Винцесь Мудров - Восеньскiя вакацыi (на белорусском языке)

• Название: Восеньскiя вакацыi (на белорусском языке)
• Автор: Винцесь Мудров
• Жанр: Русская классическая проза

---

- На, зьбегай, змачы ў лужыне, - загадаў ён, працягнуўшы анучку, i Iван, ня цямячы, навошта ўсё гэта трэба, пабег выконваць загад.

Пабоўтаўшы анучку ў халоднай вадзе, ён хацеў яе выкруцiць, але пачуў воклiк: - Ня трэба! - i подбежкам вярнуўся да матацыкла.

- Грэецца, халера, аж нагу пячэ, - Лябёдка пляснуў анучу на распалены рухавiк, i галава ягоная схавалася ў аблачыне смуродлiвай пары.

- Фу, бляха! - Былы кiнамэханiк паморшчыўся, паляпаў па сьцёгнах, шукаючы папярос, а згадаўшы, што курыва няма, мацюкнуўся i сеў на край узбочыны.

Мясьцiны навокал былi глухiя - анi людзей, анi паселiшчаў - адно кусты, кусты, ды сям-там пракiдвалiся пералескi зь цёмнымi елкамi ды беластвольнымi бярозамi. Гулкае бязьлюдзьдзе i асьлiзлае неба над галавой нарадзiлi ў душы няўцямную трывогу, таму Iван, якi таксама ўладкаваўся на ўзбочыне, падсеў блiжэй да сябра.

- Пажаваць чаго, цi што? А, Ваня?

Iван кiўнуў, пагаджаючыся з такiмi словамi, памружыўся на сiнi далягляд i толькi пасьля таго, зразумеўшы намёк, выцягнуў з-за пазухi пакет з лусьцiкамi.

Потым яны елi хлеб з маслам, Лябёдка пры гэтым чытаў раённую газэту, у якую былi загорнутыя лусьцiкi, а прачытаўшы ўголас пра вiзыт Эрыха Хонэкера ў Маскву, абклаў таго мацюкамi i пусьцiў газэту па ветры.

- Кiлямэтраў пяць яшчэ, - крэкнуў Лябёдка, падымаючыся на ногi. - Вунь, за тым лесам - павернем на бальшак, а там ужо недалёка. - Лябёдка паставiў нагу на понаж, а Iван, перш чым асядлаць "Панонiю", паглядзеў на неба. Угары iзноў усхадзiлiся гракi. Надрыўна гарлаючы, яны кружлялi вакол "Зары камунiзму", якая белай птушкай ўздымалася над зямлёю.

Адбiўшы азадкi i ўдосыць наглытаўшыся пылу, яны выехалi на бальшак, павярнулi направа, i неўзабаве з-за пагорка ўсплыў дарожны ўказальнiк з надпiсам "Чурилово". Iван тыцнуў кампаньёна ў бок, пытаючыся такiм чынам, цi ня Ўсьвяцкi гэта раён, i кампаньён сьцьвярджальна кiўнуў галавой.

Па вёсцы пракацiлiся з шыкам, з форсам, разганяючы перапуджаных курэй i прымушаючы азiрацца чурылаўскiх цётак. Ля сельмага Лябёдка, па старой звычцы, газануў, даў кругаля вакол нейкай кабеты, i спынiўся ў лiчаных сантымэтрах ад сельмагаўскага парога.

- Лётаюць як самашэччыя! I калi ўжо сабе галовы скруцяць? - азвалася за сьпiнаю кабета, i Iван, злазячы з матацыкла, падзiвiўся з таго, што вялiкарусы размаўляюць на той жа мове, што i бычкоўцы.

Кабета незадаволена пратупала да крамы, адчынiла рыпучыя дзьверы, а сьледам за ёю ў краму ўвайшоў i Лябёдка. Iвану таксама карцела зiрнуць на тутэйшыя тавары, але навокал круцiлiся вясковыя падшывальцы i трэба было сьцерагчы валiзу. Ён навалiўся жыватом на сядзеньне, прытулiў да валiзы вуха i, мружычыся, не раўнуючы, як той кот Барыс, стаў глядзець на пашарпаныя крамныя дзьверы. Дзьверы доўга не расчынялiся, нарэшце разнасьцежылiся, зь iх выйшла дзябёлая кабета, якая, узяўшы рукi ў бокi, доўга азiралася, а згледзеўшы некага, сiпла галёкнула:

- Манька, ты круп узяла?!

