Джонатан Свифт - Падарожжы Гулiвера (на белорусском языке)

• Название: Падарожжы Гулiвера (на белорусском языке)
• Автор: Джонатан Свифт
• Жанр: Прочая детская литература

---

Даведаўшыся аб яго поспехах, гаспадар пачаў прымушаць Гулiвера чытаць уголас розныя кнiжкi ў час прадстаўлення. Гэта вельмi пацяшала гледачоў, i яны цэлымi натоўпамi збягалiся паглядзець на пiсьменнага звярка.

Гаспадар паказваў Гулiвера ў кожным горадзе i ў кожнай вёсцы. Часам ён збочваў з дарогi i заязджаў у замак якога-небудзь знатнага вяльможы. Чым больш прадстаўленняў давалi яны ў дарозе, тым больш таўсцеў кашалёк гаспадара i тым худзейшы рабiўся бедны Гулiвер.

Калi нарэшце iхняе падарожжа скончылася i яны прыехалi ў сталiцу, Гулiвер ледзь трымаўся на нагах.

Але гаспадар i думаць не хацеў пра нейкую там перадышку. Ён наняў у гатэлi вялiкую залу, загадаў паставiць у ёй стол, агароджаны парэнчамi, каб Гулiвер як-небудзь выпадкова не звалiўся на падлогу, i па ўсiм горадзе расклеiў афiшы, дзе чорным па белым было напiсана: "Хто не бачыў вучонага Грыльдрыга, той не бачыў нiчога!"

Прадстаўленнi пачалiся. Iншы раз Гулiверу даводзiлася паказвацца публiцы па дзесяць разоў на дзень.

Ён адчуваў, што доўга гэтага не вытрымае. I вельмi часта, маршыруючы па стале са сваёй саломiнкай у руках, ён думаў пра тое, як гэта сумна скончыць свой век вось тут, на гэтым стале з парэнчамi, пад рогат вясёлай публiкi.

Але якраз тады, калi Гулiверу здавалася, што няма на свеце больш няшчаснага чалавека, чым ён, лёс яго раптам павярнуўся да лепшага.

Аднойчы ранiцой у гатэль з'явiўся адзiн з ад'ютантаў караля i запатрабаваў, каб Гулiвера неадкладна прывезлi ў палац.

Атрымалася так, што напярэдаднi дзве прыдворныя дамы бачылi вучонага Грыльдрыга i столькi нарасказвалi пра яго каралеве, што тая захацела абавязкова паглядзець на яго сама i паказаць сваiм дочкам.

Глюмдальклiч надзела сваю самую лепшую святочную сукенку, сама памыла i прычасала Гулiвера i панесла яго ў палац. Прадстаўленне ў гэты дзень удалося Гулiверу як нiколi. Нiколi яшчэ ён не валодаў шпагай i саломiнкай так спрытна, нiколi не маршыраваў так добра i весела. Каралева была ў захапленнi. Яна мiласцiва працягнула Гулiверу свой мезены палец, i Гулiвер, далiкатна абхапiўшы яго абедзвюма рукамi, пацалаваў у пазногаць. Пазногаць у каралевы быў гладкi, адпалiраваны, i, цалуючы яго, Гулiвер убачыў у iм свой твар, быццам у авальным люстэрку. Толькi цяпер ён заўважыў, што за апошнi час вельмi змянiўся - пабляднеў, схуднеў, на скронях у яго з'явiлiся першыя сiвыя валасы.

Каралева задала Гулiверу некалькi пытанняў. Яна хацела ведаць, дзе ён нарадзiўся, дзе жыў, як i калi трапiў у Брабдынгнег. Гулiвер адказваў на ўсе пытаннi дакладна, коратка, ветлiва i так моцна, як толькi мог.

Тады каралева спытала ў Гулiвера, цi не хоча ён застацца ў яе, у палацы. Гулiвер адказаў, што для яго будзе вялiкiм шчасцем служыць такой прыгожай, мiласцiвай i мудрай каралеве, калi толькi яго гаспадар згодзiцца адпусцiць яго на волю.

- Ён згодзiцца! - сказала каралева i зрабiла нейкi знак прыдворнай даме.

Праз некалькi хвiлiн гаспадар Гулiвера стаяў перад каралевай.

