Кир Булычев - Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)

• Название: Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)
• Автор: Кир Булычев
• Жанр: Научная Фантастика

---

- Сцяг не забудзьцеся, брат Фрыдрых, - сказаў манах.

- Брат Тэадор возьме, - сказаў рыцар. Ратнiк дапамог рыцару сесцi ў сядло з высокай пярэдняй лукой. Левая рука ў рыцара рухалася незграбна, нiбыта пратэз, на правай пальчатка была кальчужная, на левай - жалезная.

- Пачакайце! - крыкнула Ганна. - Ён жа гаворыць! Вы наладзiлi гук?

Кiн усмiхнуўся.

- Ён па-расейску гаворыць.

- Не, па-нямецку. Мы ж не чуем. Тут iншы прынцып. Ведаеце, што бываюць глуханямыя, якiя па губах могуць здагадацца, пра што гаворыць чалавек?

- Ведаю.

- Наша прыстаўка прачытвае з губ. I перакладае.

Каля моста цераз ручай да рыцара далучыўся малады барадаты дваранiн у чырвоным плашчы з доўгiм, раздвоеным на канцы вымпелам, прымацаваным да дрэўка дзiды. Вымпел быў белы, а на iм - дзве чырвоныя вежы з варотамi, зверху - тыяра.

Рыцары паднялiся па схiле да горада, прытрымалi коней каля рова. Малады мечаносец узняў апраўлены ў серабро рог. Крэпасць маўчала.

Ганна сказала:

- Не люблю шматсерыйных пастановак, заўсёды час зацягваюць. - Згатуйце пакуль нам кавы, - сказаў Жуль. - Калi ласка.

Ганна не паспела адказаць, як вароты прачынiлiся, выпусцiўшы з крэпасцi двух коннiкаў. Паперадзе ехаў князь у сiнiм плашчы з залатым шлякам. За iм яцвяг у чорнай вопратцы i чырвоным каўпаку. У варотах былi вiдаць стражнiкi. Вiтаючы князя, Фрыдрых падняў руку ў кальчужнай пальчатцы. Князь тузануў каня за аброць, i той матнуў галавою, дробна перабiраючы нагамi.

Шар быў накiраваны ўнiз - Кiн хацеў пачуць, пра што пойдзе гаворка.

- Ландмайстар Фрыдрых фон Какентаўзен вiтае цябе, - сказаў рыцар.

- На якой мове яны размаўляюць? - цiха спыталася Ганна.

Жуль зiрнуў на табло, на якiм беглi iскры.

- Латынь, - сказаў ён.

- Добры дзень, рыцар, - адказаў князь. Чорны яцвяг лёгенька крануў каня нагайкай мiж вушэй, i той закруцiўся на месцы, узрываючы капытамi зялёную траву. Рука маладога трубача апусцiлася на роўнае дзяржальна мяча.

- Яго праасвяшчэнства епiскап рыжскi i лiвонскi Альберт шле бацькоўскае блаславенне князю Замошша i выказвае смутак з тае прычыны, што нядобрыя саветнiкi парушылi мiр мiж iм i яго сюзерэнам. Епiскап сам зрабiў ласку прыбыць сюды, каб перадаць сваё бацькоўскае пасланне. Будзьце ласкавыя прыняць, - сказаў рыцар.

Малады рыцар Тэадор падаў скручаную ў трубку грамату, да якой на стужцы была прымацаваная вялiкая пячатка. Фрыдрых фон Какентаўзен прыняў грамату i падаў русiну.

- Я перадам, - сказаў русiнскi пасол. - Што яшчэ?

- Усё ў пiсьме.

Яцвяг круцiўся на сваiм канi, нiбы дражнiў рыцараў, але тыя стаялi нерухома, iгнаруючы лёгкага сярдзiтага коннiка.

Ганна зразумела, што чалавек у сiнiм плашчы - не князь горада. Iнакш каму ён перадасць грамату?

- Я чуў, што ты жывеш тут, - сказаў ландмайстар.

- Трэцi год.

- Мне шкада, што абставiны зрабiлi нас ворагамi.

- Разумнага ў вайне няма, - сказаў русiн.

- Мне не стае гутарак з вамi, мой сябра, - сказаў рыцар.

