З. Дашкевіч - Чарвяк

• Название: Чарвяк
• Автор: З. Дашкевіч
• Жанр: Прочая старинная литература

---

— А куды едзеш?—усчаміўся і Санчоўс.

— Дакладна не ведаю, але, хутчэй за ўсё, у Мазыр.

— Паведамілі табе?

— Не…але якія яшчэ варыянты? — хмыкнуў я. — У беснаватых “Горках” быў, у “Глыбокім” выхапіў, засталося толькі ў “Мазыр” пракаціцца — канцлагер, кажуць, там яшчэ той.

— Я ж у “Мазыры” першы тэрмін сядзеў,—нечакана выдаў Санчоўс.

— Да ты што! І як там?

— У зоне рэжым такі, што не прадыхнуць, але ж, ты “пад дахам” пастаянна будзеш? — удакладніў экс-мазырчанін, у перакладзе на цывільную мову запытваючыся: “Будзеш па ШІЗА/ПКТ сядзець?”

— Толькі так, —цвёрда запэўніў я.

— Дык там будзе табе добра, —тут жа была дадзена мне раскладка. — Кічу там “грэюць” нармальна, “курыць-варыць” у кожнай хаце. І сам будынак новы, 2004 году — ўсё па еўрастандартах і са шклопакетамі.

Як толькі пачуў я гэтае дзівоснае апісанне будучыні сваёй, імгненна сэрца выкінула ў артэрыі гадавую дозу эндарфіна і замілаванне жыццём хваляю накрыла мяне з галавы да ног — я ўявіў сабе шклопакеты ў ізалятары і па еўрастандартах мягенькую драўляную падлогу, на якой могуць з’явіцца неблагія шанцы перажыць будучую зіму, бо яшчэ адну глыбоцкую, з пяццю пад’ёмамі на ноч на 20-30-хвілінную зарадку (каб не здохнуць ад холаду) я мог бы ўжо і не выцягнуць.

— Санёк!—задаволена гукнуў я. — Ты натхніў мяне неймаверна! “Курыць-варыць”, праўда, сто год мне не трэба, а вось Біблію хацелася бы неяк адваяваць.

— Там у кожнай хаце, — спакойна заявіў Санёк інтанацыяй усёведаючага, якая вызначаецца крыху ганарлівым тэмбрам.

— Ды не можа быць!— я ўжо ледзь не шалеў ад радасці.

— Точна табе кажу!

— Во ё-маё! Сядзеў бы і сядзеў бы ў такім санаторыі!

— Хе-хе,—гагатнуў добры сусед.—Ну дык пасядзіш.

Перад вечэраю я разлічыўся з зонаю — здаў матрац, падушку, коўдру, дзве прастыні, навалачку, алюміневы “кругаль”. Вызваліўшы шконку падняў яе да сцяны, усеўся на з’явіўшымся зэдліку ды пачаў да Насцюлечкі “этапны” ліст, які меўся працягнуць на сталыпінскіх нарах, а завершыць у “Віцебску” і адтуль жа даслаць. (Пры пераездах люблю пісаць храналагічныя пасланні.)

— Дзімон, а ты ведаеш што я зрабіў?—клікнуў тут мне Дзёня з пэўным выклікам.

— Што?—падыграў я.

— Падумаў я аб словах тваіх, на вас, вось, з Анастасіяй паглядзеў, і напісаў сваёй.

— І што напісаў?

— Так і так, пішу, Машанька, давай можа вызначымся мы з табою ў планах нашых і стасунках. Каб не было гэтае няпэўнасці. Ці давай распішамся, ці з мірам усё скончым… Яшчэ раз нагадаў пра погляды свае на жыццё; пра тое, што сям’ю можна стварыць толькі на падмурку Хрыста. А калі, інакш, дык лепш і не ствараць —нічога добрага не выйдзе.

Дзяніс агучыў сваё рашэнне раўнамерна і спакойным тонам, але і з некаторым у голасе хваляваннем — словы гэтыя, відавочна, абдумваў ён не аднойчы.

— Гэта ты правільна, — я паклаў асадку і падняўся — хацелася падтрымаць сябра. — І з каштоўнасцямі, канешне, трэба вызначацца адразу. Каб у адным духу быць.