- Я бяру сабе гэтага чалавечка, - сказала каралева. - Колькi ты хочаш атрымаць за яго?

Гаспадар задумаўся. Паказваць Гулiвера было вельмi выгадна. Але цi доўга яшчэ можна будзе паказваць яго? З кожным днём ён усё больш худнее, растае, як iльдзiнка на сонцы, i, здаецца, скора яго зусiм не стане.

- Тысячу залатых! - сказаў ён.

Каралева загадала даць яму тысячу залатых, а потым зноў павярнулася да Гулiвера.

- Ну вось, - сказала яна, - цяпер ты наш, Грыльдрыг.

Гулiвер прыцiснуў рукi да сэрца.

- Нiзкi паклон вам, ваша вялiкасць, - сказаў ён, - але, калi мiласць ваша роўная вашай прыгажосцi, я асмелюся прасiць маю ўладарку не разлучаць мяне з маёй дарагой Глюмдальклiч, маёй нянечкай i настаўнiцай.

- Вельмi добра, - сказала каралева. - Яна застанецца пры двары. Тут яе будуць вучыць i добра даглядаць, а яна будзе вучыць i даглядаць цябе.

Глюмдальклiч як не падскочыла ад радасцi. Гаспадар таксама быў вельмi задаволены. Ён нiколi i не марыў уладкаваць дачку пры каралеўскiм двары.

Схаваўшы грошы ў дарожны мяшок, ён нiзка пакланiўся каралеве, а Гулiверу пажадаў удачы на новай службе.

Гулiвер нiчога не адказаў яму, толькi злёгку кiўнуў галавой.

- Ты, здаецца, злуешся на свайго былога гаспадара, Грыльдрыг? - спытала каралева.

- О не, - адказаў Гулiвер. - Але я лiчу, што мне няма пра што гаварыць з iм. Да гэтага часу ён сам нiколi не размаўляў са мной i нiколi не пытаўся ў мяне, цi магу я выступаць перад публiкай па дзесяць разоў на дзень. Я абавязаны яму толькi тым, што мяне не раздушылi i не растапталi, калi выпадкова знайшлi ў яго на полi. За гэта я з лiхвой разлiчыўся з iм тымi грашыма, якiя ён нажыў, паказваючы мяне па ўсiх гарадах i вёсках краiны. Я ўжо не кажу пра тую тысячу залатых, якую ён атрымаў за маю нiкчэмную асобу ад вашай вялiкасцi. Гэты прагны чалавек ледзь не замучыў мяне да смерцi i нiзавошта не аддаў бы нават за такую цану, калi б не лiчыў, што я ўжо не варты i граша. Але я ўпэўнены, што на гэты раз ён памылiўся. Я адчуваю прылiў новай сiлы i гатоў старанна служыць маёй цудоўнай каралеве i ўладарцы.

Каралева вельмi здзiвiлася.

- Я нiколi не бачыла i не чула нiчога падобнага! - усклiкнула яна. - Гэта самае разважлiвае i красамоўнае насякомае з усiх насякомых на свеце!

I, узяўшы Гулiвера двума пальцамi, яна панесла паказаць яго каралю.

7

Кароль сядзеў у сваiм кабiнеце i быў заняты нейкiмi важнымi дзяржаўнымi справамi.

Калi каралева падышла да яго стала, ён мяльком зiрнуў на Гулiвера i цераз плячо спытаў, цi даўно гэта каралева захапiлася дрэсiраванымi мышамi.

Каралева моўчкi ўсмiхнулася ў адказ i паставiла Гулiвера на стол. Гулiвер нiзка i пачцiва пакланiўся каралю.

- Хто зрабiў нам такую пацешную завадную цацку? - спытаў кароль.

Тут каралева зрабiла знак Гулiверу, i ён сказаў самае доўгае i прыгожае прывiтанне, якое толькi мог прыдумаць.

Гэта здзiвiла караля. Ён адкiнуўся на спiнку крэсла i пачаў задаваць дзiвоснаму чалавечку пытанне за пытаннем.

Гулiвер адказваў каралю падрабязна i дакладна. Гаварыў ён чыстую праўду, але кароль глядзеў на яго, прыжмурыўшы вочы, i недаверлiва круцiў галавой.

