Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

• Название: Тры таварышы (на белорусском языке)
• Автор: Эрих Ремарк
• Жанр: Проза

---

"Iнтэрнацыяналь" - вялiзная, цёмная, задымленая кiшка з мноствам заднiх пакояў. Наперадзе, каля стойкi, стаяў раяль. Ён быў разладжаны, некалькi струн парвалася. Клавiшы таксама былi не ўсе. Але я любiў гэтую бадзёрую музычную скрынку са стажам. Я аддаў ёй год майго жыцця, працуючы тут тапёрам.

У заднiх пакоях жывёлапрамыслоўцы праводзiлi свае сходы. Бывалi тут i вулiчныя артысты. Наперадзе сядзелi прастытуткi.

Шынок быў пусты. Толькi пласкаступы кельнер Алоiс стаяў за стойкай.

- Як заўсёды? - спытаў ён.

Я згодна кiўнуў. Ён прынёс мне партвейн з ромам, палова на палову. Я сеў за столiк i бяздумна ўтаропiўся перад сабой. Шэры прамень сонца коса падаў праз акно на бутэлькi, што стаялi на палiцах. Чэрыбрэндзi гарэў, як рубiн.

Алоiс паласкаў шклянкi. Гаспадарова кошка сядзела на раялi i муркала. Я павольна палiў цыгарэту. Ад душнага паветра цягнула на сон. Дзiўны голас быў учора ў дзяўчыны. Нiзкi, грубаваты, амаль хрыплы i ўсё ж мяккi.

- Дай мне пагартаць некалькi часопiсаў, Алоiс, - сказаў я.

Зарыпелi дзверы. Прыйшла Роза. Роза, прастытутка з могiлак, па мянушцы Жалезны Конь. Яе так ахрысцiлi за нястомнасць. Яна прыйшла выпiць кубачак шакаладу. На яго яна раскашэльвалася тут кожную нядзелю. Потым яна ехала ў Бургдорф да свайго дзiцяцi.

- Прывiтанне, Роберт.

- Прывiтанне, Роза. Як малышка?

- Паглядзiм. Вось - вязу ёй.

Яна дастала з пакунка чырванашчокую ляльку i нацiснула ёй на жывот. "Ма-ма", - праквакала лялька. Роза свяцiлася ўся.

- Казачна! - сказаў я.

- Зiрнi! - Яна нагнула ляльку назад. Ляпнуўшы, заплюшчылiся вочы.

- Нечувана, Роза.

Яна была задаволена i зноў запакавала ляльку.

- Ты ў гэтых справах цямiш, Роберт. З часам будзеш добрым мужам.

- Ну, ну, - сказаў я з сумненнем.

Роза любiла сваё дзiця. Яшчэ тры месяцы назад, пакуль дзiця не хадзiла, яно жыло з ёй у адным пакоi. Нягледзячы на яе занятак, гэта было магчыма дзякуючы маленькай бакоўцы. З'яўляючыся вечарам з кавалерам, яна прасiла яго, прыдумаўшы прычыну, пачакаць на двары, сама хуценька бегла наперад, штурхала дзiцячую каляску ў бакоўку, замыкала дзверы i ўпускала кавалера. Але ў снежнi малую даводзiлася занадта часта перапраўляць з пакоя ў халодную бакоўку. Дзiця прастудзiлася i часта плакала ў прысутнасцi наведнiкаў. Роза мусiла разлучыцца з дачушкай, як нi цяжка гэта ёй далося. Яна здала яе ў дарагi дзiцячы прытулак. Там яна лiчылася паважанай удавой. Iнакш - дзiця не прынялi б.

Роза ўстала.

- Ты прыйдзеш у пятнiцу?

Я кiўнуў.

Яна глянула на мяне.

- Ты ж ведаеш, што здарылася.

- Вядома.

Я не меў нiякага ўяўлення, што здарылася, але ў мяне не было жадання распытваць. Такую звычку я набыў тут за год працы тапёрам. Так было заўжды найлепш. Як i тое, што да ўсiх дзяўчат тут я звяртаўся на "ты".

- Бывай, Роберт.

- Бывай, Роза.

Я нейкi час яшчэ пасядзеў. Але я не адчуваў звыклага дрымотнага спакою. "Iнтэрнацыяналь" у выхадныя днi быў мне ўтульным домам. Я выпiў рому, пагладзiў кошку i пайшоў.

