Жан Сартр - Начальнiкава дзяцiнства (на белорусском языке)

• Название: Начальнiкава дзяцiнства (на белорусском языке)
• Автор: Жан Сартр
• Жанр: Проза

---

Кожны чацвер Люсьен хадзiў да Гiгара, i яны разам выпраўлялiся на танцулькi да сябровак яго сястры. Але ўрэшце Гiгар прызнаўся, што гэтыя скокi яму ўжо абрыдлi.

- У мяне ёсць адна сяброўка, - па сакрэце паведамiў ён, - першая майстрыха ў Плiснье, на вулiцы Руаяль. I ў яе ёсць прыяцелька, у якой якраз нiкога няма. Дык вось, калi можаш, хадзi з намi ў суботу.

Люсьен закацiў бацькам сцэну i дамогся дазволу гуляць па вечарах у суботу; ключ, як было дамоўлена, яму павiнны былi пакiдаць пад каберцам.

У дзевяць гадзiн ён сустрэўся з Гiгарам у бары на вулiцы Сэнт-Анарэ.

- Зараз убачыш, - сказаў Гiгар, - Фанi зацная баба, i сама галоўнае - умее апранацца.

- А мая?

- Я яе не ведаю; знаю толькi, што яна падручная швачка i ў Парыжы нядаўна, яна з Ангулему. Дарэчы, - дадаў ён, - ты ж глядзi, не дай маху. Мяне зваць П'ер Дара. А ты ў нас бялявы, дык я сказаў, што ў цябе ангельская кроў, так лепей. I зваць цябе Люсьен Баньер.

- А навошта гэта? - заiнтрыгавана спытаў Люсьен.

- Ты што, стары, - адказаў Гiгар, - гэта ж прынцып. Можаш рабiць з гэтымi бабамi ўсё, што хочаш, але нiколi не называй iм сапраўднага свайго iмя.

- А-а, - сказаў Люсьен. - А чым я займаюся ўвогуле?

- Можаш сказаць, што студэнт, гэта сама лепшае. Цямiш? Па-першае, iх гэта ўсцешыць, а па-другое, ты будзеш не абавязаны рабiць багатыя пачастункi. Мiж iншым наконт выдаткаў - натуральна, усё напалам; толькi сёння давай я зафундую: я тут ужо прызвычаiўся; у панядзелак я скажу, колькi ты вiнен.

Люсьен адразу падумаў, што Гiгар хоча мець невялiкую выгаду. Але пасля ўсмiхнуўся: "Якi я ўжо зрабiўся недаверлiвы". Хвiлiнай пазней у бар увайшла Фанi; гэта была высокая, худая i чарнявая дзяўчына з доўгiмi ляжкамi i вельмi нафарбаваным тварам. Яе выгляд трошкi збянтэжыў Люсьена.

- Гэта Баньер, пра якога я табе гаварыў, - пазнаёмiў Гiгар.

- Вельмi прыемна, - сказала Фанi, блiзарука прыжмурыўшы вочы. - А гэта мая сяброўка, Мод.

Люсьен убачыў маленькую незразумелага ўзросту кабецiну з перакуленым вазонам на галаве. Яна была зусiм ненафарбаваная i побач з блiскучаю Фанi здавалася шэрай. Люсьен быў горка расчараваны, але супакоiўся, заўважыўшы, што ў яе даволi прыгожы рот, - дый потым, з ёю яму, прынамсi, не трэба будзе курчыць з сябе немаведама што. Гiгар загадзя паклапацiўся заплацiць за выпiтае i, скарыстаўшыся сумятнёй, што ўзнiкла пасля прыходу, злаўчыўся весела падштурхнуць дзяўчат да дзвярэй, так i не даўшы iм часу чым-небудзь пачаставацца. Люсьен быў вельмi яму ўдзячны: пан Флёр'е выдаткаваў яму ўсяго сто дваццаць пяць франкаў на тыдзень, i з гэтых жа грошай даводзiлася яшчэ плацiць за праезд. Вечар быў вельмi вясёлы; яны пайшлi танцаваць у Лацiнскi квартал, дзе ў маленькай ружовай утульнай зале з цёмнымi закуткамi кактэйль каштаваў сто су*.

* 100 су - 5 франкаў.

