Редьярд Киплинг - Казкi (на белорусском языке)

• Название: Казкi (на белорусском языке)
• Автор: Редьярд Киплинг
• Жанр: Проза

---

Рыкi-Цiкi адчуваў, што вочы ў яго робяцца ўсё чырванейшыя i гарачэйшыя, а калi вочы ў мангуста чырванеюць, гэта значыць - ён вельмi злосны. Ён сеў на хвост i на заднiя лапы, як маленькi кенгуру, i, паглядзеўшы на ўсе бакi, забалбатаў ад злосцi. Але ваяваць не было з кiм: Наг i Нагайна шмыгнулi ў траву i знiклi. Калi змяi здарыцца прамахнуцца, яна не гаворыць нiводнага слова i не паказвае, што яна збiраецца рабiць. Рыкi-Цiкi нават не спрабаваў даганяць iх, бо ён не быў упэўнены ў тым, што зможа справiцца з абодвума ворагамi адразу. Ён пабег трушком у напрамку да дома, сеў на пясчанай сцежачцы i глыбока задумаўся. Ды i было над чым падумаць.

Калi табе прыйдзецца чытаць старыя кнiгi па прыродазнаўству, ты прачытаеш, быццам укушаны змяёй мангуст зараз жа пачынае шукаць нейкую травiну, якая быццам бы вылечвае яго ад укусу. Гэта няпраўда. Перамога мангуста над кобрай у шпаркасцi яго вачэй i лап. У кобры - укус, у мангуста - скачок.

I таму, што нiякае вока не прасочыць руху змяiнай галавы, калi яна хоча куснуць, гэты скачок мангуста больш дзiўны, чым усякiя чараўнiчыя травы.

Рыкi-Цiкi добра разумеў, што ён яшчэ малады i ненапрактыкаваны. Таму яму i было так радасна думаць, што ён злаўчыўся ўцячы ад нападу ззаду. Ён адчуў вялiкую пашану да сябе, i калi па садовай дарожцы падбег да яго Тэдзi, ён быў не супроць таго, каб дазволiць хлопчыку пагладзiць сябе. Але якраз у той момант, калi Тэдзi нахiлiўся над iм, нешта прамiльгнула, выкручваючыся ў пыле, i цененькi галасок вымавiў: "Сцеражыся! Я - смерць!"

Гэта была Карайт, пыльна-шэрая змейка. Джала ў яе такое ж атрутнае, як i ў кобры, але таму, што яна маленькая, нiхто i не глядзiць на яе, i такiм чынам яна робiць людзям яшчэ больш шкоды.

Вочы ў Рыкi-Цiкi зноў зрабiлiся чырвоныя, i ён, падскокваючы, падбег да Карайт той асаблiвай няроўнай хадою ўразвалку, якая дасталася яму ад ягоных прародзiчаў. Хада пацешная, але вельмi зручная, таму што дае вам магчымасць зрабiць скачок пад любым патрэбным вуглом. А калi сутыкаешся са змеямi, гэта сама важнае. Паядынак з Карайт быў яшчэ больш небяспечны для Рыкi, чым бойка з Нагам, бо Карайт, такая маленькая, такая вёрткая i спрытная, што, калi толькi Рыкi не ўвап'ецца ў яе ззаду зубамi крышку нiжэй галавы, Карайт абавязкова ўджалiць яго або ў вока, або ў губу.

Але ж Рыкi гэтага не ведаў. Вочы ў яго зусiм пачырванелi, ён ужо нi пра што не думаў - ён iшоў i пагойдваўся то ўзад, то ўперад, шукаючы, куды б яму лепш ушпiлiцца зубамi. Карайт наляцела на яго, каб уджалiць. Рыкi адскочыў убок i хацеў ужо быў пусцiцца наўцёкi, але праклятая пыльна-шэрая галоўка нагнала яго, i каб скiнуць яе са спiны, яму прыйшлося перакулiцца ў паветры. Яна не адставала i iмчалася за iм па пятах.

Тэдзi павярнуўся да дома i крыкнуў:

- Iдзiце паглядзiце: наш мангуст забiвае змяю!

I Рыкi-Цiкi пачуў, як войкнула Тэдзева матка. Бацька хлопчыка выбег з кiем, але якраз у гэты час Карайт зрабiла няўдалы скачок - скочыла далей, чым трэба, - i Рыкi-Цiкi ўскочыў на Карайт i ўшпiлiўся зубамi крышку нiжэй яе галавы, а потым адкацiўся ад яе. Карайт адразу перастала варушыцца, i Рыкi-Цiкi падрыхтаваўся ўжо з'есцi яе, пачынаючы ад хваста (такi абедзенны звычай у мангустаў), як раптам успомнiў, што мангусты ад сытнай ежы цяжэюць i што, калi ён хоча захаваць свой спрыт i сiлу, ён павiнен аставацца худы. Ён адышоўся i пачаў купацца ў пыле пад кустом клешчавiны, а Тэдзеў бацька накiнуўся з кiем на мёртвую Карайт.