Цэлы дзень я сноўдаўся. Я не ведаў, што мне рабiць. Нiдзе доўга не затрымлiваўся. Пад вечар я пайшоў у майстэрню. Там быў Кёстэр. Ён рамантаваў "кадзiлак". Гэтую старую машыну мы нядаўна купiлi за бясцэнак. Цяпер мы яго як след перабралi. Кёстэр наводзiў апошнi "марафет". Мы спадзявалiся добра зарабiць на ёй. Я сумняваўся, што нам пашанцуе. У такiя цяжкiя часы, як цяпер, людзi купляюць малыя машыны, а не такi аўтобус.

- Мы на iм пагарым, Ота, - сказаў я. Але Кёстэр быў упэўнены.

- Гараць на сярэднiх машынах, Робi, - растлумачыў ён. - Купляюць танныя машыны i вельмi дарагiя. Ёсць яшчэ людзi з грашыма. А ёсць, што выдаюць сябе за багатых.

- Дзе Готфрыд? - спытаў я.

- На нейкiм палiтычным сходзе.

- Вар'яцтва! Што яму там трэба?

Кёстэр засмяяўся.

- Сам не ведае. Магчыма, вясна затлумiла яму галаву. Вось i хочацца нечага свежанькага.

- Магчыма, - сказаў я. - Давай дапамагу.

Мы пракорпалiся, пакуль не сцямнела.

- Хопiць, - сказаў Кёстэр.

Мы ўмылiся.

- Ведаеш, што ў мяне ёсць? - спытаў ён i паляпаў па партманеце.

- Што?

- Бiлеты на бокс вечарам. Два. Пойдзем?

Я вагаўся. Ён здзiўлена паглядзеў на мяне.

- Удзельнiчае Сцiлiнг, - сказаў ён. - Супроць Валькера. Будзе добры бой.

- Вазьмi Готфрыда, - прапанаваў я i сам з сябе пакпiў: чаму не iду? Але не хацелася, не ведаю чаму.

- У цябе планы? - спытаў ён.

- Не.

Ён зiрнуў на мяне.

- Пайду дадому, - сказаў я. - Напiшу пiсьмы, i яшчэ тое-сёе... Таксама трэба.

- Ты захварэў? - спытаў ён занепакоена.

- Ты што, анi блiзка. Магчыма, таксама вясна затлумiла галаву.

- Ну добра. Як хочаш.

Я паплёўся дадому. Але i седзячы ў пакоi, я не ведаў, чым заняцца. Без мэты я хадзiў узад-уперад. Я ўжо не мог уцямiць, што ж мяне пацягнула сюды. Нарэшце я пайшоў праз калiдор да Георгi. Пры гэтым я сутыкнуўся з фраў Залеўскi.

- Вось табе i на, - сказала яна. - Вы тут?

- Цяжка не пагадзiцца, - адказаў я з ледзь прыхаваным раздражненнем.

Яна пахiтала сiвой галавой.

- Нiкуды не пайшлi? Дзiва, ды i ўсё тут!

Я не доўга затрымаўся ў Георгi. Праз пятнаццаць хвiлiн я вярнуўся. Падумалася, цi не выпiць чаго. Але не хацелася. Я прысеў каля акна i пачаў пазiраць на вулiцу. Змрок на крылах кажана лунаў над могiлкамi. Неба за Домам прафсаюзаў было зялёнае, як няспелы яблык. Загаралiся лiхтары, але яшчэ было не зусiм цёмна - здавалася, што яны мерзнуць. Я пашукаў пад кнiгамi паперку з нумарам тэлефона. У рэшце рэшт... патэлефанаваць жа можна. Я ж нават амаль што даў слова. А можа, дзяўчыны i дома няма.

Я падышоў да тэлефона, зняў слухаўку i назваў нумар. Чакаючы адказу, я адчуваў, як з чорнай слухаўкi наплывае лёгкая хваля, хваля чакання. Дзяўчына была дома. Як толькi ў прыхожай фраў Залеўскi, памiж галовамi дзiкоў, пахам тлушчу i кухонным бразгатаннем, раптам цiха i павольна, нiбы ў задуменнi, разважаючы над кожным словам, загучаў нiзкi хрыплаваты голас, мая незадаволенасць сабой адразу знiкла. Я павесiў слухаўку, пасля таго як, не пытаючыся пра здароўе, прызначыў спатканне на паслязаўтра. Раптам жыццё здалося не такiм змрочным. "Вар'яцтва", - падумаў я i патрос галавой. Потым я яшчэ раз зняў слухаўку i патэлефанаваў Кёстэру.