Тут было шмат студэнтаў з дзеўкамi накшталт Фанi, але не такiмi ладнымi. Фанi была - найвышэйшы клас: яна дзёрзка зiрнула ў вочы нейкаму барадатаму таўстуну, якi палiў люльку, i вельмi гучна прамовiла: "Цярпець не магу мужыкоў, якiя кураць люльку ў дансiнгу". Таўстун пачырванеў як бурак i, нават не загасiўшы, схаваў люльку ў кiшэню. Да Гiтара з Люсьенам Фанi ставiлася паблажлiва i некалькi разоў, гэткiм ласкавым матчыным тонам, казала: "Ах вы гадкiя хлапчукi!" Люсьен млеў ад задавальнення i ледзь не раставаў у камплiментах; ён расказваў Фанi розныя забаўныя штучкi i ўвесь час усмiхаўся. Урэшце ўсмешка ўжо не сыходзiла з яго твару, i яму ўдалося знайсцi своеасаблiвы элегантны тон, у якiм было трошкi развязнасцi i далiкатнай пяшчоты з тонкiм дамешкам iронii. Але Фанi адказвала яму рэдка; яна брала Гiгара рукамi за падбародак i так нацягвала яму шчокi, што наперад высоўваўся толькi рот; калi вусны рабiлiся тоўстыя i трошкi слiнявыя, як налiтыя сокам плады цi як два слiмакi, яна iх пачынала лiзаць, каротка высоўваючы язык, i казала: "Бэбi". Люсьена гэта страшэнна бянтэжыла, i Гiгар яму здаваўся смешным: куточкi губ у яго былi звэндзаныя памадай i на шчаках ад пальцаў чырванелi сляды. Але iншыя парачкi паводзiлi сябе яшчэ развязней: усе вакол цалавалiся; час ад часу кабета з раздзявальнi праходзiла па зале з маленькiм кошыкам i, раскiдваючы серпанцiн i рознакаляровыя гулькi, крычала: "Гэй, дзеткi мае, гэй, смейцеся, весялiцеся!" - i ўсе рагаталi. Нарэшце Люсьен успомнiў пра iснаванне Мод i, усмiхаючыся, сказаў:

- Вы паглядзiце на гэтых галубкоў, - ён паказаў на Гiгара i Фанi i дадаў: - Ну а нам, шаноўным дзядам... - ён не закончыў фразы, але так пацешна ўсмiхнуўся, што Мод таксама не стрымала ўсмешкi. Яна зняла капялюш, i Люсьен з задавальненнем зазначыў, што яна, бадай, прыгажэйшая за iншых дзевак у дансiнгу; ён запрасiў яе патанцаваць i расказаў, якiя закатваў канцэрты сваiм настаўнiкам у апошнi год перад экзаменам на бакалаўра. Мод танцавала добра, у яе былi чорныя i сур'ёзныя вочы i насцярожаны твар. Люсьен расказаў ёй пра Берту i прызнаўся, што мучаецца згрызотамi.

- Але ўсё роўна, - дадаў ён пад канец, - ёй гэта самой жа лепей.

Мод гiсторыя з Бертай здалася сумнай i паэтычнай, i яна спытала, колькi Берта зарабляла ў Люсьенавых бацькоў.

- Не вельмi весела, - дадала яна, - быць служанкаю, калi ты яшчэ маладая дзяўчына.

Гiгар з Фанi ўжо зусiм не звярталi на iх увагi i толькi лашчылiся, твар у Гiгара быў увесь мокры. Час ад часу Люсьен паўтараў: "Вы паглядзiце на гэтых галубкоў, вы толькi паглядзiце", - i на языку ў яго так i круцiлася фраза: "Зiрнеш на iх, дык i самому захочацца". Але ён не асмельваўся яе вымавiць i задавальняўся ўсмешкаю; потым ён пачаў прыкiдвацца, быццам яны з Мод даўнiя прыяцелi, якiя пагарджаюць каханнем, называў яе "стары браце" i рабiў выгляд, нiбы лопае па плячы. Раптам Фанi павярнулася i здзiўлена зiрнула на iх.

- Гэй вы, першаклашкi, - сказала яна, - вы чаго гэта робiце? Ану, давайце цалуйцеся, вы ж памiраеце, так вам хочацца.