- Дзякуй, - адказаў русiн. - Гэта было даўно. Мне няма калi цяпер думаць пра гэта. Я павiнен абараняць горад. Князь - мой брат. Як рука?

- Дзякую, ты чарадзей, мой сябар.

Маленькi гурт людзей раздзялiўся - русiны павярнулi да варотаў, якiя расчынiлiся насустрач, немцы паскакалi ўнiз, да ручая.

14

Шар пераляцеў за крапасную сцяну, i Ганна ўпершыню ўбачыла горад Замошша з сярэдзiны.

За варотамi быў невялiкi запылены пляц. Платы i слепаватыя сцены шчыльна пабудаваных дамоў сцiскалi яго, i, ператвараючыся ў вузкую вулiцу, ён цягнуўся да белага мураванага сабора. На пляцы сабралася шмат народу, i ў першае iмгненне Ганна вырашыла, што людзi чакаюць паслоў, аднак на самай справе вяртанне коннiкаў прайшло незаўважана. Вартавыя яшчэ замыкалi вароты на вялiзарныя засаўкi, а яцвяг, махнуўшы нагайкаю, пагнаў каня наперад, да сабора, за iм у задуменнi рухаўся следам чалавек у сiнiм плашчы. Каля сцен дамоў i ў вузкiм прамежку мiж гарадскiм валам i будынкамi было ўцiснута часовае жытло бежанцаў, якiя хавалiся ў горадзе на час асады з суседнiх вёсак i пасадаў. Рагожкi - прымiтыўныя павецi - звiсалi з палак. Там поўзалi дзецi, варылася ежа, спалi, елi, гаманiлi людзi. I ад гэтага занадта лiшняга зборышча людзей вулiца, па якой ехалi конна паслы, здавалася даўжэйшай, чым на самай справе. Яна завяршалася другiм пляцам, аддаленым ад тыльнай сцяны крэпасцi вялiкiм двухпавярховым церамам, якi злучаўся з саборам галерэяй. Сабор не паспелi дабудаваць - побач у пыле i трыпутнiку валялiся белыя плiты, дальняя сцяна сабора была яшчэ ў рыштаваннях, а на купале, трымаючыся за вяроўку, барабанiў малатком страхар, прымацоўваючы свiнцовы лiст. I як бы яму анiякай справы не было да баёў, штурмаў, асад. Каля конавязi быў калодзеж, з якога два мужчыны цягалi ваду цэбрам i пералiвалi яе ў бочкi побач.

Паслы пакiнулi коней ля конавязi.

На высокiм ганку церама стаялi два яцвягi, драмаў пад павеццю хлапчук у шэрай, да каленяў, кашулi. Змяркалася, i доўгiя бэзавыя ценi засцiлалi амаль увесь пляц. Паслы хутка паднялiся па лесвiцы на высокi ганак i знiклi ў дзвярах церама. Шар праляцеў за iмi вузкiм калiдорам. Ганна паспела заўважыць, што ў цемнаце, якая зрэдку разрывалася мiгценнем лучыны або вячэрнiм святлом з адчыненых дзвярэй, перад залай, куды ўвайшлi паслы, сядзелi ў рад манахi ў высокiх кукелях, з белымi крыжамi, у чорных расах. Толькi твары жаўцелi ад лампады - над iмi была бажнiца са смуглымi аблiччамi вiзантыйскiх абразоў.

Рыжы прыгажун у белай кашулi, вышытай па каўняры чырвоным узорам, сядзеў за сталом, абапёршыся локцямi на старую вышчарбленую стальнiцу. У кутку, на лаве, звесiўшы кароткiя крывыя ногi, якiя не даставалi да падлогi, уладкаваўся блазан.

Яцвяг застаўся каля дзвярэй. Пасол прайшоў да стала i ледзь прыкметна пакланiўся князю.

- Чаго ён клiкаў? - спытаўся князь. - Што хацеў?

- Смуткуе, - усмiхнуўся пасол. - Просiць вернасцi. Ён кiнуў на стол епiскапаву грамату. Рыжы тузануў яе, адарваўшы тасьму, i грамата павольна разгарнулася. Блазан ускочыў з лавы, зачыкiльгаў да стала. Варушачы тоўстымi губамi, пачаў разбiраць тэкст. Рыжы зiрнуў на яго, падняўся з-за стала.

