Фредерик Браун - Арэна (на белорусском языке)

• Название: Арэна (на белорусском языке)
• Автор: Фредерик Браун
• Жанр: Научная Фантастика

---

"Кашмар. Вядома, гэта кашмар", - падумаў Карсан. Але ён ведаў, што гэта не кашмар.

Усё гэта было занадта бязглузда, занадта неверагодна, каб не адбывацца на самай справе.

Ён не адважыўся задаць пытанне - якi? Але яго думкi задалi гэтае пытанне самi.

"Выжыве мацнейшы, - сказаў голас. - Гэтага я не магу - i не стаў бы мяняць. Я проста ўмешваюся, каб гэта была сапраўдная, а не... - зноў паўза, а не Пiрава перамога, каб цывiлiзацыя, што пераможа, не была ёю зламана.

Я выбраў двух iндывiдуумаў - цябе i Прышэльца. Я бачу, што ў вашай старажытнай гiсторыi, гiсторыi мiжнацыянальных войнаў, вядомыя паядынкi памiж прадстаўнiкамi плямёнаў, якiя вырашалi зыход барацьбы.

Табе i твайму працiўнiку трэба будзе вытрымаць паядынак. Абодва вы голыя i бяззбройныя, абставiны аднолькава незнаёмыя абодвум, аднолькава непрыемныя абодвум. Час не абмежаваны - тут няма часу. Адзiн з вас пераможа. Яго цывiлiзацыя выжыве".

- Але... - Карсан сам не ведаў, што ён хацеў сказаць, але голас адказаў:

"Гэта справядлiва. Умовы такiя, што вырашыць не выпадковая фiзiчная перавага. Памiж вамi бар'ер. Ты зразумееш. Розум i мужнасць будуць важнейшыя за сiлу. Асаблiва мужнасць - воля да жыцця".

- Але пакуль гэта будзе адбывацца тут, нашы касмалёты...

"Не, вы ў iншым часе, iншай прасторы. Пакуль вы тут, у вядомым вам свеце час стаiць на месцы. Я бачу, ты думаеш, цi на самай справе ўсё гэта iснуе. I так i не. Але для цябе цяпер гэта iснуе сапраўды. I калi ты памрэш, ты памрэш сапраўды. А твая смерць будзе канцом усёй вашай цывiлiзацыi. Цяпер ты ведаеш дастаткова".

I голас змоўк.

Карсан зноў застаўся адзiн. Не, не адзiн - ён узняў вочы i ўбачыў, што той барвовы прадмет, той страшны шар, якi, як ён цяпер ведаў, i ёсць Прышэлец, коцiцца да яго.

Коцiцца.

У яго як быццам не было нi рук, нi ног, нiякiх вонкавых прыдаткаў. Ён кацiўся па блакiтным пяску, як кропля ртуцi. А перад iм нейкiм чынам шырылася, паралiзуючы, хваля галавакружнай, дурманлiвай, страшнай нянавiсцi.

Карсан азiрнуўся. За некалькi футаў ад яго ў пяску ляжаў камень - адзiнае, што магло сысцi за зброю. Камень быў невялiкi, але з вострымi краямi, як у асколка крэменю. Ён i падобны быў на блакiтны крэмень.

Карсан схапiў камень i прыгнуўся, гатовы адбiць напад. Працiўнiк наблiжаўся - ён рухаўся хутчэй, чым мог бы бегчы Карсан.

Не было калi думаць пра тое, як змагацца з iм, ды i як можна было загадзя ўявiць сабе змаганне з iстотай невядомай сiлы, невядомай будовы, з невядомымi прыёмамi барацьбы?

Дзесяць метраў. Пяць. I тут яно спынiлася.

Правiльней, яго штосьцi спынiла. Яго пярэдняя частка раптам стала пляскатай, нiбыта яно наткнулася на невiдочную сцяну. Яно нават адскочыла назад.

Потым яно зноў пакацiлася ўперад, ды ўжо павальней, асцеражней. I ў тым самым месцы зноў спынiлася. Паспрабавала ў iншым месцы - i таксама спынiлася.

Памiж iмi быў нейкi бар'ер. I Карсан успомнiў: "Справу вырашыць не выпадковая фiзiчная перавага. Памiж вамi бар'ер".

