Даниэл Дефо - Жыццё i дзiўныя прыгоды марахода Рабiнзона Круза (на белорусском языке)

• Название: Жыццё i дзiўныя прыгоды марахода Рабiнзона Круза (на белорусском языке)
• Автор: Даниэл Дефо
• Жанр: История

---

Дабрыня дзiкуноў усхвалявала нас, мы дзякавалi iм на мiгах, таму што самi не маглi зрабiць iм нiякiх падарункаў.

Праўда, у той жа момант здарылася магчымасць i ў нас зрабiць iм вялiкую паслугу.

Не паспелi мы адплысцi ад берага, як раптам убачылi, што з-за гор выбегла два магутныя страшэнныя звяры. Яны iмчалiся што было сiлы проста да мора. Нам здалося, што адзiн з iх гонiцца за другiм. Людзi, якiя былi на беразе, асаблiва жанчыны, страшэнна напалохалiся. Усчалася мiтусня, некаторыя закрычалi, заплакалi. Толькi той дзiкун, у якога было кап'ё, застаўся на месцы, усе астатнiя кiнулiся бегчы хто куды. Але звяры iмчалiся проста да мора i нiкога з чарнаскурых не зачапiлi. Тут толькi я ўбачыў, якiя яны велiзарныя. Яны з разбегу кiнулiся ў ваду i пачалi даваць нырца i плаваць, так што, бадай, можна было падумаць, нiбыта iмчалiся яны сюды з адзiным толькi намерам пакупацца ў моры.

Раптам адзiн з iх падплыў даволi блiзка да нашай шлюпкi. Гэтага я не чакаў, але для мяне гэта не было знянацку: зарадзiўшы хутчэй стрэльбу, я падрыхтаваўся сустрэць ворага. Як толькi ён наблiзiўся да нас на адлегласць ружэйнага стрэлу, я спусцiў курок i прастрэлiў яму галаву. У той жа момант звер апусцiўся ў ваду, потым вынырнуў i паплыў назад да берага, то знiкаючы ў вадзе, то ўсплываючы зноў на паверхню. Ён змагаўся са смерцю, захлынаючыся ў вадзе i сцякаючы крывёю. Не даплыўшы да берага, ён пайшоў на дно.

Нiякiмi словамi немагчыма выказаць, як былi ашаломлены дзiкуны, калi пачулi грукат i ўбачылi агонь майго стрэлу: некаторыя ледзь не паўмiралi са страху, пападалi нiцма на зямлю, як нежывыя.

Але, убачыўшы, што звер забiты i я раблю iм знакi падысцi блiжэй да берага, яны пасмялелi i стоўпiлiся каля самай вады: вiдаць, iм вельмi хацелася знайсцi пад вадою забiтага звера. У тым месцы, дзе ён затануў, вада была пафарбавана крывёю, i таму я вельмi лёгка адшукаў яго. Зачапiўшы звера вяроўкаю, я кiнуў канец яе дзiкунам, i яны прыцягнулi забiтага звера да берага. Гэта быў вялiзны леапард з незвычайна прыгожай плямiстай шкурай. Стоячы над iм у здзiўленнi, дзiкуны ўзнялi рукi ўгару; яны не маглi зразумець, чым я забiў яго.

Другi звер, наплохаўшыся майго стрэлу, падплыў да берага i памчаўся назад у горы.

Я заўважыў, што дзiкунам вельмi хацелася паласавацца мясам забiтага леапарда, i мне прыйшло ў галаву, што будзе добра, калi я падару iм яго.

Я паказаў iм на мiгах, што яны могуць забраць звера сабе.

Яны горача падзякавалi мне i ў той жа момант узялiся за справу. Нажоў яны не мелi i дзейнiчалi вострай трэскай, аднак шкуру з мёртвага звера злупiлi так хутка i спрытна, як бы мы не справiлiся i нажом.