- Не аддам я iм горад, Раман, - сказаў ён. - Будзем трымацца, пакуль Мiндоўг з лiтвой падаспее.

- Ты не будзеш чытаць, Вячаслаў?

- Пайшлi на сцяну, - сказаў рыжы. - А ты, Акiплеша, скажаш баярынi, што, як вярнуся, вячэраць будзем.

- Яны Магду патрабуюць, - паведамiў блазан, прыцiснуўшы пальцам радок у грамаце.

- Ахвота iм, - адказаў рыжы i пайшоў да дзвярэй.

- Усё, сеанс закончаны, - сказаў Жуль.

- Як наконт кавы?

- Ну вось, - сказаў Кiн. - Мы i даведалiся, хто князь, а хто Раман.

- Князя звалi Вячаслаў? - спыталася Ганна.

- Ага, князь Вячка, сын полацкага князя Барыса Раманавiча. Ён раней княжыў у Кукейнасе. Кукейнас захапiлi рыцары. Пасля гiбелi горада ён пайшоў у лясы са сваiмi саюзнiкамi - яцвягамi i лiвамi. А зноў з'явiўся ў 1223 годзе, калi русiнскiя князi, адваяваўшы ў мечаносцаў, далi яму горад Юр'еў. Да Юр'ева падступiла ўсё ордэнскае войска. Вячка супрацiўляўся некалькi месяцаў. Потым горад здаўся i князя забiлi.

- I вы думаеце, што гэта той самы Вячка?

- Ага. Усё сведчыць на карысць такой здагадкi. На гэтым пагорку было неўмацаванае паселiшча. Толькi ў пачатку XIII стагоддзя яго абнеслi сцяною i пабудавалi мураваны сабор. А ў 1215 годзе горад гiне. Iснаваў ён так нядоўга, што нават у летапiсах пра яго амаль няма звестак. Навошта яго ўмацавалi? Вiдавочна, са стратаю крэпасцей на Дзвiне полацкаму князю патрэбны былi новыя пагранiчныя фарпосты. I ён пасылае сюды Вячку. Рыцары яго ведаюць. Ён iх даўнi вораг. I яго новая крэпасць становiцца цэнтрам супрацiўлення ордэну...

Шар узняўся над вячэрнiм горадам. Былi вiдаць вогнiшчы на вулiцы - iх палiлi бежанцы. Водблiскi вогнiшчаў падалi чырвонымi блiкамi на месiва людзей, якiя збiлiся ў кучу каля ахоўнай сцяны.

Напаследак шар падняўся яшчэ вышэй.

Чорным сiлуэтам вiднелася на схiле асадная вежа. Пагойдвалiся факелы там устанаўлiвалi катапульту. Белыя, асветленыя знутры шатры мечаносцаў на тым беразе ручая здавалiся прывiдамi - 12 лiпеня 1215 года канчалася. Цяпер Ганна ведала, што горадам Замошша правiць адважны i непрымiрымы князь Вячка. I ёсць у яго баярын Раманаў, чалавек з сур'ёзным вузкагубым капрызным тварам - чарадзей i алхiмiк, якi праз суткi загiне i апрытомнее ў далёкай будучынi.

15

Усё здарылася без сведкаў з будучынi, ноччу, калi Кiн, Ганна, Жуль, а галоўнае, пан епiскап Альберт i ландмайстар Фрыдрых спакойна спалi. I гэта было вельмi крыўдна, таму што час, калi ўжо ты трапiў у цячэнне вiтка, незваротны. I нiхто нiколi не ўбачыць зноў, якiм жа чынам гэта адбылося.

...Першая прачнулася Ганна, хуценька памылася i пастукалася да мужчын.

- Лежабокi, - сказала яна, - праспiце штурм.

- Устаём, - адказаў Кiн. - Ужо ўсталi.

- Я пакуль збегаю да дзеда Генадзя, - удзячна ахвяравала сабой Ганна. Адцягну яго ўвагу. Але каб да майго прыходу князь Вячка быў на баявым канi.

А калi Ганна вярнулася з малаком, тварагом, свежым хлебам, гордая за сваё падзвiжнiцтва, у доме панавала расчараванне.