Кир Булычев - Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)

• Название: Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)
• Автор: Кир Булычев
• Жанр: Научная Фантастика

---

- Ведаў бы Раман, што калегу за крысо трымае.

- Лепш, каб не ведаў, - сур'ёзна адказаў Жуль.

- Ты чаго гэта падглядваў, дзядзечка? - спытаўся блазан. - Не паверыў, што дам каханай зелля?

- Яна прыйдзе да мяне?

- Спытайся ў каго разумнейшага!

Зарыпелi прыступкi ганка. У дзвярах, якiя адчынiлiся, акрэслiлiся постацi людзей.

Кiн адразу адступiў убок. Данёсся блазнаў голас:

- Штосьцi гэтага ратнiка не памятаю.

- Яны ўсе на адзiн твар, - сказаў Раман.

Праз шчылiну дзвярэй было вiдаць, як блазан адкiнуў люк у склеп. Заглянуў усярэдзiну. Выпрастаўся.

- Мажэй не вяртаўся, - сказаў ён.

Голас яго раптам задрыжаў. Ганна падумала, што i блазны стамляюцца быць блазнамi.

- Лепш будзе, калi ён не вернецца, - сказаў Раман.

- Розум пакiдае цябе, баярын, - сказаў блазан жорстка. - Мажэй аддана служыў табе шмат гадоў.

- Горад не выстаiць, нават калi ўся лiтва прыйдзе на дапамогу.

- Калi загiне епiскап, будзе справядлiва.

- I рыцары адпомсцяць нам люта. Мы загiнем.

- Мы выйграем дзень. Прыйдзе лiтва.

- Я думаю пра самае галоўнае. Я на парозе тайны. Яшчэ дзень, тыдзень, месяц - i сакрэт фiласофскага каменя ў мяне ў руках. Я стану вялiкi... Князi дзяржаваў i царквы будуць у мяне ў нагах... Нiхто не адважыцца адабраць у мяне Магдалену.

- Дурань, - сказаў спакойна блазан, - разумны, а дурнейшы за мяне. Епiскап...

- А што, епiскапу золата не патрэбна? Улада не патрэбна? Епiскап будзе берагчы мяне, як залатую птушку.

- Але ў клетцы, дзядзечка.

- Умовы будуць мае.

- Птушка ў клетцы загадала гаспадару яду падаваць?

- Будуць падаваць. Як мiленькiя.

- Рыцары прыб'юць цябе, не будуць разбiрацца...

- Епiскап ведае, што я тут. Не дасць мяне ў крыўду.

- А ты яго таму беражэш?

- Гэта праўда. Не дзеля мяне - дзеля вялiкай тайны.

- Ой, баярын, заглянi сабе ў душу. Хiба не страшна?

- Страшна, страшна... страшна! - Тады ўцякай! Усё кiдай! Раман раптам выхапiў нож.

- Я заб'ю цябе!

- Нельга! - крыкнуў блазан. З нечаканым спрытам ён пераскочыў цераз адчынены люк, перад слаба асветленай пашчай якога спынiўся Раман. Ухмылка не знiкла з яго твару. Ён кiнуўся на двор, Кiн ледзь паспеў адхiлiцца. На ганку блазан спынiўся, нiбы не разумеючы, як там апынуўся, потым натапырыўся, увабраўшы галаву ў шырокiя плечы.

- Дожджык, - сказаў ён, - дожджык якi... Да скону свету дожджык... Жыцця няма, праўды няма, адзiн дожджык.

Зарыпелi прыступкi. Блазан выйшаў на двор...

Кiн стаяў пасярод верхняй святлiцы. Раман спусцiўся ў склеп, але люк застаўся адчынены.

Кiн асцярожна заглянуў у люк, i шар, завiснуўшы над iм, глядзеў тудысама.

Раман стаяў каля стала, пастукваючы кончыкамi пальцаў па яго краi. Раптам ён сцепануўся. Ён убачыў, што каля печы, у якой ужо патухла, стаiць змерзлы мокры хлопец.

- Ты чаму маўчыш? - спытаўся Раман.

- Я не дагнаў яго, - сказаў хлопец.

- Я i не чакаў, што ты яго дагонiш. А там ты быў?

- Я быў, - адказаў хлопец.

- Што сказалi?

- Сказалi, апоўначы.