"Навошта гэта? - думаў Рыкi. - Я ж ужо прыкончыў яе".

I тут да Рыкi-Цiкi падбегла Тэдзева матка, падняла яго прама з пылу i пачала моцна прыцiскаць да сябе, крычучы, што ён выратаваў яе сына ад смерцi, а Тэдзi зрабiў вялiкiя вочы, i ў ягоных вачах быў спалох. Мiтусня спадабалася Рыкi, але чаму яна адбылася, ён, вядома, зразумець не мог. Можа, Тэдзева матка лашчыць яго за тое, што ён выкачаўся ў пыле? Ва ўсякiм выпадку, усё гэта было вельмi прыемным.

Калi селi абедаць, Рыкi-Цiкi, гуляючы па абрусе сярод шклянак вiна, мог бы тройчы напакаваць сабе бруха найсмачнейшымi прысмакамi, але ён успомнiў пра Нага i Нагайну, i хоць яму было вельмi прыемна, што Тэдзева мацi цiскае i гладзiць яго i што Тэдзi садзiць яго да сябе на плячо, але вочы ў яго штохвiлiны чырванелi, i ён кiдаў свой ваяўнiчы клiч:

- Рыкi-цiкi-цiкi-цiкi-чк!

Тэдзi ўзяў яго да сябе ў ложак. Хлопчыку хацелася, каб Рыкi абавязкова спаў у яго пад самым падбародкам, на грудзях. Рыкi быў добрага выхавання мангуст i не мог нi ўкусiць, нi абдрапаць яго, але ледзь толькi Тэдзi заснуў, ён злез з ложка i пайшоў вандраваць па доме.

Упоцемку ён наткнуўся на мускусную пацучыху Чучундру, якая падкрадвалася блiжэй да сцяны.

У Чучундры разбiтае сэрца. Яна енчыць i ные ўсю ноч i ўсё хоча набрацца адвагi, каб выбегчы на сярэдзiну пакоя. Але адвагi ў яе нiколi не знаходзiцца.

- Не губi мяне, Рыкi-Цiкi! - закрычала яна i ледзьве не заплакала.

- Той, хто забiвае змяю, цi будзе вазiцца з нейкiм там мускусным пацуком! - пагардлiва сказаў Рыкi-Цiкi.

- Хто забiвае змяю, той ад змяi i загiне! - яшчэ сумней сказала Чучундра. - I хто ведае, цi не заб'е мяне Наг, памылiўшыся? Ён падумае, што я - гэта ты...

- Знайшла чаго баяцца! - сказаў Рыкi-Цiкi. - Наг у садзе, а цябе там нiколi не бывае...

- Мая стрыечная сястра - пацучыха Чуа - казала мне... - пачала Чучундра i змоўкла.

- Што ж яна казала?

- Цсс... Наг пачуе нас, ён - усюды. Няхай бы ты сам пагутарыў з маёй сястрой у садзе.

- Але ж я яе не бачыў. Ну, дык гавары! Ды хутчэй, Чучундра, а не - дык я цябе ўкушу!

Чучундра села, падкурчыўшы ногi, i пачала плакаць.

Плакала яна так доўга, што з вусоў у яе пакацiлiся слёзы.

- Я такая няшчасная! - лямантавала яна. - У мяне нiколi не ставала смеласцi выбегчы на сярэдзiну пакоя. Цссс! Але хiба ты не чуеш, Рыкi-Цiкi? Лепш ужо мне нiчога не гаварыць.

Рыкi-Цiкi прыслухаўся. У доме была цiшыня, але яму здалося, што да яго ледзь-ледзь даносiцца найлягчэйшае трр-трр, як быццам па шкле прайшла аса. Гэта шархацела змяiная скура па цаглянай падлозе.

"Або Наг, або Нагайна! - вырашыў ён. - Нехта з iх паўзе ў ванны пакой па рыштку для сцякання вады..."

- Праўда твая, Чучундра. Мне трэба было б пагаманiць з тваёй Чуа.

Ён пракраўся ў Тэдзеў пакой для ўмывання, але там нiкога не было. Адтуль ён прабраўся ва ўмывальны пакой Тэдзевай маткi. Там у атынкаванай гладкай сцяне, каля самай падлогi, была вынята цаглiна для спуску вады, i калi Рыкi прабiраўся па каменнаму беражку таго паглыбення, у якое ўстаўлена ванна, ён пачуў, як за сцяной у ззяннi месяца шэпчуцца Наг i Нагайна.

