Пьер Буль - Планета малпаў (на белорусском языке)

• Название: Планета малпаў (на белорусском языке)
• Автор: Пьер Буль
• Жанр: Научная Фантастика

---

Людзi! Аднак хто ж тады гэтыя стварэннi, якiх забiваюць i ловяць малпы? Дзiкуны, што затрымалiся ў сваiм развiццi? Дык якая ж тады гэта была нечуваная жорсткасць гаспадароў планеты - дазваляць цi, можа, нават арганiзоўваць такiя пабоiшчы?

Мае горкiя разважаннi перапынiла няясная постаць, што падпаўзала да мяне на карачках. Гэта была Нова. Астатнiя палонныя ляжалi ўжо гуртамi на падлозе. Павагаўшыся трохi, Нова, як i мiнулы раз, прыцiснулася да мяне. Я зноў паспрабаваў адшукаць у яе позiрку хаця б iскрынку сяброўскай спагады дарэмна. Дзяўчына адвярнулася i неўзабаве заплюшчыла вочы. Нягледзячы на гэта, мне стала неяк спакайней ад адной яе прысутнасцi, i ўрэшце я таксама заснуў, стараючыся не думаць пра заўтрашнi дзень.

Раздзел ХII

Абарончы рэфлекс дапамог мне пазбавiцца ад залiшне роспачных думак, i я заснуў на нейкi час. Праўда, мяне мучылi кашмары, у якiх гарачае цела Новы ўяўлялася мне жудаснаю змяёю, што абвiлася вакол мяне. На золку я расплюшчыў вочы. Нова ўжо не спала. Яна сядзела крыху адсунуўшыся ад мяне. У яе насцярожаных вачах бы назаўжды застыла разгубленасць.Наш фургон запаволiў ход, i я ўбачыў, што мы ўязджаем у горад. Палонныя прынiклi да кратаў. Прысеўшы на кукiшкi, яны са страхам выглядалi з-пад брызенту. Я таксама прыцiснуўся тварам да кратаў, каб лепш разгледзець першы горад Сароры, у якi я трапiў.

Мы ехалi па досыць шырокай вулiцы з ходнiкамi паабапал. Я засмучана ўзiраўся ў мiнакоў: вакол былi адны малпы. Заўважыў гандляра, пэўна, бакалейшчыка, якi падымаў металiчную штору ў сваёй невялiкай краме i з цiкаўнасцю азiрнуўся на нас, - i гэты быў малпа. Я стараўся разгледзець кожны твар у аўтамабiлях, што абганялi нас, - але ж усе, i пасажыры, i кiроўцы, былi малпы ў чалавечым адзеннi.

Знiкла мая апошняя надзея сустрэць на Сароры цывiлiзаваных людзей, i ўсю астатнюю дарогу я праседзеў здранцвелы i змрочны. Неўзабаве наша машына яшчэ раз запаволiла ход. Я адразу ж прыкмецiў, што за ноч караван iстотна скарацiўся: засталiся толькi два трактарныя прычэпы, астатнiя, напэўна, рушылi ў iншым кiрунку. Перад намi адчынiлiся глухiя вароты, i мы ўехалi ў двор. Малпы адразу ж акружылi нас. Палонныя пачалi хвалявацца, i малпам прыйшлося ўтаймоўваць iх дзiдамi.

Двор з усiх бакоў замыкаўся шматпавярховым будынкам з радамi аднолькавых вокнаў. Больш за ўсё будынак з яго тэрыторыяй выдаваў на бальнiцу, i гэтае ўражанне толькi ўзмацнiлася, калi насустрач нашым вартаўнiкам выйшлi з будынка новыя малпы. На iх былi белыя халаты i маленькiя шапачкi, як у нашых санiтараў. Гэта зноў-такi былi малпы.

Але, усе тут былi малпы - гарылы цi шымпанзэ! Разам з вартаўнiкамi яны пачалi разгружаць фургоны. Палонных па адным выцягвалi з клетак, засоўвалi ў вялiкiя мяхi i адносiлi ў будынак. Я не стаў супрацiўляцца, i неўзабаве дзве вялiзныя гарылы ў белых халатах сунулi мяне ў мех. Потым мяне доўга некуды неслi: здавалася, што мы падымаемся па лесвiцы, рушым па калiдорах. Нарэшце мяне бесцырымонна вытраслi з меха на падлогу i адразу ж сунулi ў другую клетку, на гэты раз стацыянарную, з саламянай падсцiлкаю. Агледзеўшыся, я ўбачыў, што ў клетцы суседзяў у мяне няма. Гарыла дбайна зачынiла дзверы на замок.

