Тарас Ходкевич - Сад у квеценi (на белорусском языке)

• Название: Сад у квеценi (на белорусском языке)
• Автор: Тарас Ходкевич
• Жанр: Русская классическая проза

---

Цiшыня ўсталявалася i на двары. Да вокнаў тулiўся сiняваты змрок зорнага вечара. Вёска паволi засынала. Антосю ж не спалася. Неадчэпныя думкi адганялi сон. Здавалася, усё ўжо даўно i колькi разоў перадумана i ўзважана - i мiнулае i сённяшняе, а ўсё роўна...

Успамiналiся сыны - адзiн з iх, старэйшы, загiнуў на фронце. Вясной, у апошнi дзень вайны. Дзесьцi далёка, каля горада Прагi, ляжыць ён у братняй магiле. З'ездзiць бы як-небудзь да той магiлы, пакланiцца ёй, паплакаць ды пасадзiць яблыньку, нашу, кучаравую, пладаносную - хай бы цвiла кожнай вясной пышна, сонечна. Але шлях далёкi, не пад сiлу старому... Другi сын працуе ў горадзе, у яго свая сям'я, двое малых ружовашчокiх хлапчукоў. Ды нешта даўно ён не пiша...

Думалася i пра Ганулю, адзiную дачку, якая, нiбы ранняе сонейка, свяцiла цяпер у хаце. Два гады таму назад яна скончыла дзесяцiгодку, у iнстытут не паступiла i не надта шкадуе аб гэтым. Вясёлая, спрытная. Любiць працу ў садзе, у бацьку пайшла. Хто ўжо хто, а Антось ведае, што значыць любоў да яблыневай квеценi, да шэлесту лiсця, да глухiх удараў, калi падаюць долу выспелыя крутабокiя налiвы; гэта ж, як музыка!

У дрымоце яму здалося, што ён чуе гэтую музыку вырашчанага iм саду.

Сон змарыў знянацку, але як быццам на адзiн мiг. Штосьцi як бы штурханула Антося ў сэрца, падхапiла, i ён, не чуючы болю ў спiне, устаў i пачаў адзявацца. Са здзiўленнем пазiраў па акно, праз якое лiўся той жа сiнявы паўзмрок - вечар гэта цi свiтанне?.. Затым крадком заглянуў у Ганульчын пакой - ложак яе быў пусты. "Калi яна паспела ўстаць? Цi яшчэ не вярталася з клуба?" - прыгадаўшы ўчарашнюю размову, захваляваўся ён, схапiў кiёк i, асцярожна ступаючы, працiснуўся ў дзверы на двор.

- Куды ты, бацька? - ужо за парогам пачуў ён голас Прасеннi з-за печы.

- Я зараз, зараз... Спi.

- От жа неўтаймаваны!

"Так яно i ёсць: мароз!.. Ах, лiха ж на яго!" - увесь скалануўся Антось, удыхнуўшы сухое халоднае паветра. Каля плота на зазелянелым дзiрванчыку i дзе-нiдзе на градках у агародзе блiшчаў iней. Стаяла цiшыня, нi ветру, нi гуку - i была яна такая, быццам усё вакол застыла ў нябачна-празрыстых iльдзяных крышталiках. Антось, забыўшыся на спiну i на колiкi ў грудзях, часта-часта тыцкаючы кiйком у зямлю, подбегам скiраваў праз агарод у калгасны сад, i тут ноздры казытнуў пах дыму.

"Чакай, што ж тут такое?.." Свiтанне павольна зганяла ноч. У густа-сiняй смузе вырысоўвалiся, злiваючыся ў суцэльнае хвалiстае мора, белыя аблачынкi квеценi. Сiнява не зацьмявала iх, але - што дзiўна - яна гойдалася, разлiвалася струменнямi i струменьчыкамi, набываючы месцамi цьмяна-шэрае адценне, узнiмалася ўгору. "Дым, дым!" - ледзь не крыкнуў узрадавана Антось i цяпер заўважыў удалечынi памiж ствалоў дрэў слаба тлеючыя дымныя агеньчыкi i сям-там людскiя постацi каля iх. Увесь сад быў ахутан лёгкiм дымком, i пах яго здаўся Антосю надзвычай прыемным i слаўным, ажно слёзы навярнулiся на вачах.