— Так, бо наглядзеўся я на сем’і гэтыя, без Бога —сканчваецца ўсё трагічна. Я нават па сваіх бацьках гляджу: жылі сабе жылі, а потым — раз, і разышліся…—Дзяніс самотна ўздыхнуў і пасля некалькісекунднай паўзы эмацыйна працягваў:—Дык у нашых бацькоў хаця б нейкую мараль закладалі! Раней для дзяўчыны пацалавацца з хлопцам было неймавернай дзеяй, а паглядзі, што цяпер робіцца?! Цяпер яна з класа ўжо 8-га такое вытворвае, што і казаць сорамна. Калі мне прыносіць хто ў барак газеткі гэтыя жоўценькія, ганю прэч. Бо неяк узяўся раз чытаць, як там дзяўчынкі ў чатырнаццаць выпісваюць, дык сам сяджу і чырванею ад сораму. І вось ствары тут сям’ю, што гэта будзе?

— Нармальны будзе мурзач!—весела усклікнуў Санёк.

— Бачна, усё ж кепскавата цябе падлячылі, — абурыўся недарэчнай рэплікай Дзёня і запытаў: — Ты сам хацеў бы сям’ю такую?

— Ды ладна, Дзянёк, я ж прышпільнуўся,—паспрабаваў выправіцца той, разумеючы, што жарт не да месца.— Ясная справа, каму такое трэба?

— Вось і мне не трэба.

— З іншага боку, Дзімон,—памаўчаўшы, звярнуўся да мяне Дзёня.—Я як пагляджу на сябе…я ж сам—ніякі! Што я вырабляў? Як жыў?.. Такіх наўчыняў я дзеяў у сваім жыцці, яшчэ і пакруцей, чым тая, з чатырнаццаці каторая. Дык і не ведаю, ці апраўдаюся калі-небудзь ад гэтага, і ці можна ўсё гэта калі-небудзь выправіць?! — пытанне прагучала рэзка і з нейкім нават адчаем, патрабуючы, як я падумаў, якой-небудзь рады.

— Дзёня,—звярнуўся я да сябра з усмешкаю, якое ён не мог бачыць, але павінен быў чуць у маім голасе, — ты не думай толькі, што ты нейкае выключэнне ў гэтым свеце. Я магу за сябе сведчыць: я — такі ж самы, ды яшчэ і бруднейшы, бо ты сваё жыццё аплакаў і пачаў жыць новым, а я колькі аплакваў, а потым яшчэ горш рабіў.

— Да не, Дзімон, ты так не гавары.

— Павер, Дзёня, я гавару тое, што дакладна ведаю, дый яшчэ і не ўсё, бо ўсё ведае толькі Бог. — Я прайшоўся туды-сюды і спыніўшыся каля вакна працягнуў: — І я таксама ці не да апошняга заганяўся тым, як гэта збавіцца ад учыненага і выправіць невыпраўляльнае. А потым зразумеў: невыпраўляльнае выправіць нельга, разумееш, Дзёня, — яшчэ раз звярнуўся я да яго, але, не чакаючы адказу, паўтарыў: — Нельга, — і, павысіўшы голас, дадаў: — Але можна зрабіць лепш! Зрабіць са свайго злачынства правільную выснову, абярнуўшы пракляцце за яго —дабраслаўленнем!

Скончыўшы сказ абнадзейваючым клічнікам, я ўжо ведаў, якую жадаю дзіўную апавесці сябру гісторыю.

— І ведаеш, хто ёсць самым дзівосным прыкладам у гэтым? — запытаў я інтрыгуючы.

— Хто? — перапытаў Дзёня.

— Цар Давід — самы вялікі цар у гісторыі чалавецтва. Памятаеш, ягоную гісторыю з Вірсавіяй?

— Ну, нагадай.

— Санёк, ты з намі? — праверыў я сувязь з другім суседам.

— Канешне, — буркнуў той як заўсёды радасна, — я ў баркасе, валяюся тут, на падлозе.

— Валяйся — табе таксама будзе карысна паслухаць.

Я пачаў вечаровы шпацыр і гэткі ж размераны аповед.

