Вера Смирнова - Героi Элады (З мiфаў старажытнай Грэцыi) (на белорусском языке)

• Название: Героi Элады (З мiфаў старажытнай Грэцыi) (на белорусском языке)
• Автор: Вера Смирнова
• Жанр: История

---

Раптам з вяршынi гары, што ўзвышалася над выспай, вырваўся слуп агню, узняўся высока ў неба i з шумам i трэскам, рассыпаючы мiльёны iскраў i распаленых камянёў, абрынуўся ў мора.

Арганаўты стоўпiлiся на палубе, любавалiся велiчным вiдовiшчам i пыталiся адзiн у аднаго, што азначае гэты пажар сярод мора.

Надышла ранiца, i агонь на выспе пагас, толькi густы дым iшоў з гары, як iдзе дым з комiна, калi ў доме паляць у печы.

"Арго" наблiзiўся да берага. Каб хвалi не знеслi карабель, арганаўты апусцiлi на дно - мора было тут неглыбокае - вялiкi камень, абвязаны моцным канатам. Другi такi канат быў прымацаваны на карме: канец яго кiнулi на бераг, i адзiн з весляроў зачапiў яго за выступ скалы i завязаў вузлом.

Павольна сыходзiлi на бераг арганаўты. Страшна было ступiць на зямлю, унутры якой таiўся агонь: яна здавалася iм гарачай i зыбкай. Агледзеўшыся, яны ўбачылi ўдалечынi гарадскiя сцены i накiравалiся туды, каб даведацца, як называецца гэтая выспа i што за людзi тут жывуць.

Прыбыццё арганаўтаў ужо заўважылi ў горадзе: ледзь толькi яны адышлiся ад берага, дзе прычалiў "Арго", як з гарадскiх варот выйшаў вялiкi ўзброены атрад i, грозна падняўшы зброю, рушыў iм насустрач.

Арганаўты на ўсякi выпадак таксама пастроiлiся ў баявы парадак i падрыхтавалiся да бою. Але зоркi Лiнкей раптам засмяяўся i сказаў:

- Стойце, сябры, апусцiце вашы мячы i коп'i: гэта жанчыны.

I сапраўды, гэта былi жанчыны ў воiнскiх даспехах i са зброяй у руках.

Арганаўты спынiлiся i здзiўлена разглядвалi незвычайных сваiх працiўнiкаў. Убачыўшы, што чужынцы не збiраюцца нападаць на iх, жанчыны таксама спынiлiся i, параiўшыся памiж сабою, паслалi наперад вястунку - даведацца, што гэта за людзi i чаго яны высадзiлiся на выспе.

Арганаўты сказалi, што шлях iх ляжыць мiма выспы, што яны i ў думках не маюць нiчога кепскага, i папрасiлi дазволу агледзець цудоўную выспу i папоўнiць запасы харчоў i вады.

Ад вястункi яны даведалiся, што гэта выспа Лемнас.

Тут, у сярэдзiне вогнедышнай гары Масiхл, была кузня бога Гефеста, вечна палаў свяшчэнны агонь у горне. А калi ў божага майстра было асаблiва шмат работы i яго аднавокiя чаляднiкi - кiклопы - моцна раздзiмалi агонь, iскры ляцелi высока ў неба i ўся выспа дрыжала i ўздрыгвала ад падземных удараў магутнага молата. Адсюль калiсьцi ўкраў тытан Праметэй маленькую iскру, каб падарыць людзям агонь.

Са здзiўленнем арганаўты даведалiся, што на выспе зусiм няма мужчын.

У горадзе жылi адны жанчыны; яны працавалi ў полi i ў майстэрнях, выконвалi ўсю мужчынскую работу. Абараняць выспу ад нападаў павiнны былi таксама жанчыны.

Кiравала ўсiм гэтым жаночым царствам маладая царыца Iпсiпiла.

Калi вястунка перадала ёй просьбу арганаўтаў, царыца загадала ўсiм жанчынам сабрацца на плошчы, дзе яны звычайна абмяркоўвалi свае справы, i сказала:

- Мiлыя сёстры! Мы дадзiм чужынцам хлеба, садавiны i салодкага лемнаскага вiна. Аднясём iм на карабель нашы дарункi. Але няхай яны як мага хутчэй плывуць адсюль, няхай не заходзяць у наш горад. Яны магутныя, гэтыя чужынцы, i мы не ведаем; што ў iх у галаве.