Люсьен адразу абняў Мод; яго крыху бянтэжыла, што на iх глядзiць Фанi, яму хацелася, каб пацалунак выйшаў доўгi i ўдалы. Але ён не ведаў, як гэта людзi робяць, каб пры гэтым яшчэ i дыхаць. Урэшце, усё аказалася не так ужо цяжка, як ён меркаваў, - трэба было толькi цалаваць наўскасяк, каб ноздры былi свабодныя. Ён пачуў, як Гiгар лiчыць: "Адзiн... два... тры... чатыры..." - i выпусцiў Мод на пяцьдзесят два.

- Няблага дзеля пачатку, - сказаў Гiгар, - але я магу лепей.

Люсьен зiрнуў на наручны гадзiннiк i ўзяўся лiчыць у сваю чаргу: Гiгар выпусцiў Фанiны губы толькi на сто пяцьдзесят дзевятай секундзе. Люсьена гэта ўзлавала, ён лiчыў такое спаборнiцтва iдыёцкiм. "Я выпусцiў Мод ад сцiпласцi, -падумаў ён, - але нiчога хiтрага тут няма; калi навучыўся дыхаць, можна цалаваць хоць да бясконцасцi". Ён прапанаваў паспрабаваць яшчэ раз i выйграў. Калi яны скончылi, Мод зiрнула на Люсьена i сур'ёзна сказала:

- Вы добра цалуецеся.

Люсьен пачырванеў ад задавальнення i, схiлiўшы галаву, адказаў:

- Да вашых паслуг, - але цалавацца яму ўсё-такi хацелася больш з Фанi.

А палове першай ночы яны рассталiся: у гэты час канчала хадзiць метро. Люсьен быў рады бязмежна; з падскокам, прытанцоўваючы, ён iшоў па вулiцы Рэйнуар i думаў: "Ну, цяпер поўны парадак". Губы ў куточках яму трошкi балелi ад таго, што ён столькi ўсмiхаўся.

Ён завёў звычку сустракацца з Мод а шостай гадзiне ў чацвер i па суботах вечарам. Яна дазваляла сябе цалаваць, але аддацца нiяк не згаджалася. Люсьен паскардзiўся на гэта Гiгару, i той яго супакоiў.

- Не хвалюйся, - сказаў Гiгар, - Фанi ўпэўненая, што яна з табой ляжа; проста яна яшчэ маладая: у яе былi толькi два каханкi. Таму Фанi раiць табе быць з ёй болей пяшчотным.

- Пяшчотным? - сказаў Люсьен. - Ты што - зусiм ужо?

Яны абодва зарагаталi, i Гiгар падвёў рысу:

- Трэба - значыць, трэба, стары.

Люсьен зрабiўся вельмi ласкавы, ён многа цалаваў Мод i паўтараў, што моцна яе кахае, але з часам усё гэта пачало здавацца яму крыху манатонным. Апроч таго, гуляючы з Мод, ён адчуваў сябе не такiм ужо гордым: яму ўвесь час рупiла параiць ёй лепш апранацца; але ў яе было шмат забабонаў, i яна адразу пачынала злавацца. Памiж пацалункамi яны сядзелi моўчкi i, трымаючыся за рукi, нерухома глядзелi перад сабой. "Чорт ведае, пра што яна думае, з такiм строгiм позiркам". Люсьен жа думаў заўжды пра адно i тое ж: як сумна i невыразна ён усё-такi жыве; ён казаў сабе: "Я хацеў бы быць, як Лемардан. Вось ужо хто ведае сваю дарогу!" У такiя хвiлiны ён уяўляў сябе некiм iншым i нiбыта глядзеў на сябе збоку: ён сядзiць побач з жанчынай, якая кахае яго, ён трымае яе за руку i яго губы яшчэ вiльготныя ад яе пацалункаў, але ён адмаўляецца ад цiхага шчасця, што яна яму дорыць: адзiн. I тады ён моцна сцiскаў пальцы Мод, i на вочы яму набягалi слёзы: яму так хацелася зрабiць яе шчаслiвай.

Аднойчы снежаньскiм ранкам да Люсьена падышоў Лемардан, у руках у яго была нейкая паперка.

- Падпiшаш? - спытаў ён.

- А што гэта?

- Гэта з-за поджыдкаў з Педагагiчнага: яны даслалi ў "Эўр" сваю анучу супраць абавязковай вайсковай падрыхтоўкi i сабралi дзвесце подпiсаў. А мы пратэстуем; нам трэба, прынамсi, тысячу iмёнаў. Дадзiм падпiсаць сiрарам, марнарам, агронам, палiтэхам - карацей, збяром увесь студэнцкi цвет.