- Бiлеты яшчэ ў цябе, Ота?

- У мяне.

- Добра. Я iду на бокс.

Пасля матча мы яшчэ крыху пахадзiлi па начным горадзе. Вулiцы былi свежыя i пустыя. Зiхацелi шыльды. У вiтрынах гарэла святло. У адной з iх стаялi голыя васковыя манекены з размаляванымi тварамi. У iх быў выгляд распусных прывiдаў. Побач мiгцелi ўпрыгожаннi.

Потым мы падышлi да ўнiвермага, якi быў асветлены ярка, як сабор. Вiтрыны пенiлiся стракатым блiскучым шоўкам. Каля кiнатэатра на прыступках сядзелi бледныя, схуднелыя постацi. Побач агнямi пералiвалiся вiтрыны прадуктовай крамы. Металiчнымi вежамi ўзвышалiся выстаўленыя кансервы, на ватнай посцiлцы ляжалi прывялыя яблыкi, гронка тлустых гусей была падвешана на вяроўцы, рудаватыя круглыя боханы хлеба ляжалi памiж палак сухой каўбасы. Вабiлi жоўтыя i ружовыя букеты вяндлiны i паштэтаў.

Мы селi на лаўку ля сквера. Было свежа. Месяц, нiбы электрычная лямпачка, вiсеў над дамамi. Ужо даўно перавалiла за поўнач. Непадалёк на вулiцы рабочыя паставiлi палатку. Яны працавалi на трамвайнай лiнii. Шыпелi зварачныя апараты, россыпы iскраў пырскалi над сагнутымi цёмнымi постацямi. Побач з iмi, як палявыя кухнi, дымiлiся катлы з гарачым асфальтам. Мы думалi кожны пра сваё.

- Дзiўная нядзеля, цi не праўда, Ота?

Кёстэр згодна кiўнуў.

- Шчыра кажучы, радуешся, калi яна канчаецца, - сказаў я задумлiва.

Кёстэр пацiснуў плячыма.

- Мусiць, так звыкаешся з працай, што крышку свабоды ўжо перашкаджае.

Я наставiў каўнер.

- Ёсць штосьцi няправiльнае ў нашым жыццi, Ота?

Ён глянуў на мяне i ўсмiхнуўся.

- Было нешта iншае, Робi.

- Праўда, - пагадзiўся я. - Але...

Яркая ўспышка аўтагена пырснула зялёным святлом на асфальт.

Палатка рабочых, асветленая ўсярэдзiне, здавалася цёплым маленькiм домам.

- Як ты думаеш - закончым "кадзiлак" да аўторка? - спытаў я.

- Павiнны, - сказаў Кёстэр. - А чаму?

- Ды не, проста так...

Мы ўсталi i пайшлi дадому.

- Сёння са мной нешта не так, Ота, - сказаў я.

- З кожным бывае... Дабранач, Робi.

- Дабранач, Ота.

У пакоi я яшчэ крыху пасядзеў. Гэта будка раптам перастала мне падабацца. Люстра была агiдная, свяцiла занадта ярка, крэслы - пацёртыя, лiнолеум жахлiва бляклы, умывальнiк, ложак, над iм карцiна пра бiтву пад Ватэрлоа - сюды ж нельга запрасiць прыстойнага чалавека, падумалася. Жанчыну тым больш не запросiш. У лепшым разе - прастытутку з "Iнтэрнацыяналя".

III

У аўторак ранiцай мы сядзелi ў двары нашай майстэрнi i снедалi. "Кадзiлак" быў гатовы. Ленц з лiстком паперы ў руцэ пераможна пазiраў на нас. Ён у нас быў адказны за рэкламу i толькi што зачытаў нам з Кёстэрам аб'яву аб продажы машыны, якую толькi што напiсаў. Яна пачынался са слоў: "Водпуск у паўднёвых краях на шыкоўнай машыне!" Гэта было нешта сярэдняе памiж вершам i гiмнам.

Мы з Кёстэрам хвiлiнку памаўчалi. Нам трэба было спачатку крыху ачомацца ад гэтай бурлiвай плынi шматфарбнай фантазii. Ленц вырашыў, што пакарыў нас.