Кир Булычев - Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)

• Название: Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)
• Автор: Кир Булычев
• Жанр: Научная Фантастика

---

Прачнулася яна не так, як марылася ёй апошнiмi тыднямi. Гэта значыцца: чуваць аддаленыя крыкi пеўняў, рыкаюць каровы, што валакуцца чарадою пад вокнамi, раннiя птушкi вядуць гамонку ў дрэвах, сонечныя зайчыкi вытанцоўваюць на фiранцы. Ганна бяжыць на рэчку i акунаецца ў халодную, свежую, празрыстую ваду. Сосны ўзмахваюць лапамi, яна плыве, разганяючы серабрыстых малькоў.

За сцяною гучалi галасы, i адразу ж прыгадалася недарэчная ўчарашняя гiсторыя. У Ганны настрой сапсаваўся раней, чым яна пачула спевы пеўняў, рыканне статка i вясёлы шолах лiстоты. Каб выбрацца, трэба было прайсцi цераз сенцы, дзе ўжо мiтусiлiся няпрошаныя суседзi. I купацца расхацелася. Варта было зрабiць iнакш: расчынiць дзверы i - голасам гаспадынi: "Вы яшчэ тут? Колькi гэта будзе цягнуцца? Я пайшла па мiлiцыю!" Аднак нiчога падобнага Ганна не зрабiла, бо яшчэ не мылася i была непрычэсаная. Цiха, саромеючыся, што яе пачуюць, Ганна прабралася на кухню, налiла халоднай вады з вядра ў таз i здзейснiла свой сцiплы туалет. Расчэсваючыся, яна ўпотайкi глянула ў кухоннае акно. Уцячы? Неразумна. А яны будуць бегчы за мною па вулiцы? Лепш пачакаю, пакуль зойдзе дзед Генадзь.

Быць на кухнi доўга яна не магла. Таму Ганна падпалiла ў плiце, паставiла чайнiк i, статная, строгая i халодная, выйшла ў сенцы.

Там стаяла шэсць скрынак i чамаданаў, адзiн чамадан быў адчынены, i гусар Жуль у iм капаўся. Пачуўшы яе крокi, ён зачынiў вечка, буркнуў: "Добрай ранiцы". Вiдавочна, непрыязнасць была ўзаемная, i гэта яе нават падбадзёрыла.

- Добрай ранiцы, - павiталася Ганна. - Вы яшчэ тут?

Кiн увайшоў з вулiцы. Мокрыя валасы прыляпiлiся да лба.

- Выдатная вада, - паведамiў ён. - Даўно так добра не купаўся. Вы маеце намер акунуцца? I чаго гэта ў яго такi добры настрой?

- Не, - сказала яна. - Лепш я схаджу па малако.

- Схадзiце, Ганна, - сказаў дружалюбна Кiн. Ён паводзiў сябе не зусiм правiльна.

- Цi збiраецеся вы выязджаць? - спыталася яна недаверлiва.

- Не, - адказаў Кiн. - Мы тут будзем.

- А вы не баiцеся, што я паклiчу на дапамогу?

- Вы гэтага не зробiце, - усмiхнуўся Кiн.

- Яшчэ як зраблю! - абурылася Ганна. I накiравалася да выхаду.

- Посуд вазьмiце, - сказаў ёй услед гусар. - У вас грошы ёсць?

- Не патрэбны мне грошы. - Ганна ляпнула дзвярыма, выйшла на ганак. Посуд ёй таксама быў не патрэбны. Iшла яна не па малако.

У люстэрку ракi гулялi сонечныя блiскаўкi, непадалёку ад ручая ў лагчыне вiсеў клубок туману, сонца было такое цёплае i пушыстае, што здавалася, можна было ўзяць яго ў далонi i пагладзiць.

Дзверы ззаду ляпнулi, выйшаў Кiн з каструляю i пiсьмом.

- Ганна, - сказаў ён бацькоўскiм голасам, - вам пiсьмо.

- Ад каго? - спыталася Ганна, пакорна беручы каструлю.

- Ад вашай цёткi, - сказаў Кiн. - Яна пажадала перадаць...

- Чаму ж вы не паказалi яго ўчора?

- Мы атрымалi яго сёння, - адказаў Кiн.

- Сёння? А дзе ж ваш верталёт?

- Ваша цётачка, - не звярнуў увагi на сарказм Кiн, - адпачывае ў Крыме i прасiла перадаць вам шчырае прывiтанне.

