Жорж Сименон - Чалавек на лаўцы (на белорусском языке)

• Название: Чалавек на лаўцы (на белорусском языке)
• Автор: Жорж Сименон
• Жанр: Детектив

---

6. ЖАБРАКI

Монiка Турэ сядзела ў "клетцы" - так Мэгрэ называў прыёмную. Камiсар даваў ёй "настояцца" - многiя ў гэтай чакальнi гублялi ўпэўненасць.

- Што яна там робiць? - спытаўся Мэгрэ ў Сантонi.

- Нiчога.

- Як у яе настрой?

- Маўчыць. Змрочная.

Iдучы на ранiшнi рапарт, Мэгрэ мiмаходзь зiрнуў на дзяўчыну. Праз паўгадзiны, калi ён вяртаўся ў кабiнет, яна сядзела ў той самай паставе.

З зашклёнай чакальнi было добра вiдаць калiдор аддзялення. Сноўдалi туды-назад iнспектары з пульхнымi папкамi. Правялi арыштаванага ў кайданках, потым - нейкую заплаканую жанчыну. Аднак на дзяўчыну, здавалася, нiшто не дзейнiчала. Яна захоўвала поўны спакой, хоць за гэты час у кабiнет да Мэгрэ выклiкалi ўжо ўсiх наведнiкаў.

Праслухоўванне тэлефона Марыеты Жыбон нiчога не дало: анiводнага званка. Можа, яна што-небудзь западозрыла?

Назiраючы за домам, iнспектар з аддзела нораваў таксама нiчога не заўважыў.

- А Жарыса ўчора ў шэсць гадзiн вечара бачыў на рагу плошчы Клiшы i вулiцы Бацiньёль адзiн палiцэйскi. Жарыс выходзiў з бiстро. Схапiць яго палiцэйскi не паспеў, Жарыс знiк у натоўпе. Больш яго ў гэтым квартале не бачылi, колькi нi пiльнавалi.

Як сказаў уладальнiк бiстро, гэты клiент нiкому не тэлефанаваў, але з'еў пяць яек укрутую з булачкамi i выпiў тры кубкi кавы. Даўно, напэўна, нябога не еў як след.

Затым камiсара запрасiў да сябе суддзя Камельё.

- Нiчога новага? - спытаўся ён.

- Спадзяюся накрыць забойцу ў блiжэйшыя днi.

- Забойства з мэтаю абрабавання?

- Думаю, што так.

Нарэшце Мэгрэ атрымаў лiст з фiрмы, дзе быў зроблены нож, якiм забiлi Турэ. Фiрма паведамляла: па нумары на дзяржаннi ўдалося высветлiць, што нож з вялiкай партыi тавару, прададзенай аптавiку ў Марселi.

Выходзiць, марна пяць iнспектараў ажно тры днi апытвалi ледзь не ўсiх парыжскiх гандляроў нажамi. Жанв'е мала не закалацiла.

- Нiчога, - супакоiў яго камiсар, - звяжыся з Марселем, няхай пашукаюць. Потым захапi Моэрса з лабараторыi i схадзi з iм на вулiцу Ангулем. Няхай Моэрс здыме ўсе адбiткi пальцаў, якiя толькi знойдзе ў пакоi Турэ. Асаблiва ўважлiва трэба агледзець верх шафы.

А Монiка ўсё чакала. Час ад часу Мэгрэ пасылаў каго-небудзь зiрнуць на яе. Дзяўчына па-ранейшаму сядзела моўчкi, нiчога не рабiла i заставалася зусiм спакойная. Камiсар дзiвiўся: пасядзеўшы гадзiну ў "клетцы", мала хто не пачынаў нервавацца.

Нарэшце, калi прайшло паўтары гадзiны, Мэгрэ загадаў запрасiць яе. Ён сустрэў дзяўчыну стоячы i папрасiў прабачэння.

- Мне хацелася б пагаварыць з вамi грунтоўна, i я быў вымушаны вырашыць спешныя справы. Сядайце, калi ласка.

Дзяўчына села, паправiла прычоску, акуратна паклала сумку на каленi.

Мэгрэ сеў за стол, узяў у рот люльку, але перш чым чыркнуць запалкаю, запытаўся:

- Дазволiце?

- Дыму я не баюся, бацька палiў i дзядзькi таксама.