Антось пайшоў па крайняй алеi, узяўшы кiрунак на блiжэйшы агеньчык. Свiтала ўсё больш, недзе далёка прасвечвалiся ружовыя водблiскi ранiшняй зары. Паветра стала мякчэйшае, iльдзяныя крышталiкi гаслi, раставалi. Насустрач з-за дрэў вынырнула двое: Гануля, адзетая так, як яе бачыў бацька ўвечары ("Няўжо яна i спаць не лажылася? Дзяжурыла ноч?"), i хлопец-аграном, рослы, хударлявы, у шэрым гарнiтуры. Абое, убачыўшы Антося, рэзка спынiлiся ў здзiўленнi.

- Татка, ты?! - першай азвалася Гануля i вопрамеццю кiнулася да яго.

- Я, а хто ж... - прабурчаў Антось.

- Ай-яй, застудзiшся яшчэ...

- Добрай ранiцы, Антось Iванавiч! - прывiтаўся аграном, i ў голасе яго, i ў выразе смуглявага светлавокага твару стары заўважыў мяккую прыхiльнасць да сябе. - Як вы думаеце, дзядзька Антось, уратуем мы ўраджай ад гэтага замаразку? Зiрнiце, цi ўсё мы правiльна зрабiлi?

- Малайцы... нiчога не скажаш... Не чакаў, не думаў, прызнацца, разгублена гаварыў Антось i раптам схамянуўся: - А-вой, а свой садок я i запамятаваў!..

- Хапае дыму i на ваш садок, мы з Гануляй глядзелi, - сказаў аграном.

- Праўда?

- Але, - пацвердзiла Гануля.

- Ну то тады пойдзем, Рыгор Якубавiч, паглядзiм, як i што ў вас, лагодна прамовiў Антось, паварачваючы з iмi ў гушчыню саду; яго самога здзiвiла, што крочыў ён лёгка, амаль не абапiраючыся на кiёк.

Iдучы i прыглядаючыся да ўсяго, ён усё ж падказаў, якiя вогнiшчы варта было б раскласцi далей ад саджанцаў, а якiя блiжэй. Сустрэўся позiркам з аграномам, i стала прыемна - той старанна прыслухоўваўся да яго. Яны iшлi насустрач сонцу, якое вось-вось павiнна было паявiцца над шырокiмi палямi, што раскiнулiся за калгасным садам. Пахла гарэлай саломай i лiсцем.

Каля старой антонаўкi, на якой маршчынiлася кара, Антось прымарудзiў крок. Мiжвольна прыгадаў, што Гануля ўсю ноч правяла з аграномам, якога ён зваў ветрагонам. А якi ж той, па сутнасцi, ветрагон? Хлопец сельгасакадэмiю скончыў. Справу сваю, вiдаць, ведае. Напэўна, i ён чуе музыку саду ў шэлесце лiсця i ў глухiх ударах вобземлю спелых налiваў.

Небасхiл на ўсходзе ярчэй i ярчэй набрыняў малiнавым сокам. Далёка ў прырэчных лугах пераклiкалiся салаўi. Але вось паблiзу крануў недзе i ўпусцiў долу кропельку расы зяблiк, яму адказала валасянка-завiрушка. Надыходзiў ранак.

Антосю чамусьцi падумалася, што калi гэтай ноччу замаразкi былi i там дзесьцi пад Прагай, над ракой з незнаёмай назвай Влтава, дык напэўна i тамашнiя маладыя выйшлi ратаваць сады. А сады, мабыць, там цвiтуць i над салдацкiмi магiламi.

- Фу-у, дымок вочы есць, - вiнавата прамовiў ён i, глянуўшы яшчэ раз на агранома i Ганулю, як бы папрасiў прабачэння: - Пара мне дахаты... Гаспадыня зараз сняданак прыгатуе, дык вы ўжо не затрымлiвайцеся.

I неяк не па сабе было Антосю ад таго, што iшоў ён усё ж сутулячыся i накульгваючы. У спiну яму ўжо бiлi першыя праменнi сонца i белапенная квецень садоў ледзь-ледзь п'янiла i навявала лёгкi смутак.

1961 г.