Ганна перахапiла каструлю пад паху, разгарнула лiст.

"Ганулька! - было напiсана там. - Кiн Уладзiмiравiч i Жуль пра ўсё са мною дамовiлiся. Ты iх не крыўдзi. Я iм вельмi абавязана. Няхай пажывуць у хаце. А ты, калi хочаш, у дзеда Генадзя. Ён не адмовiць. Мы з Мiленай даехалi добра. Пруцiкаў сустрэў. Надвор'е стаiць цёплае. Магда".

Кiн стаяў, панурыўшы галаву, i сачыў за Ганнай.

- Лухта, - сказала яна. - Гэта вы самi напiсалi.

- I пра Мiлену мы напiсалi? I пра Пруцiкава?

- Колькi вы ёй заплацiлi?

- Колькi яна папрасiла.

Цётка была карыслiвая, i калi перад яе носам цвялiлi пачкам сторублёвак... Але як яны гэта ўсё ўладзiлi?

- Сёння ўранку? - перапытала Ганна.

- Ага. Мы тэлеграфавалi нашаму сябру ў Крым учора ноччу. На досвiтку пiсьмо было дастаўлена сюды самалётам.

Пiсьмо як пiсьмо, з маркай, але без штэмпеля.

- У вас i рацыя ёсць? - спыталася Ганна.

- Вам дапамагчы перанесцi рэчы? - запытаўся Кiн.

- Не спадзявайцеся, - сказала яна. - Я не здамся. Мне пляваць, колькi лiстоў вы там яшчэ панавалакаеце ад маёй цёткi. Калi вы паспрабуеце мяне забiць цi выгнаць сiлаю, я буду супрацiўляцца.

- Ну навошта так, - пакрыўджана сказаў Кiн. - Наша праца, на жаль, не церпiць адкладу. Мы просiм вас вызвалiць гэтую хату, а вы паводзiце сябе як дзiця.

- Таму што я зняважаная, - сказала Ганна. - I ўпартая.

- Мы iмкнёмся не прыцягваць да сябе ўвагi, - растлумачыў Кiн.

Вочы яго сталi сумныя; калi ён прытвараўся, то атрымалася гэта цудоўна.

- Вы ўжо заўважаныя, - сказала Ганна. - I вам больш нiчога не застаецца, як паведамiць мне, чым вы тут збiраецеся займацца.

- Можа быць, вы ўсё ж такi паедзеце? Паверце, гэтак усiм будзе лепш.

- Не, паразважайце, а я пайшла купацца. I не ўздумайце выкiдаць мае рэчы або замыкаць дзверы.

Вада ў рэчцы была ў меру халаднаватая, i калi б не Ганнiна раздражнёнасць, то яна б мела прыемную асалоду ад купання. Ганна заплыла на сярэдзiну ракi, заўважыла, як далёка аднесла яе ўнiз цячэннем, павярнула назад i страцiла хвiлiн пятнаццаць, каб даплыць да таго месца, дзе пакiнула ручнiк i кнiжку.

Ганна выбралася на траву i легла на ручнiк. Як назло, нiчога добрага з гэтага не выйшла - наляцела некалькi нахабных сляпнёў, i настрой яе сапсаваўся ўшчэнт.

- Прабачце, - сказаў Кiн, сядаючы побач на траву.

- Я вас не клiкала, - буркнула Ганна.

- Мы параiлiся i вырашылi вам сёе-тое расказаць.

- Толькi не манiць, - сказала Ганна, насцярожыўшыся.

- Няма сэнсу. Вы ўсё роўна не паверыце.

- Цудоўны пачатак.

Кiн з размаху пляснуў сабе па шыi.

- Сляпнi, - сказала Ганна. - Тут, напэўна, каровы пасуцца.

Яна села i прыкрыла свае плечы ручнiком.

- Мы павiнны пачаць сёння, - сказаў Кiн. - Кожная хвiлiна каштуе шалёныя грошы.

- Дык не трацьце iх дарэмна.

- Мяне цешыць толькi тое, што дзяўчына вы разумная. I водгукi пра вас у iнстытуце давалi станоўчыя. Праўда, вы свавольнiца...

- Вы i да iнстытута дабралiся?

- А што рабiць? Вы - непрадугледжаны фактар. Наша вiна. Дык вось, мы жывём не тут.

- Можна здагадацца. На Марсе? У Амерыцы?