- Ты грэйся, грэйся, - сказаў Раман. - Потым дапаможаш мне.

- Дрыжыкi бяруць мяне, - сказаў хлопец. - Цi прыме нас ордэн?

- Ты не бойся. Мяне ўсюды ведаюць. Мяне ў Венецыi ведаюць. I ў Магдабурзе, i ў Майнцы ведаюць... мяне забiць нельга...

У гэты момант усё i здарылася.

Шар вiсеў над самай галавою ў Кiна. Таму адразу было незразумела, хто стукнуў Кiна ззаду. На iмгненне выява ў шары прапала, потым узнiк здзiўлены Кiнаў твар, якi iмкнуўся павярнуцца i тут жа страцiў раўнавагу i рухнуў у люк, павольна спаўзаючы ў падвал па прыступках лесвiцы.

- Стой! Ён жа разаб'ецца!

Зверху мiльгануў аркан - за секунду блазан паспеў дастаць i кiнуць яго так, што вяроўка абхапiла Кiна за плечы i спынiла падзенне. Потым безжыццёвае цела Кiна апусцiлася на падлогу. Падняўшы шар, Жуль убачыў над люкам блазна з арканам у адной руцэ, з дубiнай - у другой. Раман i хлопец адхiснулiся ад люка, замерлi. Раман першы скемiў, што да чаго.

- Хто? - спытаўся ён.

- Ён мне з самага пачатку не спадабаўся - няма ў нас такога ў стражнiках. У мяне, ведаеш, якая памяць на твары. Падслухоўваў. Думаю, лазутчык епiскапаў.

Вочы ў Кiна былi заплюшчаныя.

- Ты яго не забiў? - спытаўся Раман.

- У нас, лiтоўцаў, галава жалезная, - сказаў блазан.

- Што ж рабiць? - сказала Ганна. - Яны яго заб'юць. Ну зрабi што-небудзь, Жуль, мiленькi! Выцягнi яго назад.

- Без яго дапамогi не магу.

- То прыдумай.

- Ды пачакай ты! - агрызнуўся Жуль. - Ты думаеш, ён на шпацыр пайшоў? Выблытаецца. Абавязкова выблытаецца. Нiчога...

- Трэба яго дапытаць, - сказаў Раман.

- Толькi вазьмi ў яго... гэта. Блазан нагнуўся, выхапiў у Кiна меч, арканам звязаў рукi. У гэты момант у люку паказаўся твар другога стражнiка.

- А, Явайла, - сказаў блазан. - Ты гэтага земляка не прызнаеш?

- Не, - адказаў той хутка. - За варотамi князь.

- Гэтага яшчэ не хапала, - сказаў Раман. - Акiплеша, прымi, хутчэй, хутчэй, ну! Глузд, дапамажы яму!

Яны адцягнулi Кiна ўбок, у цень, Раман кiнуў зверху кучу лахманоў... Сцэна была злавесная - ценi мiтусiлiся на сценах, спляталiся, быццам у бойцы.

Князь хутка спусцiўся ўнiз, прыступкi прагiналiся, за iм следам яцвяг у чорнай куртцы i чырвоным каўпаку. Князь быў у кальчузе, кароткi плашч прамок, прылiп да кальчугi, рыжыя валасы ўскудлачаныя. Князь быў сярдзiты:

- Ордэн на прыступ сабраўся, лесвiцы валакуць... Як трымацца, вароты слабыя, людзей мала. Ты чаго тут хаваешся?

- Якая ад мяне карысць на сцяне? Я тут больш патрэбны.

- Ты думай. Нам бы дазаўтра пратрымацца. Раман, чаму на вежах вогненнай вады няма?

- Скончылася, княжа.

- Каб была! Не абаронiм горад - першы памрэш.

- Князь, я твайго роду, не кажы так. Я ўсё раблю...

- Не ведаю, нiкому не веру. Як дрэнна - нiкога няма. Дзе Ўладзiмiр Полацкi? Дзе Ўладзiмiр Смаленскi, дзе Мсцiслаў Удалы? Уладзiмiр Пскоўскi? Дзе рацi? Дзе ўся Русь?

- Я прыйду на сцяну, брат, - памяркоўна сказаў Раман.

- Тут у цябе столькi зелля нарыхтавана!

- Гэта, каб золата рабiць.

