Ганс Андерсен - Казкi (на белорусском языке)

• Название: Казкi (на белорусском языке)
• Автор: Ганс Андерсен
• Жанр: Прочая детская литература

---

Сабака знiк, i не паспеў салдат мiргнуць вокам, як ён з'явiўся зноў, а на спiне ў яго ляжала сонная прынцэса.

Чароўная, цудоўная была прынцэса. Па ўсiм было бачна, што гэта сапраўдная прынцэса. I нiяк не мог стрымацца салдат, каб не пацалаваць яе, - для таго ж ён i быў салдат, сапраўдны хлопец, з галавы да пятак. Потым сабака аднёс прынцэсу назад так, як i прынёс.

Ранiцай прынцэса пiла гарбату i расказала каралю i каралеве, што яна бачыла ўночы дзiўны сон: нiбы яна ехала вярхом на сабаку i нейкi салдат пацалаваў яе.

- Цiкава! - сказала каралева.

Пэўна, сон гэты быў ёй не даспадобы.

У наступную ноч да ложка прынцэсы прызначылi бабулю-служанку. Ёй загадалi разведаць, цi той сон прынцэсы быў сапраўды сном, цi што-кольвечы iншае.

А салдату, хоць памiрай, зноў захацелася пабачыць прыгажуню прынцэсу.

I вось ўночы ў медны замак, як i ў папярэднюю ноч, з'явiўся сабака, схапiў прынцэсу i памчаўся з ёй з усiх ног. Тут бабуля надзела гумавыя боты i памчалася ўслед. Калi ж убачыла, што сабака схаваўся з прынцэсай у адным вялiкiм доме, яна падумала: "Цяпер мы знойдзем малайца!". I яна крэйдай намалявала на дзвярах дома вялiкi крыж, а сама пайшла дамоў спаць.

Але дарэмна яна супакоiлася: калi настаў час несцi прынцэсу назад, сабака ўбачыў на дзвярах крыж i адразу ж здагадаўся, што ён азначае. Ён узяў кавалак крэйды i пазначыў крыжамi ўсе дзверы ў горадзе. Гэта было лоўка прыдумана: цяпер бабуля-служанка нiяк не зможа знайсцi патрэбныя дзверы - бо ўсюды стаялi такiя ж белыя крыжы.

Раненька кароль з каралевай, бабуля-служанка i ўсе каралеўскiя афiцэры пайшлi глядзець, куды ездзiць прынцэса на сабаку па начах.

- Вось куды! - сказаў кароль, калi ўбачыў першы крыж на дзвярах.

- Не, вунь куды! - сказала каралева, калi ўбачыла крыж на суседнiх дзвярах.

- I там, i тут - усюды крыжы! - сказалi афiцэры.

I на якiя б дзверы яны нi глядзелi - усюды былi белыя крыжы. Так i не разабралiся яны нi ў чым.

Але каралева была жанчына разумная, майстрыха на ўсе рукi. Яна загадала слугам падаць ёй свае залатыя нажнiцы i кавалак шоўку i пашыла прыгожы маленькi мяшочак. У гэты мяшочак яна насыпала грэцкiх круп i непрыкметна прывязала яго да спiны прынцэсы. Потым прабiла ў мяшочку дзiрку, каб крупы пакрысе сыпалiся на дарогу, калi прынцэса паедзе да свайго салдата.

I вось уночы з'явiўся сабака, пасадзiў прынцэсу сабе на спiну i панёс да салдата. А салдат ужо так закахаўся ў прынцэсу, што ад усяе душы захацеў жанiцца з ёй. Ды i прынцам стаць было б няблага.

Сабака бег вельмi хутка, а крупы сыпалiся з мяшочка па ўсёй дарозе ад меднага замка да дома салдата. Але сабака нiчога не заўважыў.

Ранiцай кароль i каралева выйшлi з палаца, паглядзелi на дарогу i адразу даведалiся, куды ездзiла прынцэса. Салдата схапiлi i пасадзiлi ў турму.

Доўга сядзеў салдат за кратамi. У турме было цёмна i сумна. I вось аднойчы вартавы сказаў салдату:

- Заўтра цябе павесяць!