Гэта, вядома, нейкае сiлавое поле. Не поле Нетцы, вядомае на Зямлi: яно свяцiлася i патрэсквала. Гэтае было невiдочнае i не выдавала нiякiх гукаў.

Бар'ер iшоў ад аднаго краю перакуленага паўшар'я да другога. Карсану не давялося самому ў гэтым пераканацца - гэта зрабiў Прышэлец. Ён бокам пракацiўся ўздоўж бар'ера i не знайшоў праходу.

Карсан ступiў паўтузiна крокаў уперад, выцягнуўшы перад сабой левую руку, i нарэшце дакрануўся да бар'ера. Ён быў гладкi, пругкi, падобны болей на гуму, чым на шкло. Цёплы навобмацак, але не цяплейшы за пясок пад нагамi. I ён быў зусiм нябачны, нават зблiзку.

Ён кiнуў камень i налёг на бар'ер абедзвюма рукамi. Бар'ер як быццам крыху падаўся. Але не больш, нават пасля таго, як Карсан навалiўся на яго ўсёй сваёй вагою. Гэта было падобнае на сталь, пакрытую слоем гумы. Да нейкай мяжы пругкасць, а далей - несакрушальная цвёрдасць.

Ён прыўзняўся на наскi, але там, куды ён мог дацягнуцца, быў бар'ер.

Прышэлец, дакацiўшыся да краю арэны, вяртаўся. У Карсана зноў закружылася галава, яму стала моташна, i ён адступiў ад бар'ера. Але Прышэлец не спынiўся.

А цi далёка iдзе бар'ер унiз. Карсан устаў на каленi i пачаў раскопваць пясок. Пясок быў лёгкi, рыхлы, капаць яго было лёгка. Ён выкапаў яму глыбiнёй на два футы, - i бар'ер там усё яшчэ быў.

Прышэлец зноў кацiўся да яго. Вiдавочна, ён нiдзе не знайшоў праходу.

Але ж павiнен быць спосаб пранiкнуць праз бар'ер, падумаў Карсан. Мы павiнны неяк дабрацца адзiн да аднаго. Iначай уся гэтая дуэль не мае сэнсу.

Але не трэба спяшацца. Спачатку трэба паспрабаваць што-колечы яшчэ. Прышэлец ужо вярнуўся i спынiўся з таго боку бар'ера, усяго за нейкiх метры два ад Карсана. Здавалася, ён разглядае яго, хоць Карсан нiяк не мог выявiць у яго якiх бы там нi было органаў пачуццяў. Нiчога падобнага на вочы, вушы, нават на рот. Зрэшты, цяпер ён убачыў на паверхнi з дзесятак выемак, i якраз у гэты час з дзвюх такiх выемак раптам высунулiся два шчупальцы, якiя пагрузiлiся ў пясок, быццам спрабуючы ягоную шчыльнасць. Шчупальцы былi каля цалi дыяметрам i фута паўтара даўжынёй. Яны ўбiралiся ў выемкi, калi ў iх не было патрэбы - напрыклад, калi Прышэлец кацiўся. Да яго спосабу перамяшчэння яны, вiдавочна, не мелi дачынення. Наколькi Карсан мог меркаваць, Прышэлец перакочваўся, неяк змяняючы размяшчэнне свайго цэнтра цяжару, хоць як ён мог гэта рабiць, Карсан не меў нават далёкага ўяўлення.

Яшчэ раз паглядзеўшы на Прышэльца, ён здрыгануўся. Гэта была iстота, да жудасцi чужая ўсяму зямному, усiм формам жыцця, выяўленым на iншых планетах Сонечнай сiстэмы. I ён iнстынктыўна адчуў, што розум, якiм надзелена гэтая iстота, гэтаксама чужы ўсяму зямному, як i ягоны арганiзм.

Ды паспрабаваць трэба было. Калi гэтая iстота не мае тэлепатычных здольнасцей, спроба асуджана на няўдачу. Але Карсану здалося, што такiя здольнасцi ў Прышэльца ёсць. Ва ўсякiм разе, ён пасылаў вакол сябе амаль адчувальную хвалю адчування - адчування нянавiсцi. А калi гэтак, то, мабыць, ён зможа i чытаць думкi.

Карсан падняў камень - сваю адзiную зброю, потым дэманстратыўна шпурнуў яго на зямлю i ўзняў перад сабою пустыя рукi далонямi ўперад. Ён загаварыў, хоць i ведаў, што яго словы будуць незразумелыя гэтай iстоце, - але ён падумаў, што гэтак яму будзе лягчэй засяродзiцца на думках, якiя ён хацеў перадаць.