- Мы жывём у будучынi.

- Якая любата! А ў чамаданах - машына часу?

- Не iранiзуйце. Гэта рэтрансляцыйны пункт. Нас цяпер цiкавiць не дваццатае стагоддзе, а трынаццатае. Але каб трапiць туды, мы вымушаны зрабiць прыпынак менавiта тут.

- Я заўсёды думала, што вандроўнiкi ў часе - народ патаемны.

- Паспрабуйце падзялiцца гэтай тайнай з сябрамi. Мяркую, што яны вам не павераць.

Кiн адмахнуўся ад сляпня. Пышнае воблака напаўзло на сонца, i адразу павеяла халадком.

- А чаму я павiнна вам паверыць? - спыталася Ганна.

- Бо я раскажу, што нам трэба ў трынаццатым стагоддзi. Гэта даволi неверагодна, каб прымусiць вас хоць бы задумацца.

Ганне раптам захацелася паверыць. Часам у немагчымае верыць лягчэй, чым у звычайныя тлумачэннi.

- I ў якiм жа вы жывяце стагоддзi?

- Лагiчнае пытанне. У дваццаць сёмым. Я прадоўжу? У трынаццатым стагоддзi на гэтым вось пагорку стаяў невялiкi горад Замошша. Лапiк у стракатай коўдры Русi. На ўсход ляжалi землi Полацкага княства, з захаду i поўдня жылi жамойты, леты, самагiты, яцвягi, лiтоўцы i iншыя плямёны i народы. А яшчэ далей на захад пачыналiся ўладаннi нямецкага ордэна мечаносцаў.

- Вы археолагi?

- Не. Мы маем намер выратаваць чалавека. А вы нам перашкаджаеце.

- Няпраўда. Выратоўвайце. Але ўлiчыце, што я вам пакуль што не веру. Навошта пранiкаць у сярэднявечча. Гэты таксама вандроўнiк?

- Не, ён генiй.

- А вы адкуль ведаеце?

- Гэта наша спецыяльнасць - шукаць генiяў.

- А як яго звалi?

- Яго iмя - Раман. Баярын Раман.

- Нiколi не чула.

- Ён рана загiнуў. Так падае летапiс.

- Можа, летапiсцы ўсё прыдумалi?

- Летапiсцы шмат чаго не разумелi. I не маглi прыдумаць.

- Што, напрыклад?

- Напрыклад, тое, што ён выкарыстоўваў порах пры абароне горада. Што ў яго была друкарня... Гэта быў унiверсальны генiй, якi апярэдзiў свой час.

- I вы хочаце, каб ён не загiнуў, а прадаўжаў працаваць i вынайшаў яшчэ i мiкраскоп? А хiба можна ўмешвацца ў мiнулае?

- Мы не будзем умешвацца. I не будзем перайначваць яго лёс.

- Што ж тады?

- Мы возьмем яго да сябе. Возьмем у момант смерцi. Гэта не паўплывае на ход далейшых гiстарычных падзей. Зразумела?

- Н-не вельмi. Дый навошта гэта вам?

- Самае каштоўнае на свеце - мозг чалавечы. Генii бываюць так рэдка, мая дарагая Ганначка...

- Дык ён жа жыў тысячу гадоў назад. Сёння кожны школьнiк можа вынайсцi порах.

- Памыляецеся. Чалавечы мозг быў i застаецца аднолькавы ўжо трыццаць тысяч гадоў. Змяняецца толькi ўзровень адукацыi. Сёння вынаходнiцтва пораху не выпадзе на долю генiя. Сённяшнi генiй павiнен вынайсцi...

- Машыну часу?

- Скажам, машыну часу... Але гэта не значыць, што яго мозг дасканалейшы, чым вынаходнiка кола або пораху.

- А навошта вам вынаходнiк пораху?

- Каб ён вынайшаў штосьцi новае.

5

Воблакi, высокiя, цёмныя пад сподам, вызвалiлi сонца, i яно зноў асвяцiла бераг. Аднак колер яго змянiўся - стаў трывожны i белы. I тут жа хлынуў дождж, пачаў лупiць па чароце, па траве. Ганна схапiла кнiжку i, прыкрываючы галаву ручнiком, кiнулася пад яблыню. Кiн тут жа дагнаў яе, i яны прыцiснулiся спiнамi да шурпатага дрэва. Кроплi лопалi па лiсцi.