Борис Саченко - Тыя (на белорусском языке)

• Название: Тыя (на белорусском языке)
• Автор: Борис Саченко
• Жанр: Научная Фантастика

---

- Ну, калi так... Але ж, - задумаўся на хвiлiну Анатоль Iванавiч, - я мушу вас папярэдзiць... Ва ўсякiм выпадку з майго боку было б злачынствам, каб я гэта не зрабiў... Словам, тыя, хто ўступае ў зносiны з iншапланецянамi, космасам, парываюць сувязь з Зямлёй, iм на Зямлi няма чаго ўжо рабiць, нецiкава... Гэта лiшнiя людзi тут, усё зямное iх не хвалюе...

- Я, здаецца, вам казала ўжо, што мяне i цяпер мала што цiкавiць i хвалюе. Пра космас жа, iншапланецян я магу чытаць i думаць, правiльней, мроiць гадзiнамi, суткамi, - прызналася я.

- Што ж, тады... Давядзецца мне скарыстаць свае сувязi, да сяго-таго пад'ехаць, з сiм-тым пагаварыць. - Анатоль Iванавiч памаўчаў, падняў вочы, паглядзеў неяк загадкава i сумна-сумна на мяне. - У вас круцiцца на языку, зноў вы хочаце запытаць, хто я? - сказаў ён з усмешкаю.

- Так, вы адгадалi мае думкi, - кiўнула я галавою.

- Я ўчора абяцаў вам адказаць на ваша пытанне. I адкажу. Выбачайце, што адкажу не адным словам. Справа ў тым, што я хачу, каб вы мяне зразумелi. Дык вось, паслухайце... Я вам гаварыў, што тыя, хто над намi, у чыёй поўнай уладзе мы, - помнiце, як мiкробы ў колбе! - зацiкаўлены трымаць нас у поўнай пакоры, каб мы рабiлi толькi тое, што iм трэба. А мы, людзi, iмкнёмся да самастойнасцi, бунтуем, выходзiм з падпарадкавання. I каб такое не здаралася, а калi i здаралася, дык не часта, яны, тыя, умешваюцца ў наша жыццё, некаторых мецяць... I гэтыя, мечаныя, быццам iхнiя людзi - пранiкаюць у лабараторыi вучоных. Ды i ў iншыя арганiзацыi, установы... Словам, усюды, дзе ёсць нейкiя чалавечыя згуртаваннi. Iх задача - не даваць, каб сярод людзей быў лад, мiр, была згода, сварыць, натраўляць адзiн на аднаго, зрываць тое, што задумана, падбухторваць дурняў супраць разумных... Раней казалi: чорт, нячысцiк у яго ўсялiўся цi - чорт, нячысцiк паблытаў... I недалёка ад iсцiны былi, бо гэты самы чорт цi нячысцiк усяляецца то ў аднаго, то ў другога, ён то сварыць, то мiрыць, пакуль не дамагаецца таго, што тым трэба... Ды гэта - папраўкi па ходзе, карэктывы, што ўносяць тыя, што над намi... А ёсць жа сярод людзей мечаныя, у задачу якiх уваходзiць увесь час зрываць усё, што мяркуецца цi плануецца iншымi, шкодзiць, сварыць. Няшчасныя гэта людзi! I галоўнае - яны самi не разумеюць, хто яны, чаму такiя. Адны называюць iх зайздроснiкамi, другiя - няўжыўчывымi характарамi цi проста паганымi людзьмi... А гэта мечаныя, праз каго тыя, што над намi, праводзяць свае iдэi, свае планы...

- I вы з гэтых, мечаных? - не вытрымала, перапынiла я Анатоля Iванавiча, скарыстаўшы невялiкую паўзу.

