В Нестайко - Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)

• Название: Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)
• Автор: В Нестайко
• Жанр: Прочая детская литература

---

Уласна, берага не было. Адразу ж па пуп угразнуў. I адразу мне той ставок успомнiўся, у якiм мы ад Кантрыбуцыi ратавалiся. Такая ж твань. Нi дрэўца на востраве, нi кусцiка. Нават сушы сапраўднай няма. Адна гразь. Ну, ды выбiраць не прыходзiлася. Дзякуй i таму, што ёсць. Жыць на iм я не збiраўся. Мне толькi човен трэба выцягнуць i дзюрку заткнуць. Можа, яшчэ, думаю, i за Кнышом паспею. Пасадзiў Сабакевiча на самую сухую лапiну i - за работу. Схапiў човен за нос, пачаў цягнуць. Ого-го! Вочы вылазяць. Жылы вось-вось палопаюцца. А човен - нiбыта яго цвiкамi да дна прыбiлi - нi з месца.

Зайшоў я з кармы - пачаў пхаць. Куды там! Ногi па мулкiм дне коўзаюцца. Я раз-пораз з галавой у ваду - i толькi.

Бiўся-бiўся, стараўся-стараўся, вады ўжо паўвядра накаўтаўся, а толку няма. I такое мяне зло ўзяло - сеў я проста ў ваду i ледзь не заплакаў. Ты ж мяне ведаеш, я нiколi не плачу, а тут слёзы самi коцяцца.

Вось у нерат ускочыў. Ну!

Тады плюнуў, падхапiўся i зноў - пхаю i цягну.

Сонца ўжо даўно ўзышло, свецiць на поўную катушку, а я, нiбы той жук, у брудзе боўтаюся. Зусiм з сiлы выбiўся.

Гэта ж колькi ўжо часу прайшло, думаю. Урокi ўжо, можа, хутка. Ну, ды пра кантрольную я не думаю. Што мне кантрольная! Галоўнае - дзяржаўная справа... Я тут, у багне, як чарвяк, а той шпiёнiшча, можа, ужо... А я ж мог яго высачыць. Мог жа! Не даруе мне айчына. I, скрыпнуўшы зубамi, я зноў бяруся за справу. Я i вылiваць ваду з чоўна спрабаваў, думаеш, не! Ды дзе яе выльеш, калi яна зноў адразу ж набiраецца. Гэта тое ж самае, што раку вычарпаць.

А сонца ўжо высока-высока ўгары. Гэта ж ты, думаю, ужо ўстаў, чаравiкi паваксаваў, новую сарочку апрануў, гальштук завязаў.

Лупатае жабяня паблiзу на лотаць села i крумкае - бы смяецца. Тут Сабакевiч на яго як гаўкне, яно толькi - шубоўсь у ваду. Сабакевiч мяне ўвесь час маральна падтрымлiваў - гаўкаў, хвастом махаў. Мабыць, адчуваў, што праз яго я так мучаюся.

I раптам мне ў галаву iдэя стрэльнула. I чаго, скажы ты, гэтыя iдэi адразу ў галаву не страляюць!

Такая просценькая iдэя - заткнуць дзюрку, а потым ужо выбiраць ваду. Я ж, дурань, выбiраў не заткнуўшы.

Нарваў я жменю травы нейкай - якая толькi i расла на востраве, - намацаў дзюрку, заткнуў. Зноў пачаў выбiраць. О! Пайшла справа! Хоць не хутка, але пайшла. Сантыметр за сантыметрам барты чоўна з-пад вады вырастаюць. Ужо i на бераг цягнуць можна. Крэкчучы, пацягнуў. Пацягнулася. Ёсць! Цяпер трэба човен нахiлiць - ваду вылiць, бо ўжо не выбiраецца. Ох i важка было. Нарэшце ваду вылiў, дзюрку добра заткнуў. Сабакевiча ў човен, сам за вясло i ходу. Ох ужо i гроб - пырскi аж да неба ляцелi. Толькi ўвесь час на дзюрку паглядваў - цi не цячэ.

Сонца ўжо высока, а ўсё ж спадзяюся: можа, падманвае сонца, можа, не пачалiся яшчэ ўрокi? Па вёсцы бег, ажно сэрца выскоквала. Не падманула сонца...

Ява ўздыхнуў i замоўк.

Я пазiраў на яго з усiм спачуваннем, на якое толькi быў здольны.