— Справа была даволі банальная, — сказаў я, адмераўшы чатыры крокі ад дзвярэй і чатыры назад, да вакна, трымаючы пры гэтым адну руку ў кішэні, а другою рассякаючы паветра, быццам гэтым мог і цераз сцену моваю жэстаў дапамагчы мове вуснай. — Жыў сабе пажываў цар, усяго было ўдосталь у яго і нават больш за тое. І, неяк, адным пагожым днём, угледзеў ён на суседніх сотках жанчыну і ўпадабаў яе. Гарод жа належыў ягонаму генералу (каторы ў той момант за гэтага самага Давіда і біўся на вайне), а жанчына — Вірсавія, была жонкаю палкаводца. Але Давід, нейкім чынам даўшы месца д’яблу, на такія акалічнасці ўвагі ўжо не звяртаў — узяў чужую жонку і з ёю зблудзіў. Праз нейкі час высветляецца, што Вірсавія цяжарная. Што рабіць? (Закон такі: калі грэх не амыты, Сатана бярэ ў абарот на ўсю і за адным злачынствам ідзе іншае — звычайна, яшчэ больш жахлівае, і так да мяжы, каб злоўленаму бесамі чалавеку шляху навяртання ўжо не было.) Давід задумаўся. Але не як навярнуцца, а як выкруціцца — загадвае паставіць генерала ў заведама правільны фланг на фронце, дзе таго ў баі і забіваюць.

Усё, заваліўся, як бачым, Давід па-поўнай. Сатана на радасцях пацірае рукі — ён-та перакананы ўжо на ўсе сто, што знішчыў самы вялікі план Божы адносна чалавецтва. Бо, Дзёня, галоўны аспект-та ў чым? ( Трэба было зрабіць важнае адступленне). — У тым, — я спыніўся ля рэшкі і махнуў перад сваёй аўдыторыяй расчэпленай далонню вольнае рукі, — што Бог, уцаравіўшы Давіда, даў яму прароцтва, што з Давіда пойдзе Збаўляльнік свету, Каторы выкупіць грахі чалавецтва — Ісус Хрыстос. І Сам Сын Божы сведчыць аб сабе ў “Адкрыцці” Яна: “Я — корань і род Давідаў.” То бок, можаш ты ўявіць сабе маштаб асобы і магутнасць?! — з павялічанай гучнасцю запытаў я, сам захапіўшыся і ўжо дзвюма рукамі перад кратамі патрасаючы.

Адказу я не чакаў, і, працягваючы шпацыр, далей размахваў праваю далонню.

— І вось цяпер да нашае сітуацыі: цар, каторы мусіць стацца прабацькам Хрыста, і — такое падзенне! Ну і не дзіва пры такім раскладзе, што Сатана святкуе самую сваю вялікую перамогу. І яно так бы і сталася, але тут прыходзіць да Давіда прарок і, Дзёня, што яму апавядае?

— Што, Дзімон? — захоплена перапытаў галоўны і самы ўважлівы мой слухач за апошнія два гады. (Следакоў, канешне, я не лічу. Тым больш, апроч імя свайго я ім нічога больш не прамаўляў.)

— Апавядае ён цару дзіўную некаторую гісторыю і просіць Давіда рассудзіць. Ведаеш ты, — выдыхнуў я і прызнаўся: — Калі чытаю гэтае месца, я амаль заўсёды плачу. Зараз зачытаю табе.

Я палез у кешар і дастаў у Сёмухаўскім перакладзе Біблію, пагортаўшы якую знайшоў патрэбныя вершы і, зноў стаўшы перад вакном, працягнуў:

— Вось слухай Дзёня, гэта 12 раздзел 2-й кнігі царстваў: “І паслаў Гасподзь Натана прарока да Давіда, і той прышоў да яго і сказаў яму: адным горадзе былі два чалавекі, адзін багаты, а другі бедны; у багатага было вельмі многа дробнага і буйнога быдла, а ў беднага нічога, апрача адной авечкі, якую ён купіў маленькую і выкарміў, і яна вырасла ў яго разам з дзецьмі ягонымі; хлеб ягоны ела, і з ягонай чашы піла, і на грудзях у яго спала, і была яму, як дачка; і прыйшоў да багатага чалавека дарожнік, і той пашкадваў узяць са сваіх авечак ці валоў, каб прыгатаваць дарожніку, які прыйшоў да яго, а ўзяў авечку беднага і прыгатаваў яе чалавеку, які прыйшоў да яго. Моцна ўгневаўся Давід на гэтага чалавека і сказаў Натану: жывы Гасподзь! Варты смерці чалавек, які зрабіў гэта; і за авечку ён павінен заплаціць учацьвёра, за тое, што ён зрабіў гэта, і за тое, што не меў спагады. І сказаў Натан Давіду: Ты — той чалавек, які зрабіў гэта!”.