Мiнулы раз яна была ўзнерваваная, устрывожаная.

- Панна Монiка, вы вельмi любiце сваю мацi?

Мэгрэ збiраўся пачаць допыт "з музыкай": паступова i непрыкметна завесцi дзяўчыну ў тупiк, каб змусiць сказаць праўду. Аднак першы ж яе адказ збянтэжыў камiсара.

- Не, - сказала яна зусiм спакойна.

- Вы хочаце сказаць, што не ладзiце з ёю?

- Я яе ненавiджу.

- А чаму, вы можаце сказаць?

Яна пацiснула плячыма.

- Вы ж былi ў нас дома. Бачылi яе.

- Дакладней можна?

- Яна думае толькi пра сябе, пра сваё становiшча ў грамадстве, пра сваю старасць. Злуецца, што выйшла замуж не так удала, як сёстры, i што ёй прыходзiцца рабiць выгляд, што яна жыве не горш.

- А бацьку вы любiлi?

Яна маўчала, i Мэгрэ перапытаў.

- Я думаю, - адказала яна, - не вельмi прыемна гаварыць пра гэта цяпер.

- I яго вы не надта любiлi?

- Яго можна было толькi пашкадаваць.

- Што вы маеце на ўвазе?

- Ён нiчога не рабiў, каб палепшыць сваё становiшча.

- У чым палепшыць?

- Ва ўсiм. - I тут яна загаварыла з iмпэтам: - Я вось дык толькi i думаю пра тое, каб палепшыць нашае так званае жыццё. Мне яно абрыдла. У мяне адна мэта - з'ехаць.

- Выйсцi замуж?

- Выйсцi не выйсцi, але з'ехаць.

- I вы гэта збiралiся зрабiць у блiжэйшым часе?

- На днях.

- А з бацькамi вы раiлiся?

- А навошта?

- Значыцца, вы з'ехалi б, не сказаўшы нi слова?

- А чаму не? Што б гэта ў iхнiм жыццi змянiла?

Мэгрэ было ўсё цiкавей слухаць дзяўчыну. Ён нават забыўся на сваю люльку, i яму прыйшлося запальваць яе два разы.

- Скажыце, а калi вы даведалiся, што бацька не працуе болей у Капланаў? спытаўся ён раптам.

Мэгрэ чакаў, што дзяўчына расхвалюецца, але тая, вiдаць, падрыхтавалася да падобных пытанняў. Iнакш растлумачыць яе поўны спакой нiяк было нельга.

- Гады тры назад. Не памятаю дакладна. У студзенi цi лютым.

Фiрму, згадаў Мэгрэ, закрылi ў кастрычнiку.

- А як вы даведалiся?

- Выпадкова. Неяк пад вечар я разносiла квiткi...

- Вы ўжо тады працавалi на вулiцы Рывалi?

- Я пайшла працаваць туды ў васемнаццаць. Дык вось, мне трэба было якраз у той самы дом, у двары якога была бацькава кантора. Было ўжо цёмна, а святло ў ёй не гарэла. Я спыталася ў кансьержкi, у чым прычына, i тая сказала, што фiрма Капланаў закрылася.

- I, вярнуўшыся дамоў, вы нiчога не сказалi мацi?

- Нiчога.

- Чаму?

- Не хацела яго выдаваць. Ён пазбягаў сцэн. А тут пачалiся б такiя разборы...

- Ён баяўся мацi?

- Хутчэй, хацеў, каб яна не чапала яго.

У голасе дзяўчыны чулася пагарда.

- А ў бацькi вы спыталiся, дзе ён цяпер робiць?

- Не.

- Дык вы высачылi яго?

- Высачыла. Назаўтра паехала ў Парыж раней за яго, сказала, што ў мяне тэрмiновая праца, а на вакзале дачакалася ягонага цягнiка. I пайшла ўслед за iм.

- Што ж ён рабiў у той дзень?

- Хадзiў па розных установах. Папалуднаваў булкаю. Потым спынiўся каля дошкi аб'яў. I я ўсё зразумела: ён шукаў працу.

- Але ж ён кожны месяц, як i раней, прыносiў у дом зарплату?

- I мяне гэта вельмi дзiвiла. Я ўсё чакала, калi ён нарэшце прыйдзе дамоў без грошай. А ён замест гэтага неяк нават аб'явiў мацi, што запатрабаваў у Каплана надбаўкi i той яе даў!