- А можа, мы заключым мiр? - сказаў ён, i ягоны голас дзiўна прагучаў у абсалютнай цiшынi. - Нам сказалi, што адбудзецца, калi нашы цывiлiзацыi будуць ваяваць адна з адной: знiшчэнне адной i аслабленне i рэгрэс другой. Зыход бiтвы залежыць ад таго, чым скончыцца справа ў нас. Цi не заключыць нам мiр. Вы застаяцеся ў сваёй галактыцы, мы - у сваёй?

Карсан адключыў усе свае думкi, каб атрымаць адказ.

I адказ прыйшоў - ён абрынуўся на яго амаль фiзiчна, аж Карсан пахiснуўся. Ён нават адступiў на некалькi крокаў, жахаючыся ад сiлы i глыбiнi той нянавiсцi, той прагi забiваць, якiя адкрылiся перад iм у перададзеных Прышэльцам вобразах. Не ў членападзельных словах, як перадавалiся яму думкi Адзiнай Iстоты, а ў хвалях дзiкага шаленства. Нейкi момант, што здаўся яму вечнасцю, ён змагаўся з сiлай гэтай нянавiсцi, каб ачысцiць ад яе свой розум i адагнаць чужыя думкi, якiя ён дапусцiў сабе ў галаву. Яго занудзiла.

Ягоны розум памалу вызвалiўся, як чалавек, ачуняўшы ад кашмару, пакрысе разрывае нiцi трызнення, якiмi быў аблытаны, Карсан яшчэ задыхаўся i чуў слабасць, але ён ужо мог думаць.

Ён стаяў, разглядаючы Прышэльца. Той не кратаўся з месца, пакуль iшла гэтая дуэль, якой ён ледзь не выйграў. Цяпер ён адкацiўся на некалькi футаў убок, да блiжэйшага блакiтнага куста. З выемак паказалiся тры шчупальцы i пачалi абмацваць куст, галiнка за галiнкай.

- Што ж, - сказаў Карсан, - вайна дык вайна. Яму ўдалося нават крыва ўхмыльнуцца. - Калi я правiльна цябе зразумеў, мiр цябе не задавальняе.

I, не могучы ўстрымацца ад прыгожай фразы, дадаў:

- Вайна - не на жыццё, а на смерць!

Ды ў гэтай абсалютнай цiшынi яго словы прагучалi недарэчна, - нават ён сам гэта адчуў. I тут ён зразумеў, што вайна будзе сапраўды не на жыццё, а на смерць. I яго смерць - цi смерць гэтай круглай iстоты - будзе смерцю цэлай цывiлiзацыi. Калi ён пацерпiць паражэнне, гэта прывядзе да пагiбелi чалавецтва.

Падумаўшы гэтак, ён раптам адчуў страх. Ён жа ведаў гэта напэўна, без нiякага сумнення. Ён чамусьцi ведаў, што той, хто наладзiў гэты паядынак, гаварыў праўду пра свае намеры i магчымасцi. Не абдурваў.

Будучыня чалавецтва залежыць ад яго. Пра гэта было страшна падумаць, i ён адагнаў гэтую думку. Трэба было падумаць пра пiльныя справы.

Павiнен жа быць якi-небудзь спосаб пранiкнуць праз бар'ер - цi забiваць праз бар'ер.

З дапамогай тэлепатыi? Ён спадзяваўся, што не, таму што тэлепатычныя здольнасцi Прышэльца яўна перавышалi чалавечыя. А можа, не перавышалi? Змог жа ён выгнаць з свайго розуму думкi Прышэльца. А Прышэлец? Калi ў яго мацней развiта здольнасць перадаваць свае думкi, цi не робiць гэта яго больш уразлiвым для чужых?

- Памры, - падумаў ён. - Ты зараз памрэш. Ты памiраеш. Ты...

Ён спрабаваў некалькi разоў, у розных варыянтах, спрабаваў перадаваць вобразы. Пот выступiў у яго на лбе, ён увесь калацiўся ад напружання. Але Прышэлец працягваў абмацваць куст - усё гэта зрабiла на яго не большае ўражанне, чым калi б Карсан расказваў таблiцу множання. Значыць, нiчога не выйшла.