Памяшканне, у якiм я апынуўся, уяўляла сабою залу з мноствам аднолькавых клетак уздоўж сцен i доўгiм праходам памiж iмi. Амаль ва ўсiх клетках нехта ўжо быў: у адных - мае таварышы па няшчасцi, у iншых - мужчыны i жанчыны, якiя знаходзiлiся тут, вiдаць, ужо даўно. Гэтых можна было вылучыць па абыякавым выглядзе. Сустракаючы новых суседзяў, яны звярталi нейкую ўвагу хiба што на якога-небудзь няшчаснага, калi той пачынаў жаласна стагнаць. Яшчэ я заўважыў, што ўсiх навiчкоў размясцiлi паасобку, а старажылы сядзелi ў клетках пераважна парамi. Прыцiснуўшыся тварам да кратаў, я ўбачыў у канцы праходу яшчэ адну клетку, большую - з мноствам дзяцей. У адрозненне ад дарослых дзецi рэагавалi на нашае прыбыццё вельмi жвава. Яны размахвалi рукамi, штурхалiся, мiтусiлiся, рабiлi выгляд, што трасуць краты, i сакаталi безупынку, бы маленькiя малпачкi-гарэзы.

Зноў з'явiлiся з чарговым мехам дзве гарылы. З яго вывалiлася мая "сяброўка" Нова. Яе памясцiлi ў клетцы насупраць - хоць гэта мяне трохi суцешыла. Нова была раз'юшаная i супрацiўлялася як магла, стараючыся падрапаць або ўкусiць гарыл. Калi ж яе нарэшце замкнулi ў клетцы, яна, скрыгочучы зубамi, пачала трэсцi краты - сэрца разрывалася, так жудасна яна ўлюлюкала. Праз нейкi час яна заўважыла мяне i замерла, выцягнуўшы шыю, як здзiўлены звярок. Я асцярожна ўсмiхнуўся ёй, памахаў рукою. I калi яна нязграбна паспрабавала паўтарыць гэты жэст, душа мая напоўнiлася радасцю!

У памяшканне зноў вярнулiся i забралi маю ўвагу дзве гарылы ў белых халатах. Напэўна, разгрузка скончылася, бо нiкога больш яны не прынеслi. Затое яны прыкацiлi гэтым разам вазок з ежаю i вядзерцамi з пойлам. Пачалася раздача прывезенага, i палонныя супакоiлiся.

Неўзабаве чарга дайшла да мяне. Пакуль адна гарыла стаяла на варце, другая ўвайшла ў клетку i паставiла перада мною мiску з кашаю, вядзерца з вадою i паклала побач некалькi пладоў. Я ўжо вырашыў любой цаною ўсталяваць кантакт з малпамi, якiя, вiдаць, былi адзiныя разумныя iстоты на гэтай планеце. Гарыла, якая прынесла мне ежы i пойла, выглядала досыць зычлiвай. Убачыўшы, што я трымаюся спакойна, яна нават паляпала мяне лапаю па плячы. Я паглядзеў ёй у самыя вочы, пасля паднёс руку да грудзей i ветлiва пакланiўся. Узняўшы галаву, я ўбачыў на твары ў гарылы збянтэжанасць. Тады я ўсмiхнуўся малпе, стараючыся ўкласцi ва ўсмешку ўсю сваю душу. Гарыла ўжо збiралася пайсцi, але тут раптам замерла на месцы, здзiўлена ўскрыкнуўшы. Нарэшце мяне заўважылi! Жадаючы замацаваць поспех i прадэманстраваць усе мае здольнасцi, я вымавiў першае, што прыйшло ў галаву:

- Як вы тут жывяце? Я чалавек з Зямлi. Мы доўга ляцелi, каб дабрацца сюды.

