi.

Няма патрэбы далей цытаваць гэты тэкст. Дастаткова адзначыць, што мiсiс Грэхем з такой жа руплiвасцю клапацiлася пра дзяцей мадам Мартэн, як i яна сама - пра дзяцей ангелькi. Абедзьве сям'i былi ў захапленнi ад далiкатнасцi сваiх спадарожнiкаў у гэтых прыгодах i моцна сябравалi мiж сабой да канца дзён сваiх. Яшчэ 10 гадоў назад мадам Мартэн жыла са сваёй сям'ёй у Шамбурсi (Сена i Ўаза).