- Не, - адмоўна пакруцiў галавою Анатоль Iванавiч. - Правiльней, я таксама мечаны, але мечаны не так, як тыя, а па-асаблiваму. Задача ў мяне iншая. Дый... Усведамляю, ведаю я на багата больш, чым некаторыя. Я... Народжаны цi, правiльней будзе сказаць, створаны дзеля таго, каб трымаць сувязь з тымi, хто над намi.

- I як вы гэта робiце? - зацiкавiлася, аж з лаўкi паднялася, на якую была села, я. - Раскажыце...

- Прыкладна гэтак, як па рацыi, па радыё... Толькi мiкрафона нiякага не трэба... Я выходжу на сувязь, i тыя выходзяць...

- I што вам гавораць, на мове якой?

- Усё, што хочаш. I на той мове, якую я ведаю...

- Цiкава! - аж успляснула я рукамi. - Iвы iх бачылi, ну тых, што над намi?..

- Некалькi разоў.

- Якiя яны з сябе?

- Розныя. Яны могуць прымаць любое аблiчча, якое iм захочацца. Звычайнае, чалавечае, цi ў выглядзе не iснуючых на зямлi стварэнняў альбо яшчэ каго. Найчасцей жа - iх нiхто не бачыць, хоць яны i побач. Справа ў тым, што тыя добра ведаюць магчымасцi нашага зроку i напоўнiцу выкарыстоўваюць гэта. А зрок наш не такi i дасканалы. Мы не ўсё бачым, што ёсць на зямлi i ў небе, а толькi невялiкую частачку... Ды i слых наш не ўсё чуе... Таму, калi трэба, тыя з намi, каля нас, але мы iх не чуем i не бачым... Дарэчы, абмежаваннi ў нас не толькi ў зроку i слыху, але ва ўсiм, i ў розуме таксама. I далей гэтых абмежавальнiкаў... Словам, як кажуць, вышэй сябе не падскочыш... Але людзi ёсць людзi, яны не могуць да чагосьцi не iмкнуцца, iм усё новае ды новае падавай... I абмежавальнiкi даводзiцца адсоўваць. Праўда, прырода чалавека быццам не мяняецца, усё робiцца цераз прыборы. Каб пашырыць зрокавае ўяўленне, прыдумалi тэлескоп i мiкраскоп, для перадачы iнфармацыi - пiсьмо, радыё, тэлебачанне... Каб хуткасць руху павялiчыць - машыны, цягнiкi, самалёты... Але ўсё гэта - дазволена тымi... Яно, паколькi не бiялагiчнае, а механiчнае, вельмi лёгка, калi трэба, знiшчаецца. Дый магчымасцi ў механiкi невялiкiя. Справа iншая - бiялогiя. Але туды... Тыя не пускаюць i, трэба думаць, - не пусцяць. Там яны гаспадары... Што ж да ўсяго астатняга... То жыць жа чалавеку трэба, трэба кармiцца, размнажацца. I дзеля гэтага... Розныя адкрыццi робяцца, правiльней, бачнасць адкрыццяў... Што есцi, чым абагравацца, што надзець на сябе, як хутчэй куды дабрацца, чым цiкавей i весялей прабавiць час... Словам, гэта сфера самаабслугоўвання, i яна ўдасканальваецца. Што ж да ўсяго астатняга... Там табу накладзена. I за гэтым пiльна сочыцца, каб яно не парушалася. Iнакш людзi выйдуць з падпарадкавання, iх давядзецца цi знiшчаць усiх да аднаго, цi... Невядома, што з iмi тады рабiць. Вось цяпер у нас два лагеры - сацыялiстычны i капiталiстычны, у кожнага атамная i вадародная зброя... У бога i чорта не верыце, не баiцеся iх, паверце ў рэальную сiлу атамную i вадародную...

- I вы думаеце, зброю гэтую прыменяць? - спытала я.