Але старая нянька царыцы, сiвая Палiксо, запярэчыла:

- Паглядзiце на мяне: я сiвая, я старая, я хутка памру. Калi старыя памруць, а маладыя састарацца, хто будзе запрагаць валоў у ярмо i араць зямлю, i сеяць хлеб, i жаць каласы ў полi? Хто абаронiць горад ад нападу ваяўнiчых суседзяў i вас самiх ад цяжкага рабства? Хто адрамантуе стары дом i пабудуе новы? Хто будзе жыць пасля нас? Самi багi паслалi нам гэты карабель i на iм пяцьдзесят адважных i дужых герояў. Па ўсiм вiдаць, што гэта добрыя людзi. Паслухайцеся маёй парады: запрасiце iх да сябе жыць, няхай яны застануцца на Лемнасе, няхай кiруюць горадам, няхай выберуць сабе жонак i жонкi народзяць дзяцей, няхай стануць прышэльцы вам роднымi i будуць вашай апорай у любой справе i абаронцамi ад усiх ворагаў.

Так гаварыла старая Палiксо, i жанчыны, падумаўшы, згадзiлiся з ёю. Хуценька запрэглi коней у каляснiцу, нагрузiлi яе кашамi з садавiнай i збанамi з вiном i паслалi вястунку да арганаўтаў - аддаць iм дарункi i запрасiць iх на банкет да царыцы Iпсiпiлы.

Арганаўты з радасцю прынялi запрашэнне, апранулi свае самыя лепшыя ўборы i выправiлiся ў горад. Толькi Геракл з юнаком Гiласам, Амфiярай i спявак Арфей засталiся вартаваць карабель.

Ветлiва сустракалi жанчыны герояў на вулiцах горада, шырока адчынялi перад iмi дзверы.

Язона прывялi ў палац царыцы, i яна сказала яму:

- Мы рады табе i тваiм таварышам. Будзьце гасцямi на нашым свяце. Праславiм уладара нашай выспы бога Гефеста i жонку яго - багiню Афрадыту!

Арганаўты разышлiся па ўсiм горадзе, i пачаўся вясёлы баль.

У час балю царыца сказала Язону:

- Бачыш, якая цудоўная наш выспа, якая багатая наша зямля. Палюбi гэтую зямлю i, калi хочаш, застанься з намi, жывi ў гэтым палацы i будзь царом у нашым горадзе. I таварышам сваiм загадай застацца на Лемнасе.

- Царыца, - сказаў Язон, - дзякуй за ласку i добрае слова, але я не магу застацца i быць царом на Лемнасе, хоць выспа твая i горад цудоўныя. Дарога мая далёкая i доўгая, i я павiнен выканаць тое, што абяцаў. Я павiнен здабыць залатое руно.

Царыца засмуцiлася. Яна так ласкава пазiрала на Язона, так весела гучалi песнi ў горадзе, так бесклапотна танцавалi прыгожыя дзяўчаты на плошчах i вулiцах, а старая Палiксо так лагодна бурчала: "Куды спяшацца? Навошта спяшацца шукаць пагiбель? Няхай небяспека сама шукае героя".

Баль змяняўся балем. Мiналi гадзiны, i днi, i ночы, а арганаўты i не думалi вяртацца на свой карабель.

Доўга чакаў iх Геракл, нарэшце сам падаўся ў горад i пачаў сварыцца на сваiх бесклапотных таварышаў:

- Хiба для таго пабудаваны наш "Арго", каб хвалi бiлi яго аб лемнаскi бераг? Хiба для таго збiраў нас Язон па ўсёй Грэцыi, каб баляваць у гасцях у жанчын? Спадарожны вецер гонiць "Арго" ў дарогу, моцна напяты прычальны канат вось-вось парвецца. Хто не хоча быць пестам i дармаедам у жанчын - наперад, у дарогу па залатое руно! У дарогу, арганаўты!

Прысаромленыя, быццам пасля пахмелля, арганаўты зноў сабралiся разам i пачалi рыхтавацца да адплыцця.