- Калi гэта было?

- Прыкладна праз паўгода. У жнiўнi.

- I вы вырашылi, што бацька знайшоў працу?

- Але мне ўсё-такi хацелася праверыць, i я зноў дзень сачыла за iм. А ён i не думаў iсцi нi на якую працу: гуляў па скверы, сядзеў на лаўцы. Я вырашыла, што ў яго выхадны. Праз тыдзень я зноў прасачыла за iм. Тады ён i заўважыў мяне - на Вялiкiх бульварах, калi сядзеў на лаўцы. Ён збляднеў, але, доўга не думаючы, сам падышоў да мяне.

- Ён зразумеў, што вы сачылi за iм?

- Не думаю. Напэўна, вырашыў, што гэта выпадковасць. Была спякота, i ён запрасiў мяне выпiць кавы з марожаным на тэрасе.

- Што ён вам сказаў?

- Што фiрмы Капланаў больш няма, што ён застаўся без працы, але не кажа нiчога мацi, каб не турбаваць яе, бо ўпэўнены, што хутка знойдзе новую працу.

- Ён тады ўжо быў у жоўтых чаравiках?

- Не, я ўбачыла iх на iм пазней, калi ён сказаў мне, што знайшоў працу. Ён дадаў тады яшчэ, што ўсё было цяжэй, чым ён думаў, але цяпер усё выдатна, ён займаецца страхаваннем i ў яго багата вольнага часу.

- А чаму ён не сказаў пра гэта мацi?

- Яна пагарджае людзьмi, якiя, каб зарабiць сабе на жыццё, ходзяць па кватэрах i нешта там прапануюць. Для яе гэта ўсё бадзягi, жабракi. Калi б ён сказаў ёй такое, яна б яго са свету зжыла. I ўсё праз сясцёр...

- Ваша мацi, гляджу, дужа да iх прыслухоўваецца.

- Яна нi ў чым не хоча здацца горшай за iх.

- А вы яму паверылi?

- Спачатку.

- А потым?

- А потым засумнявалася.

- Чаму?

- Надта ўжо добра ён зарабляў.

- Надта?

- Не ведаю, што для вас - "надта". Праз некалькi месяцаў ён сказаў мацi, што яму зноў павялiчылi зарплату, бо прызначылi памочнiкам дырэктара. Мацi пачала спрачацца: яна хацела, каб ён не пiсаўся больш у пашпарце кладаўшчыком - яна гэтага заўсёды саромелася. Яна адчувала прынiжанасць праз тое, што ейны муж - кладаўшчык! А ён адказаў, што не варта мiтусiцца з-за такой драбнiцы, былi б адно грошы.

- У гэты момант вы з бацькам, мабыць, пераглянулiся?

- Ён заўсёды, калi быў упэўнены, што мацi не бачыць, пераглядваўся са мною. З таго часу ён пачаў падкладваць мне ў сумку грошы. Уранку, калi-нiкалi.

- Каб заплацiць за вашае маўчанне?

- Не, чаму? Проста яму падабалася дапамагаць мне.

- Вы казалi, час ад часу ён запрашаў вас абедаць.

- Запрашаў. Шэптам прызначаў спатканне i частаваў у рэстарацыi сама дарагiмi стравамi. Ён мяне i ў кiно запрашаў.

- I ўвесь гэты час вы сустракалi яго ў Парыжы ў жоўтых чаравiках?

- Заўсёды. Я спыталася ў яго, дзе ён пераабуваецца, i ён сказаў, што здымае для сваiх спраў пакой у Парыжы.

- Ён вам даў адрас?

- Не адразу. Прайшло яшчэ багата часу.

- У вас ужо быў якi-небудзь сябра?

- Не.

- А калi вы пазнаёмiлiся з Альбэрам Жарысам?

Яна не запнулася, не пачырванела. Вiдаць, яна i да гэтага пытання падрыхтавалася.

- Месяцаў пяць назад.

- Вы яго, прабачце, кахаеце?

- Мы павiнны разам з'ехаць.

- Каб ажанiцца?

- Тады, калi можна будзе. Пакуль яму яшчэ толькi дзевятнаццаць i ён не можа ажанiцца без згоды бацькоў.