- Калi ў доме перастануць жыць людзi, - гаварыла Нагайна мужу, - ён таксама пойдзе адсюль, i сад зноў будзе наш. Iдзi ж, не хвалюйся i памятай, што перш-наперш ты павiнен укусiць Вялiкага Чалавека, якi забiў Карайт. А потым вяртайся да мяне, i мы ўдваiх прыкончым Рыкi-Цiкi.

- Але цi будзе нам якая, хоць найменшая, карысць, калi мы заб'ём iх?

- Ды што ты! Вялiзная! Калi дом быў пусты, хiба тут вялiся мангусты? Пакуль у доме нiхто не жыве, мы з табою - цары ўсяго саду: ты цар, я царыца. I не забудзься, што калi на градзе з дынямi вылупяцца з яек нашы дзецi (а гэта можа здарыцца i заўтра), iм патрэбен будзе спакой i ўтульнасць.

- Пра гэта я i не падумаў, - сказаў Наг. - Добра, я iду. Але, здаецца, няма нiякага сэнсу выклiкаць на бой Рыкi-Цiкi. Я заб'ю Вялiкага Чалавека i яго жонку, а таксама, калi мне ўдасца, яго сына - i выпаўзу цiхенька. Тады дом стане пусты, i Рыкi-Цiкi сам пойдзе адсюль.

Рыкi-Цiкi ажно ўвесь дрыжаў ад абурэння i злосцi.

У адтулiну прасунулася галава Нага, а за ёй i ўсе пяць футаў яго халоднага тулава. Рыкi-Цiкi хоць i быў разлютаваны, але ўсё ж жахнуўся, калi ўбачыў, якая вялiзная гэта кобра. Наг скруцiўся ў кальцо, падняў галаву i прыглядаўся да цемры ваннага пакоя - Рыкi-Цiкi мог бачыць, як цьмяна паблiскваюць яго вочы.

"Калi я заб'ю яго цяпер, - меркаваў Рыкi-Цiкi, - пра гэта зараз жа даведаецца Нагайна. Бiцца ж у адкрытым месцы мне вельмi нявыгадна: Наг можа мяне адолець. Што мне рабiць?"

Наг пагойдваўся ўправа i ўлева, а потым Рыкi-Цiкi пачуў, як ён п'е ваду з вялiкага збана, якiм карысталiся, налiваючы ванну.

- Цудоўна! - сказаў Наг, прагнаўшы смагу. - У Вялiкага Чалавека быў кiй, калi ён выбег, каб забiць Карайт. Можа, гэты кiй пры iм i цяпер. Але калi сёння ўранку ён прыйдзе сюды мыцца, ён будзе, вядома, без кiя... Нагайна... ты чуеш мяне?.. Я пачакаю яго тут у халадку да ранiцы.

Нагу нiхто не адказаў, i Рыкi-Цiкi зразумеў, што Нагайна адпаўзла. Наг абвiўся вакол вялiкага збана каля самай падлогi i заснуў. А Рыкi-Цiкi стаяў цiха, як смерць. Праз гадзiну ён пачаў пасоўвацца да збана - мускул за мускулам. Рыкi прыглядаўся да шырокай спiны Нага i думаў, куды ўшпiлiцца зубамi.

"Калi я ў першы ж момант не перакушу яму шыю - у яго ўсё яшчэ хопiць сiлы змагацца са мной, а калi ён пачне змагацца - о, Рыкi!.."

Ён паглядзеў, якая тоўстая шыя ў Нага, - не, яму з гэткай шыяй не справiцца. А грызнуць дзе-небудзь блiжэй да хваста - толькi яшчэ горш раззлаваць ворага.

"Астаецца галава, - вырашыў ён. - Галава над самым капюшонам. I калi ўжо ўчапiцца ў яе, дык не выпускаць нiзавошта..."

I ён скочыў. Галава змяi ляжала крышку наводшыб: пракусiўшы яе зубамi, Рыкi-Цiкi мог прыперцiся спiнаю да выступу глiнянага збана i не даць галаве падняцца з зямлi. Такiм чынам ён выйграваў толькi секунду, але ўжо гэтую секунду ён выкарыстаў як толькi мог. А потым яго падхапiла i бразнула вобземлю, i пачало шкуматаць на ўсе бакi, як пацука шкуматае сабака, i ўгору, i ўнiз, i вялiкiмi кругамi, але вочы ў яго былi чырвоныя, i ён не адвалiўся ад змяi, калi яна малацiла iм па падлозе, раскiдаючы ва ўсе бакi бляшаныя тазiкi, мыльнiцы, шчоткi, i бiла яго аб берагi металiчнай ванны.