- На жаль, я таксама не ўсё ведаю. Усё залежыць, якiя вопыты над намi тыя праводзяць. Калi яны запланавалi гэта зрабiць, дык зробяць. Калi ж не, толькi для страху, каб у пакоры, боязi чалавецтва трымаць, то... Ды, як кажуць, пажывём, пабачым... Мусiць, iнакш кiраваць намi, людзьмi, нельга. Калi ўсе ў згодзе, ладком, мiрненька, спакойненька... Не ведаю, да чаго б гэта прывяло. А так - усюды барацьба, змаганне. Бедныя - супраць багатых, дурныя - супраць разумных, падначаленыя - супраць начальства, невукi - супраць вучоных... Тут тое самае, што i ў прыродзе: на тое ж i шчупак, каб карась не драмаў. Сiла антысiла, прыцягненне i адштурхоўванне, дабро i зло, любоў i нянавiсць, жыццё i смерць... I няма нiдзе спакою, мiру. Iдзе ўсюды барацьба... Яна забiрае час i энергiю, не дае думаць нi пра што iншае, як толькi пра iснаванне - выжыць бы, не даць, каб цябе стапталi, забiлi! А гэта якраз тое, што i трэба тым...

- Вы так адкрыта пра ўсё гаворыце, - сцепанулася як ад холаду я. - А што, калi тыя вас пачуюць?

- Яны ведаюць, што я пра iх думаю, ведаюць, што я не задаволены той роляй, якая мне вызначана. I некалькi разоў папярэджвалi...

- I вы?

- Што я? Не сам жа я сябе ствараў, а яны мяне стварылi. Якога хацелi, няхай такога i маюць, церпяць. Дый... Што мне пагражае? Смерць. Дык я i так ведаю, без iх, што памерцi мне давядзецца. А калi... Гэта не мае значэння. Ва ўсякiм разе для мяне.

- I для мяне таксама, - прызналася я. - Вось толькi б з iмi, тымi, як вы iх называеце, звязацца.

- Добра, я звяжу вас, - паабяцаў Анатоль Iванавiч.

- Калi?

- Сам не ведаю. У мяне цяпер, я казаў вам, адпачынак.

- I ад iх, - паказала я няпэўна ў неба, - таксама?

- На жаль, не, - пакруцiў галавою Анатоль Iванавiч. - Ад iх адпачынку няма. I не будзе. Нiколi i нiдзе. Хiба, можа, на тым свеце.

- А ён, той свет, ёсць?

- Гэтак жа, як у зерня, якое мы мелем на хлеб, цi ў той жывёлiны, якую мы забiваем на свой харч...

I Анатоль Iванавiч падняўся раптам з лаўкi, узяў мяне пад руку, сказаў:

- Пойдземце дадому, вам заўтра трэба на працу. Ды i ў мяне... Справы. А што да таго, каб вас звязаць з тымi... То я... Звяжу. Як толькi яны пераканаюцца, што вы гатовы iх пачуць, яны пададуць сiгнал...

- Як я яго пазнаю?

- Пазнаеце, - яшчэ больш сумна, але ўпэўнена адказаў Анатоль Iванавiч i больш не прамовiў нi слова - моўчкi давёў мяне да дому, дзе я жыла, i гэтак жа моўчкi, нiчога не сказаўшы, расстаўся, знiк з пад'езда, як толькi схавалася, зайшла я ў выклiканы iм лiфт...

I вось я жыву якi ўжо год, чакаю таго абяцанага сiгналу. А яго няма i няма. I Анатоль Iванавiч дзе падзеўся - не прыходзiць, хоць я па-ранейшаму штовечар спяшаюся ў парк, сяджу на лаўцы пад старымi таполямi ля вадаспада. Няўжо ён забыўся на мяне? А мо... Слова не стрымаў, не сказаў нiкому пра мяне, не звязаў па нейкай прычыне з тымi?.. Цi... i самога яго жывога няма, адпомсцiлi яму тыя за яго вальнадумства i размовы пра незямное, вiдаць, не толькi са мной адной?.. А мо ўсё гэта няпраўда, лухта, няма нiдзе нiякiх тых?..

1984