Вось якая неспадзяванка з iм атрымалася, што перавярнула ўсё яго жыццё дагары нагамi. I не раскажаш нiкому, не паяснiш! Бо нашы "шпiёнскiя" справы патрабуюць абсалютнай канспiрацыi. Калi мiлiцыянер таварыш Палянiчка не паверыў нам, дык хто ж паверыць! У нас быў адзiн выхад - знайсцi найперш доказы, факты, злавiць за руку. I Ява, бедалага, змушаны быў усiм, i ў школе, i дома, сказаць адно - што пайшоў замест урокаў лавiць рыбу. I панёс за гэта кару.

- Ну, а ў цябе як? - запытаў Ява, не пазiраючы на мяне.

Эх, лепш бы ён не пытаўся. Адчуваючы сябе так, быццам я нешта ўкраў у яго, i пазычыўшы ў сабакi вочы, прызнаўся пра тую няшчасную чацвёрку.

- Ну што ж, я рады за цябе. Вiншую! - сказаў ён. - Гэта добра. Добры, значыць, у цябе настрой у лагеры будзе. Калi едзеш?

Ну навошта, навошта ён кроiць маё сэрца?! Мы ж разам марылi паехаць у пiянерлагер да мора. У "Маладую гвардыю" ў Адэсу. З такiмi цяжкасцямi бацькi даставалi нам пуцёўкi. Мы з Явам нiколi, не былi на моры. Толькi ў кiно ды па тэлевiзары бачылi. А як нам хацелася да мора! Сiняя далячынь, белыя караблi, чайкi, альбатросы лётаюць. "Курс норд-ост!" - крычыць капiтан. У мiнулым годзе мы двойчы ўцякалi да мора. I нас двойчы лавiлi на станцыi.

I вось, калi мара была ў нашай кiшэнi, вось такое здарылася з Явам. Дзед Варава яшчэ ўчора занёс i здаў у школу пуцёўку. Давядзецца мне аднаму ехаць. Але хiба гэта тое! Хiба я сам адчую так усе марскiя радасцi, як бы мы адчулi iх разам з Явам? Дык навошта ж ён гаворыць?! Радасць, не раздзеленая з сябрам, - гэта не радасць, нават не паўрадасцi, а нейкi мiзэрны чацвяртак.

Толькi я хацеў яму гэта сказаць, як з гарода пачуўся сярдзiты голас дзеда Варавы:

- Свiння галодная. Нясi ўжо. Там языком паменцiш. Двоечнiк!

Ява ўздрыгнуў, стулiўся ўвесь, схапiў начоўкi.

А я паплёўся дахаты.

Бацька сядзеў за сталом i, як заўсёды, чытаў газету. Мацi на машынцы страчыла матроску, даўно мне паабяцаную, спецыяльна для пiянерскага лагера. Падняла галаву, лагодна ўсмiхнулася (вельмi яе ўсцешыла мая чацвёрка, яна i не чакала). Пастаяў я трохi на парозе, тады падышоў да яе i, адчуваючы холад унутры (як тады, калi я ўпершыню скочыў з вярбiны ў рэчку), сказаў:

- Не трэба, мама... Не паеду я ў лагер.

Мацi моўчкi здзiўлена падняла бровы.

- Што? - адклаў газету бацька.

- Не паеду я ў лагер, - яшчэ цiшэй, але цвёрда паўтарыў я.

- Як гэта не паедзеш? Чаму? - запытала мацi.

- Расхацелася...

- Гэта ён, разумееш, жартуе, - падмiргнуў мне бацька.

- Нiчога я не жартую. Не паеду. Точна.

- Можа, ты захварэў? - прыжмурыўся бацька. - Цэлы год, разумееш, галаву мне дурыў з тым лагерам, а цяпер, разумееш, калi пуцёўка ёсць, - конiкi выкiдваеш. Гэта ж такi, разумееш, лагер... Як Артэк. Дзецi, разумееш, розных народаў... I ты з iмi... дурань! Нiколi ж, разумееш, у жыццi не бачыў.

- Не выдумляй, сынок, - падхапiлася мацi. - Яшчэ i дакторка казала, што табе да мора трэба. Гланды ў цябе...

- Няма ў мяне нiякiх гландаў. Не паеду я.

- Паедзеш, паедзеш, - у голасе бацькi ўжо звiнеў метал.

- Не паеду.

- Ты як, разумееш, з бацькам размаўляеш? Ой, глядзi, вазьму дзягу!

- Ну i бярыце. Толькi ў нас у краiне не б'юць дзяцей. Дзяцей б'юць толькi iмперыялiсты, падпальшчыкi вайны.