Сэнс таго, што я сказаў, не меў значэння. Дастаткова было проста гаварыць, каб малпа зразумела, з кiм мае справу. I я дамогся сваёй мэты. Напэўна, нiколi нi ў якой малпы яшчэ не было такой разгубленай пысы! Гарыла i яе напарнiк замерлi з разяўленымi ратамi, у iх ажно дыханне перахапiла. Нарэшце яны пачалi таропка перагаворвацца мiж сабою, але iх кароткая перамова скончылася зусiм не так, як я разлiчваў. Падазрона паглядзеўшы на мяне, гарыла хутка выскачыла з клеткi i зачынiла дзверы на замок з асаблiвай дбайнасцю. Пасля малпы пераглянулiся - i залiлiся раптам безупынным смехам. Напэўна, я быў для iх з'яваю сапраўды ўнiкальнаю, бо яны доўга не маглi супакоiцца. У iх ажно слёзы выступiлi на вачах, а адна гарыла нават паставiла на падлогу кацёл з кашаю i палезла ў кiшэнi па насоўку. Мяне ахапiла такiя крыўда i расчараванне, што я ўмомант ледзь не сшалеў. Раз'юшаны, я, гэтаксама ж як i сарорскiя дзiкуны, трэс прэнты кратаў, скалiў зубы i лаяў малпаў на ўсiх вядомых мне мовах апошнiмi словамi. Калi мой запас лаянкi кончыўся, я ўсё яшчэ рыкаў, выкрыкваючы штосьцi зусiм невыразнае, але тут ужо гарылы адно пацiснулi пагардлiва плячыма. Аднак мне ўсё-такi ўдалося звярнуць на сябе ўвагу. Перш чым выйсцi, гарылы некалькi разоў азiрнулiся, уважлiва прыглядаючыся да мяне. Калi сiлы мае скончылiся i я супакоiўся, адна малпа выняла з кiшэнi блакнот i нешта занатавала, зiрнуўшы папярэдне на замацаваную на маёй клетцы таблiчку, напэўна, з нумарам.

Гарылы пайшлi. Палонныя, устрывожаныя маiм прыпадкам, супакоiлiся i зноў пачалi есцi. Мне таксама заставалася толькi паесцi ды легчы спаць у чаканнi больш плённай мажлiвасцi выявiць сваю высакародную сутнасць. Я паеў усё тае ж крупяной кашы, пасля ўзяўся за сакавiтыя плады. А Нова ў клетцы насупраць пераставала часам жаваць i паглядвала цiшком у мой бок.

Раздзел ХIII

Да канца дня нас больш не турбавалi. Увечары, пасля другой кармёжкi, гарылы пайшлi, патушыўшы ў памяшканнi святло. Гэтую ноч я амаль не спаў, i не таму, што падсцiлка была цвёрдая - тоўсты слой саломы быў досыць зручным ложкам, - а таму, што бясконца абдумваў планы, як мне ўсталяваць кантакт з малпамi. Я даў сабе слова, што не паддамся болей сляпой лютасцi, а буду цярплiва, нястомна пiльнаваць любую мажлiвасць выявiць свой розум. Вартаўнiкi былi, вiдаць, абмежаваныя тыпы з нiжэйшага персаналу i не маглi ацанiць i зразумець маiх намераў, але ж ёсць, мусiць, i iншыя, культурнейшыя малпы!

Уранку я пераканаўся, што спадзяваннi мае не былi марныя. Я не спаў ужо больш за гадзiну. Большасць маiх суседзяў няспынна кружляла па сваiх клетках, як некаторыя звяры ў няволi. Калi я раптам усвядомiў, што даволi ўжо доўга паводжу сябе гэтаксама ж, то быў вельмi засмучаны. Я прымусiў сябе сесцi перад кратамi i прыняць як мага больш асэнсаваную паставу чалавека, якi задумаўся. У гэты момант дзверы адчынiлiся, i ў праходзе з'явiлася з вартаўнiкамi самка-шымпанзэ. Па тым, як гарылы мiтусiлiся перад ёю, я адразу ж зразумеў, што яна займае тут досыць высокае становiшча.

Вартаўнiкi, вядома, далажылi пра мяне, бо шымпанзэ, ледзь толькi ўвайшла ў залу, нешта ў iх запытала, i адна гарыла паказала пальцам на маю клетку. Шымпанзэ адразу ж накiравалася да мяне.

Пакуль яна наблiжалася, я паспеў яе разгледзець. На ёй таксама быў белы халат, але больш элегантнага крою, чым у вартаўнiкоў, - з паяском i кароткiмi рукавамi, з якiх высоўвалiся доўгiя рухавыя лапы. Аднак больш за ўсё мяне ўразiлi яе вочы, надзiва разумныя i жывыя. Я падумаў, што гэта добры знак: у нас павiнны ўсталявацца неблагiя адносiны. Яна здалася мне зусiм маладзенькаю, нягледзячы на тыповыя малпавы маршчынкi вакол яе белай пысачкi. У руцэ ў яе была скураная папка.