Лемнаскiя жанчыны прынеслi iм на карабель усё, чым багатая была выспа, i плакалi, развiтваючыся з героямi, бо палюбiлi iх i не хацелi расставацца з iмi.

- Жадаем вам шчасця i ў плаваннi, i ў вашай небяспечнай справе, - сказала Язону царыца Iпсiпiла i цiха дадала: - Калi ты здабудзеш залатое руно i зхочаш вярнуцца на Лемнас, я аддам табе горад, i ўладу, i сваё каханне. Помнi пра гэта.

Але слёзы былi ў яе на вачах, бо яна прадчувала, што арганаўты нiколi не вернуцца на Лемнас.

Геракл падняў з дна камень, якi трымаў карабель на месцы. Адвязалi ад лемнаскай скалы прычальны канат, i, згарнуўшыся, нiбы змяя, ён паслухмяна лёг каля ног рулявога.

Весляры былi на сваiх месцах.

Язон падаў знак - у момант узляцелi вёслы, i "Арго" зноў рушыў у дарогу.

Мядзведжая гара

Арганаўты плылi проста на ўсход i доўга не бачылi нiчога вакол, апрача мора i неба. Потым наперадзе паказаўся бераг. Памiж дзвюма градамi невысокiх прыбярэжных узгоркаў засiнела вузкая паласа пралiва. Хвалi з шумам грувасцiлiся ў пралiве, i белая пена бiлася каля берагоў.

Арганаўты наблiзiлiся да таго месца, дзе патанула Гела, упаўшы з залатога барана.

- Гелеспонт! - сказаў рулявы Тыфiс.

Быстраходнаму лёгкаму "Арго" былi не страшныя нi вiры, нi хуткае цячэнне, i арганаўты доўга плылi па вузкiм доўгiм пралiве, з цiкавасцю разглядаючы блiзкi бераг. Калi мiнулi пралiў, вырашылi зрабiць прыпынак, перш чым плыць цераз Прапантыду - другое мора, што ляжала на iх шляху. Яны наблiзiлiся да берага.

Перад iмi распасцiралася нiзкая зялёная раўнiна, парослая сакавiтай травою. Мора глыбока ўразалася ў гэтую раўнiну i ўтварала цiхi залiў. Вузкая дарожка, нiбы земляны масток, вяла ўгору, на высокую цёмную крутую гару, падобную на вялiкага ўскудлачанага мядзведзя.

Цiха i спакойна было на беразе. Чарада тлустых авечак хадзiла па пашы; каля самага мора сушылiся на сонцы рыбацкiя сеткi.

Арганаўты скiравалi свой карабель у залiў, знайшлi зручнае месца i прычалiлi. Людзi, што жылi на беразе, сустрэлi iх ветлiва. Гэта былi далiёны, дабрадушнае i мiрнае племя.

Далiёны расказалi арганаўтам, што вядуць свой род ад бога мораў Пасейдона, што Пасейдон - iх заступнiк i абаронца ад усiх ворагаў. Яны паказалi на высокую гару, якая навiсала над залiвам, i сказалi, што гэта Мядзведжая гара. На ёй жывуць шасцiрукiя велiканы; яны магутныя i лютыя, але баяцца Пасейдона i таму не чапаюць далiёнаў.

Неўзабаве з'явiўся на бераг i цар далiёнаў. Ён быў вельмi малады, амаль хлапчук, без вусоў i вельмi ласкавы, падобны на дзяўчынку. Яго звалi Кiзiк, як i зямлю, якой ён кiраваў. Кiзiк пачцiва прывiтаў герояў i запрасiў iх на банкет. Банкет быў надзвычай просты - засмажылi самых тлустых бараноў з царскай чарады i прынеслi садавiны i вiна. Юны цар быў вясёлы, павёў гасцей на Мядзведжую гару - паглядзець на мора, расказаў iм, як лепш плыць далей, паказаў iм свае лугi i сады i падарыў з дзесятак найлепшых авечак на дарогу.

Арганаўты пераначавалi ў гасцiнных далiёнаў i назаўтра ранiцай сабралiся ў дарогу, развiталiся з Кiзiкам i селi на карабель.