- Анягож! - адгукнулася нябачная Манька, i Iван, паслухаўшы ўсё гэта, пераканаўся, што вялiкарусы ва Ўсьвяцкiм раёне размаўляюць на чысьцюткай беларускай мове.

Лябёдка выйшаў з крамы хвiлiн праз пятнаццаць. Стоячы на ганку, сябрук надарваў пачак "Беламору", выцягнуў папяросу, а ўбачыўшы, што да крамы iдзе маладая жанчына, нядбайным рухам кiнуў пачак Iвану. Iван злавiў яго абедзьвума рукамi, але некалькi беламорын упала на пясок, i эфэкт ад кiдка быў змазаны.

- Жывем, Ваня! Працы - на месяц! - прамовiў Лябёдка, зiрнуў краем вока на маладуху i, перахапiўшы з Iванавых рук пачак, стоена шапятнуў: - Кабеньчыха. Перадапошняя хата направа.

Вёска Чуралава памерамi была - што тыя Бычкi. Двароў восемдзесят-дзевяноста. Але ў адрозьненьне ад Бычкоў хаты тут стаялi ў поўным бязладзьдзi: анiякiх табе вулiц, так што пакуль знайшлi Кабеньчыху, давялося ладна пакруцiцца.

Падкацiўшы да патрэбнай хаты, яны зьмерылi вачыма тэлевiзiйную антэну, што тырчала над страхою, i наструнена пераглянулiся: у глыбiнi разьлеглага, парослага жухлай лебядою двара, заходзiўся ад брэху вiславухi сабака. Каб не бянтэжыць гаспадароў, Лябёдка зьняў з галавы шлем, прылашчыў валасы i, не рашаючыся ўвайсьцi ў двор, зычна кашлянуў. У адным з вакенцаў матлянулася фiранка, i праз хвiлю-другую на парозе хаты зьявiлася пахiлая бабуля.

- Мы па выклiку! Тэлевiзары рамантуем! - выгукнуў Лябёдка, але бабуля не пачула.

- Ну до табе, до! - крыкнула гаспадыня на сабаку i, прыбраўшы з вуха хусьцiнку, дробна затупала да весьнiц.

- Тэлевiзары, бабка, рамантуем. Прыехалi во... па выклiку, - Лябёдка страсянуў над галавою валiзкай.

Ага! Цiлiвiзеры! А дзеткi ж вы мае, а што ж вы адразу не сказалi? пляснула рукамi бабуля i таропка адчынiла брамку.

Бабчын вiславухi дварняк тым часам ужо асiп i брахаў з падвываньнем.

- Цi сьцiхнеш ты, нячыстая сiла?! - прасiпела гаспадыня, падхапiла з-пад ног дубец, i сабака, пакрыўджана скавытнуўшы, сьпехам залез у будку.

- I калi ўжо акалееш? - з гэтымi словамi старая пiхнула рукою дзьверы, i яны ўвайшлi ў хату.

У хаце было прыцемна - лямпачка пад стольлю была заседжана мухамi, давала мала сьвятла, таму давялося цягнуць бабчын "Тэмп-6" да вакна i падключацца да разэткi праз падаўжальнiк.

Тыцнуўшы ў Iванавы рукi лiтавальнiк, майстар Лябёдка зьняў з тэлевiзара заднюю панэль, пахiтаў галавою i папрасiў у гаспадынi вiльготную анучку вiдавочна, каб сьцерцi пыл зь лямпаў.

Наступныя дзесяць хвiлiн майстар торкаў некуды правадкi, сочачы пры гэтым за стрэлкаю прыбора, а згадаўшы пра лiтавальнiк, запытаў:

- Грэецца?

Лiтавальнiк быў халодны. Iван патузаў шнур, паварушыў вiлку ў разэтцы, але марна: iнструмэнт ня грэўся.

- Эх, Ваня... вучыць цябе яшчэ ды вучыць... Стрыжань у лiтавальнiк не ўпiхнуў, таму i ня грэецца, - уздыхнуўшы, Лябёдка выдзер з тэлевiзiйных нетраў нейкую зялёную дэтальку, паглядзеў на гаспадыню i ўстурбавана правёў даланёю па твары.

- Кандэнсатар згарэў. Страшэнна дэфiцытная рэч. У мяне, праўда, ёсьць адзiн, але гэта для райкамаўскага тэлевiзара. Там таксама кандзёр накрыўся.