- Ты... ты... ты, - ускiпеў бацька i ўжо замахнуўся дзягай, але тут мацi кiнулася на абарону, абхапiла бацьку рукамi i, адштурхоўваючы, пачала цяснiць яго ў iншы пакой. Выцягнуўшы шыю, бацька выглядваў з-за матчынай спiны i крычаў:

- Ну, цяпер, разумееш, ты такi не паедзеш! Вось! - i ён выхапiў з кiшэнi пуцёўку i пачаў iрваць. - Вось! Вось! Замест таго каб, разумееш, у моры хлюпацца, будзеш... будзеш... Гульнi табе тут, разумееш, не будзе! Не будзе! Я табе пакажу, разумееш, характар паказваць! Малы яшчэ. У мяне таксама, разумееш, характар ёсць. Вось! Вось!

Не пуцёўку - маё сэрца ён iрваў на кавалкi. Белымi папяровымi кавалачкамi бязгучна падалi на падлогу сiняе мора, белыя караблi, чайкi i альбатросы.

Слёзы закiпалi ў маiх вачах.

- I няхай сабе! - крыкнуў я i як шалёны выскачыў з хаты.

...Я сядзеў у густым, непралазным бур'яне за клуняю i шморгаў носам. У носе свярбела i шчыпала, як пасля газiроўкi. А ў сэрцы была тая пустая халодная прорва, калi адчуваеш, што ўжо нiчога не вярнуць. Ну i няхай! Не патрэбны мне вашыя караблi i альбатросы... "Але ж ты сам гэтага хацеў?" Так, сам. Вядома, сам. Але... "Цi, можа, ты думаў, што цябе будуць упрошваць, на каленi перад табой стануць, потым пабягуць да дзеда Варавы, пераканаюць яго, што з работай на лета можна ехаць у лагер, i вы з Явам спакойненька паедзеце? Ты гэта думаў?" Не. Але...

Так, мабыць, адчувае сябе чалавек, якi iдзе за свайго сябра нават на смерць. Складанае, але высакароднае пачуццё!

I дзеля Явы - я гатовы. Вы ж проста не ведаеце, што гэта за хлопец - Ява, як мы з iм пасябравалi.

Вось я раскажу вам...

РАЗДЗЕЛ IX,

у якiм Паўлуша расказвае, як ён пасябраваў з Явам

Да чацвёртага класа я з iм не сябраваў. Ён быў "урэдны".

Так мне здавалася.

Бо ён пры ўсiх мяне ў лужыну штурхнуў, калi я ягоную шапку на вярбу закiнуў. А я быў у новенькiх штанах. Мне мама толькi ранiцай iх у раймагу купiла. I тымi новенькiмi штанамi я ў саменькую гразюку сеў. I Ганька Грабянючка так смяялася, так смяялася, што ў яе ажно булька з носа выскачыла.

Я сябраваў з Антосiкам Мацыеўскiм. Ён мяне малiнай частаваў. У iхнiм садзе было шмат малiны, а ў нашым не было. А малiна з малаком - вы ж ведаеце!

Я думаў, што буду сябраваць з Антосiкам i есцi малiну аж да старасцi. Але...

Быў сонечны цёплы вераснёвы дзень. Мы сядзелi на баштане i з прыцмокваннем хрумалi кавуны.

Вы не былi на нашым баштане? О-о! Тады вы нiчога не ведаеце. Такога гарода няма нiдзе. Точна! Канца-краю не вiдаць. I кавуноў - тысячы, мiльёны... I ўсе паласатыя. Як тыгры. Тысячы, мiльёны тыграў. Я жывых бачыў у цырку. У Кiеве. Але хiба там былi тыгры. Наш дзед Салiвон - стораж - во гэта "тыгр!" Ох i б'ецца ж! Як улупiць сваёй кашчавай лапай па нагавiцах - два днi чухаешся. Ён чамусьцi не любiў, калi мы самi бралi кавуны з баштана. Ён любiў, каб мы прасiлi. А мы не любiлi прасiць... Яны тады не такiя смачныя.

Карацей, мы сядзелi на баштане i хрумалi кавуны. Дзеда не было. I блiзка не вiдаць. Ён пайшоў у сельмаг па цыгарэты. Мы бачылi. I мы былi спакойныя. Ён там абавязкова сустрэне каго-небудзь са старых дружбакоў, дзеда Вараву напрыклад, i яны завядуць пра амерыканскiх агрэсараў цi рэваншыстаў да змяркання. Дзед Салiвон цэлымi днямi слухаў на баштане транзiстар "Атмасфера", што купiў у сельмагу, i яго проста распiрала ад розных навiн.