Яны прапанавалi мне мяса, але я адмовiўся, знакам паказаўшы, што дарую яго iм. Я папрасiў у iх шкуру, якую яны аддалi мне вельмi ахвотна. Апрача таго, яны прынеслi мне яшчэ правiзii, i я з радасцю прыняў iх дар. Затым я папрасiў у iх вады: я ўзяў адзiн з нашых збаноў i перавярнуў яго дагары дном, каб паказаць, што ён пусты i што я прашу налiць яго. Тады яны нешта крыкнулi. Неўзабаве з'явiлiся дзве жанчыны i прынеслi вялiкую пасудзiну з абпаленай глiны (напэўна, дзiкуны абпальваюць глiну на сонцы). Гэту пасудзiну жанчыны паставiлi на беразе, а самi адышлiся, як i раней. Я адправiў Ксуры на бераг з усiмi трыма збанамi, i ён налiў iх да краёў.

Атрымаўшы такiм чынам ваду, мяса i хлебныя зярняты, я развiтаўся з прыязнымi дзiкунамi i на працягу адзiнаццацi дзён плыў у ранейшым кiрунку.

Кожную ноч у час штылю мы выкрасалi агонь i запальвалi ў лiхтары самаробную свечку, спадзеючыся, што якое-небудзь судна заўважыць наша малюсенькае полымейка, але нiводнага карабля нам так i не трапiлася па дарозе.

Нарэшце, мiляў за пятнаццаць наперадзе, я ўбачыў паласу зямлi, якая далёка выступала ў мора. Надвор'е было цiхае, i я скiраваў у адкрытае мора, каб абагнуць гэту касу. У той момант, калi мы абгiналi яе, я выразна ўбачыў мiляў за шэсць ад берага з боку акiяна другую зямлю i зрабiў для сябе вывад, што вузкая каса - гэта i ёсць Зялёны мыс, а тая зямля, што бачыцца ўдалечынi, адна з выспаў Зялёнага мыса. Але выспы былi вельмi далёка, i я не адважыўся накiравацца да iх.

Раптам я пачуў крык Ксуры:

- Пан! Пан! Карабель i ветразь!

Наiўны хлапчук быў так напалоханы, што ледзь не страцiў розум: уявiў сабе, нiбыта гэта адзiн з караблёў яго гаспадара, пасланых за намi ў пагоню. Але я ведаў, наколькi далёка былi мы цяпер ад маўраў, i быў упэўнены, што баяцца iх ужо няма чаго.

Я выскачыў з каюты i адразу ж убачыў карабель. Мне нават удалося разгледзець, што карабель гэты партугальскi. "Напэўна, ён накiроўваецца да берагоў Гвiнеi", - падумаў я. Але, уважлiва ўгледзеўшыся, я ўпэўнiўся, што карабель iдзе ў другiм кiрунку i не мае намеру паварочваць да берага. Тады я ўзняў усе ветразi i памчаўся ў адкрытае мора. Я вырашыў, чаго б гэта нi каштавала, дагнаць карабель i пачаць з iм перагаворы.

Хутка, аднак, я зразумеў, што, нават iдучы поўным ходам, я не здолею падысцi настолькi блiзка, каб на караблi маглi заўважыць мае сiгналы. Але якраз у той час, калi мяне пачала ўжо апаноўваць роспач, нас заўважылi з палубы - напэўна, у падзорную трубу. Як я потым даведаўся, на караблi вырашылi, што гэта шлюпка з якога-небудзь затанулага эўрапейскага судна. Карабель лёг у дрэйф, каб даць мне магчымасць наблiзiцца, i я прычалiў да яго гадзiны праз тры.

Мяне спыталi, хто я такi, спачатку па-партугальску, потым па-гiшпанску, затым па-французску, але нi аднае з гэтых моў я не ведаў.

Нарэшце адзiн матрос, шатландзец, загаварыў са мною па-ангельску, i я сказаў яму, што я ангелец i што я ўцёк з палону. Тады мяне i майго спадарожнiка вельмi прыязна запрасiлi на карабель. Хутка мы апынулiся на палубе разам з нашай шлюпкай.

Немагчыма выказаць, якi шчаслiвы я быў, калi адчуў сябе на волi. Я быў выратаваны i ад рабства i ад смерцi, якая мне пагражала! Шчасце маё было бязмежнае. Ад радасцi, каб аддзячыць, я прапанаваў капiтану, майму выратавальнiку, усю маёмасць, якая ў мяне была. Але капiтан адмовiўся.