- Вы ж ужо як-небудзь... - выдыхнула гаспадыня, матлянулася на кухню, i майстар, пачуўшы бразгат шклянак за сьценкаю, падмiргнуў кампаньёну i задаволена падкiнуў на далонi згарэлы кандэнсатар.

Праз поўгадзiны справа была зроблена. У хаце пахла канiфольлю, пад стольлю луналi пасмы белага дыму, а сьцены хаты аж дрыжэлi ад грому вайсковага параду, якi паказвалi па тэлевiзары. Узяўшы за працу тры рублi i запытаўшыся, цi патрэбная квiтанцыя, Лябёдка зачынiў валiзу i зь дзiўнай рашучасьцю накiраваўся да дзьвярэй.

- Можа б, перакусiлi чаго? - нясьмела вымавiла ўсьлед яму бабуля.

- Няма часу, бабка. Яшчэ пяць хат абысьцi трэба. Праўда... - майстар павярнуўся да напарнiка, зьмерыў яго позiркам i з разважлiвай заклапочанасьцю прамармытаў: - Iван галодны. Цэлы дзень ня пiў, ня еў. Як ты, Ваня, перакусiш? - i не пасьпеў Iван раскрыць рота, як Лябёдка штурхнуў яго да стала i спрытным рухам адкаркаваў бутэльку "Прамянiстага".

Яны выпiлi па шклянцы, аддзьмулiся, захоплена ўтыркнулi вiдэльцы ў румяныя шкваркi, якiя сквiрчэлi i стралялi тлушчам на гарачай патэльнi.

- Кантрастнасьць нармальная, толькi сьняжыць крыху, - прамовiў, кульнуўшы другую шклянку, Лябёдка. - Зь Вялiкалуцкага рэтрансьлятара сыгнал кволы. Наступным разам пад'едзем - паспрабуем антэну на Вiцебск павярнуць.

Гаспадыня закiвала галавой, стоена ўздыхнула, i ўся яе пастава выдавала на тое, што ёй карцела нешта сказаць.

Карцела сказаць слова i Iвану. Выцершы рукавом сальныя вусны, ён павярнуўся да бабулi i задаў пытаньне, якое даўно ўжо сьпела на языку:

- А вы рускiя?

Гэтае пытаньне не на жарты ўсхвалявала бабулю. Старая шморгнула носам, залыпала павекамi i няўпэўнена прашаптала:

- Рускiя...

- Рускiя, а гамонiце па-нашаму: картошку бульбай называеце...

- А адкуль жа вы? - пацiкавiлася гаспадыня.

- Зь Неўля мы, з тэлеатэлье, - адказаў за Iвана Лябёдка i, храбуснуўшы шкваркай, стукнуў напарнiка каленам па назе.

- А мы, дзеткi, i самi ня ведаем - хто мы, - нечакана пажвавела бабуля. Мой Ляксей, царства яму нябеснае, расказваў... Прыедзем, кажа, у Пскоў, пачнем там гаманiць, а скрабары сьмяюцца, кажуць: - Iзноў пылякi прыехалi! - старая перахрысьцiлася на цёмны кут, аблашчыла майстра сьцярожкiм паглядам i прыцiшаным голасам запытала:

- Можа б вы i маёй сястры цiлiвiзер зрабiлi?

Прапанова такая не зьдзiвiла майстра. Ён адкiнуўся ў крэсьле, змучана аддзьмуўся, выцягнуў з кiшэнi пачак "Беламору".

- Непадалёку тут жыве, у Берасьцянцы... крайняя хата ад ракi. Туды i дарога добрая.

Старая дапытлiва замiргала вачанятамi, а майстар, зiрнуўшы на сьпiсаны алоўкам пачак, гаротна ўздыхнуў.

- Не магу, бабуля. У мяне тут толькi па Чурылаву пяць выклiкаў. Во... глядзi, - майстар тыцнуў пальцам у пачак, - Лiхаманавы, Пракопаўна, Балабайка...

- Балабайку зяць зрабiў. Учора прыехаў, - перапынiла Лябёдку гаспадыня, выбегла ў сенi i праз хвiлю паўстала ў пройме дзьвярэй з пляшкаю "Прамянiстага".

З гасьцiннай хаты Праскоўi Кабенькi - так звалi гаспадыню - выкульвалiся, задаволена адрыгваючы вiном i цыбуляй. У паветры кружылiся сьняжынкi, бабчын сабака прыязна махаў хвастом, а сама гаспадыня, якая таксама кульнула чарку, не магла суняць расстайную сьлязiну.