- Мне цяпер золата не патрэбна - ты мне самародак дасi, я яго на галаву епiскапу кiну. Ты мне агонь дай, агонь!

- Я прыйду на сцяну, брат.

Кiн заварушыўся пад лахманамi, вiдаць, застагнаў, таму што князь кiнуўся да кучы лахманоў, пад столь узляцелi чорныя ценi, - Кiн быў без прытомнасцi.

- Хто такi? Чаму лiтоўца звязаў?

- Чужы чалавек, - сказаў Раман. - У хату да мяне прабраўся. Не ведаю, можа, ордэнскi лазутчык.

- Забi яго, - князь выцягнуў меч. Ганна закрыла далонямi вочы.

- Не, - пачула яна Раманаў голас. - Я яго дапытаць павiнен. Iдзi, князь, я прыйду. Зробiм агонь - прыйдзем.

- Ты, - сказаў князь яцвягу, - застанешся тут.

- Лiшняе, князь, - сказаў Раман.

- Цяпер я нiкому не веру. Зразумеў. Табе не веру таксама. - Князь адпусцiў дзяржальна мяча. - Нам бы да заўтра пратрымацца.

Князь, аглядаючыся, хутка падняўся па лесвiцы. Спынiўся, глянуўшы ў падвал зверху. I яму вiдаць былi цёмныя ценi, няроўна асветленыя жоўтым святлом твары, бляск рэтортаў i трубак. Князь перахрысцiўся, столь над галовамi чарадзея i яго памочнiкамi, што глядзелi ўверх, здрыганулася, загайдалася ад хуткiх i цяжкiх крокаў князя Вячкi.

- Уся лiтоўская раць не выратуе яго, - цiха сказаў Раман.

Ён падышоў да Кiна, паглядзеў уважлiва на яго твар. Яцвяг - за яго спiной таксама глядзеў на Кiна, холадна i абыякава - для яго смерць i жыццё былi толькi момантамi ў бясконцым чаргаваннi быцця i небыцця.

- Дай чаго-небудзь выпiць яцвягу, - сказаў Раман.

- Ён загаварыў па-латынi, - заўважыў Жуль.

- Цi не ўсё роўна! - усклiкнула Ганна. Яцвяг адступiў на крок, ён быў напагатове.

- Не будзе ён пiць, - сказаў блазан.

Кiн расплюшчыў вочы. Памахаў галавой, зморшчыўся ад болю.

- Нiчога, - сказаў Жуль. - Мы не такiм давалi рады.

- Пiсталет бы яму. Чаму ён не ўзяў зброi!

- Ён не мае права нiкому ўчынiць шкоды.

- Нават калi гэта пагражае яму смерцю?

- Мы гатовы на гэта, - сказаў Жуль.

- Ты хто? - спытаўся Раман, нахiляючыся да Кiна. Кiн маўчаў, глядзеў на Рамана.

- Ён па-нямецку не разумее, - паведамiў блазан.

- Без цябе, дурань, бачу, напэўна, прытвараецца.

- То забi яго, i справе канец, - сказаў блазан.

- А раптам прыслаў яго епiскап?

- Другога прышле, - сказаў блазан. - З моваю.

- Нягоднiк, - сказала Ганна праз зубы.

- Спытайся ў яго па-лiтоўску, - сказаў Раман.

- Ты што тут робiш? - спытаўся блазан.

- Я прыйшоў з Трокаў, - сказаў Кiн. - Я сваiх убачыў.

- Хлусiш, - сказаў блазан.

- Што ён кажа?

- Хлусiць, - сказаў блазан. - Забiць яго трэба, i справе канец.

Кiн паспрабаваў прыпадняцца. Яцвяг, як кошка, мякка выхапiў шаблю.

- Пачакайце, - сказаў Кiн. - Месiр Раман, у мяне да вас важная справа.

- Ён ведае латынь? - вырвалася ў Рамана.

- Баярын, - сказаў хлопец, - час на зыходзе.

- Час? - паўтарыў яцвяг. - Князь чакае. Iдзiце на вежу.

- Зараз, - сказаў Раман. - Ты кажаш, што ведаеш мяне?

- Я прынёс навiны з Брэмена, - сказаў Кiн. - Я не магу сказаць цяпер. Я буду гаварыць толькi адзiн на адзiн. Развяжыце мяне.