Ён загадаў паклiкаць трох самых славутых вучоных краiны i прапанаваў iм добра агледзець гэта маленькае дзiўнае двухногае i вызначыць, да якога разраду яно належыць.

Вучоныя доўга разглядалi Гулiвера ў павелiчальнае шкло i нарэшце вырашылi, што ён не звер, бо ходзiць на дзвюх нагах i валодае членараздзельнай мовай. Ён i не птушка, бо ў яго няма крылаў i, вiдаць, ён не ўмее лётаць. Ён i не рыба, бо ў яго няма нi хваста, нi плаўнiкоў. Напэўна, ён i не насякомае, бо нi ў адной вучонай кнiзе няма нават упамiнання аб насякомых, якiя б былi так падобны на чалавека. Аднак ён i не чалавек - калi меркаваць па яго малюсенькiм росце i ледзь чутным голасе. Хутчэй за ўсё гэта жарт мацi-прыроды - "рэльплюм сколькатс" па-брабдынгнежску.

Пачуўшы гэта, Гулiвер вельмi пакрыўдзiўся.

- Думайце, што хочаце, - сказаў ён, - але я зусiм нiякi не жарт мацi-прыроды, а самы сапраўдны чалавек.

I, папрасiўшы ў караля дазволу, ён падрабязна расказаў пра тое, хто ён такi, адкуль прыехаў, дзе i як жыў да гэтага часу.

- У нашых краях жывуць мiльёны мужчын i жанчын такога ж росту, як я, даказваў ён каралю i вучоным. - Нашы горы, рэкi i дрэвы, нашы дамы i вежы, конi, на якiх мы ездзiм, звяры, на якiх мы палюем, - словам, усё, што нас акружае, у столькi ж разоў меншыя за вашы горы, рэкi, дрэвы i жывёлу, наколькi я меншы за вас.

Вучоныя засмяялiся i сказалi, што яны для таго так доўга i вучылiся, каб не верыць бязглуздым выдумкам, але кароль зразумеў, што Гулiвер гаворыць праўду.

Ён адпусцiў вучоных, паклiкаў да сябе ў кабiнет Глюмдальклiч i загадаў, каб яна знайшла бацьку, якi, на шчасце, яшчэ не паспеў выехаць з горада.

Ён доўга распытваў iх абаiх, як i дзе быў знойдзены Гулiвер, i адказы iх цалкам пераканалi яго ў тым, што Гулiвер гаворыць праўду.

- Калi гэта i не чалавек, - сказаў кароль, - то, безумоўна, чалавечак.

I ён папрасiў каралеву, каб яна берагла Гулiвера i клапацiлася аб iм як найлепш. Каралева з ахвотай узяла Гулiвера пад сваю апеку. Разумны i ветлiвы Грыльдрыг спадабаўся ёй куды больш, чым яе ранейшы любiмец - карлiк. Гэты карлiк дасюль лiчыўся самым маленькiм чалавекам у краiне. Ростам ён быў усяго чатыры сажнi, па плячо дзевяцiгадовай Глюмдальклiч. Але хiба можна было яго параўнаць з Грыльдрыгам, якi змяшчаўся ў каралевы на далонi!

Каралева адвяла Гулiверу пакоi побач са сваiмi ўласнымi пакоямi. У гэтых пакоях пасялiлася Глюмдальклiч з настаўнiцай i служанкамi, а сам Гулiвер уладкаваўся на маленькiм столiку пад акенцам, у прыгожай арэхавай скрынцы, якая была яму спальняй.

Гэту скрынку па спецыяльным заказе каралевы зрабiў прыдворны сталяр. Даўжынёй яна была шаснаццаць крокаў, шырынёй - дванаццаць. Знешне яна нагадвала невялiчкi домiк - светлыя акенцы з аканiцамi, прыгожыя дзверы з вiсячым замком, - толькi дах у домiка быў плоскi. Дах падымаўся i апускаўся на завесах. Кожную ранiцу Глюмдальклiч падымала яго i прыбiрала спальню Гулiвера.

У спальнi стаялi дзве шафы для адзення, шырокi ложак, камода для бялiзны, два сталы i два крэслы з падлакотнiкамi. Усё гэта зрабiў для Гулiвера цацачны майстар, праслаўлены ўмелец выразаць з косцi i дрэва розныя цацкi.