- Мне нiчога не трэба, - сказаў ён. - Усе вашы рэчы будуць захаваныя, i вы атрымаеце iх, як толькi мы прыбудзем у Бразiлiю. Я выратаваў вам жыццё, бо добра разумею, што са мной таксама магло б здарыцца такое ж няшчасце. I як бы мне было радасна, каб такую ж паслугу зрабiлi для мяне вы! Не забывайце таксама, што мы едзем у Бразiлiю, а Бразiлiя далёка ад Ангельшчыны, i там вы можаце памерцi з голаду без гэтых рэчаў. Не таму ж я ратаваў вас, каб потым кiнуць на згубу! Не-не, сеньёр, я давязу вас да Бразiлii бясплатна, а рэчы дадуць вам магчымасць забяспечыць сябе харчаваннем i аплацiць праезд на радзiму.

РАЗДЗЕЛ ПЯТЫ

Рабiнзон селiцца ў Бразiлii. - Ён зноў выпраўляецца ў мора. - Карабель яго церпiць крушэнне.

Капiтан быў высакародны i шчодры не толькi на словах, але i на справе. Ён добрасумленна выканаў усе свае абяцаннi. Ён загадаў, каб нiводзiн з матросаў не адважыўся нават зачапiць маю маёмасць, потым склаў падрабязны спiс усiх рэчаў, якiя мне належалi, загадаў змясцiць iх разам з яго рэчамi, а спiс уручыць мне, каб, як толькi мы прыплывём у Бразiлiю, я здолеў атрымаць усё поўнасцю.

Яму захацелася купiць маю шлюпку. Шлюпка сапраўды была добрая. Капiтан сказаў, што купiць яе для свайго карабля, i спытаў, колькi я хачу за яе.

- Вы, - адказаў я, - зрабiлi мне столькi дабра, што я нi ў якiм разе не адважуся ацэньваць шлюпку. Колькi дасце, столькi i вазьму.

Тады ён сказаў, што выдасць мне пiсьмовае абавязацельства заплацiць за маю шлюпку восемдзесят чырвонцаў адразу ж, як мы прыдзем у Бразiлiю. Аднак, калi там у мяне знойдзецца iншы пакупнiк, якi прапануе мне больш, капiтан заплацiць мне столькi ж.

Наша плаванне да Бразiлii скончылася шчаслiва. У дарозе мы памагалi матросам, i яны пасябравалi з намi. Пасля дваццацi двух дзён плавання мы зайшлi ў бухту Ўсiх Святых. Тут я канчаткова адчуў, што няшчасцi мае засталiся ззаду, што я ўжо вольны чалавек, а не раб i што жыццё маё пачынаецца нанава.

Я нiколi не забуду, як высакародна паставiўся да мяне капiтан партугальскага карабля.

Ён не ўзяў з мяне нi капейкi грошай за праезд; ён вярнуў мне цэлымi ўсе мае рэчы, нават тры глiняныя збаны; ён даў мне сорак залатых за шкуру льва i дваццаць - за леапардавую. I наогул ён купiў усё, што мне было непатрэбна i што мне выгадна было прадаць, у тым лiку скрыню з вiнамi, дзве стрэльбы i воск, якi застаўся (частка яго пайшла ў нас на свечкi). Адным словам, калi я прадаў яму большую частку сваёй маёмасцi i сышоў на бераг Бразiлii, у кiшэнi ў мяне было дзвесце дваццаць залатых.

Мне не хацелася разлучацца з маiм спадарожнiкам Ксуры: ён быў такi верны i надзейны таварыш, ён памог мне здабыць волю. Але ў мяне не было для яго справы, да таго ж я не быў упэўнены, што здолею яго пракармiць. Таму я вельмi ўзрадаваўся, калi капiтан сказаў мне, што яму падабаецца гэты хлопчык, што ён з ахвотай возьме яго да сябе на карабель i зробiць мараком.

Неўзабаве пасля таго як мы прыехалi ў Бразiлiю, мой сябар капiтан завёў мяне ў дом аднаго свайго знаёмага. Ён быў уладальнiкам плантацый цукровага трыснягу i цукровага завода. Я пражыў у яго даволi доўгi час i дзякуючы гэтаму здолеў вывучыць цукровую вытворчасць.