Нявесела зрабiлася салдату. Думаў ён, думаў, як ад смерцi выратавацца, але нiчога не мог прыдумаць. А сваё чароўнае крэсiва салдат забыў дома.

На другi дзень ранiцай салдат падышоў да маленькага акенца i пачаў глядзець скрозь жалезныя краты на вулiцу. Народ натоўпам валiў за горад, каб паглядзець, як будуць вешаць салдата. Бiлi барабаны, праходзiлi войскi. I вось мiма самай турмы прабег нейкi хлапчынка-шавец у скураным фартушку i чаравiках на босых нагах. Ён iмчаўся стрымгалоў, i раптам адзiн чаравiк зляцеў у яго з нагi i стукнуўся проста ў сцяну турмы, каля таго акенца ў кратах, ля якога стаяў салдат.

- Гэй, галубок, не спяшайся! - крыкнуў салдат. - Я яшчэ тут, а без мяне там нiчога не будзе. А вось калi ты збегаеш да мяне дадому i прынясеш мне крэсiва, я табе дам цэлых чатыры срэбраных манеткi. Ну, хутчэй! Бяры ногi ў рукi - i гайда!

Хлопчык быў не супроць атрымаць чатыры срэбраныя манеткi i стралой пусцiўся за крэсiвам, умiг прынёс яго, аддаў салдату i...

Вось паслухайце, што з гэтага атрымалася.

За горадам была пабудавана вялiкая шыбенiца. Вакол яе стаялi войскi i натоўпы народу. Кароль i каралева сядзелi на велiкапышным троне. Насупраць сядзелi суддзi i ўвесь дзяржаўны савет. I вось салдата вывелi на лесвiцу i кат ужо збiраўся накiнуць яму вяроўку на шыю.

Але тут салдат папрасiў хвiлiнку пачакаць.

- Мне вельмi хацелася б, - сказаў ён, - спалiць адну цыгарку - бо гэта будзе самая апошняя цыгарка ў маiм жыццi.

А ў гэтай краiне быў такi звычай: апошняе жаданне асуджанага на смерць павiнна быць выканана. Вядома, калi гэта было не зусiм вялiкае жаданне.

Вось чаму кароль нiяк не мог адмовiць салдату. I салдат узяў у рот цыгарку, дастаў сваё крэсiва i пачаў выкрасаць агонь. Стукнуў ён па крэменi раз, стукнуў два, стукнуў тры - i вось перад iм з'явiлiся тры сабакi. У аднаго вочы былi, як сподачкi, у другога - як млынавыя колы, у трэцяга - як вежы.

- Памажыце мне збавiцца ад бяды! - сказаў iм салдат.

Тут усе тры сабакi кiнулiся на суддзяў i на дзяржаўны савет: аднаго схопяць за ногi, другога за нос i пачынаюць падкiдваць, ды так высока, што калi тыя падалi на зямлю, то ўсе разбiвалiся ўшчэнт.

- Мяне не трэба! Я не жадаю! - закрычаў кароль, але самы вялiкi сабака схапiў яго разам з каралевай i падкiнуў iх пад неба. Тут войска напалохалася, а народ пачаў крычаць:

- Няхай жыве салдат! Будзь, салдат, нашым каралём i бяры сабе ў жонкi цудоўную прынцэсу!

Салдата пасадзiлi ў каралеўскую карэту i павязлi ў палац. Тры сабакi танцавалi перад карэтай i крычалi "ўра". Хлапчукi свiсталi, а войскi бралi пад казырок. Прынцэса выйшла з меднага замка i зрабiлася каралевай. Зразумела, яна была вельмi задаволенай.

Вяселле працягвалася цэлы тыдзень. Тры сабакi таксама сядзелi за сталом, елi, пiлi i круцiлi сваiмi вялiзнымi вачамi.

КАЎНЕРЫК

Жыў-быў элегантны кавалер; у яго толькi i было за душой, што падстаўка, каб здымаць боты, грабянец ды яшчэ вельмi прыгожы, нават франтаваты каўнерык. Вось пра каўнерык i пойдзе размова.

Каўнерык пажыў ужо на свеце i пачаў думаць пра жанiцьбу. Выпала яму аднойчы трапiць у начоўкi разам з падвязкай для панчохi.

- Ах! - усклiкнуў каўнерык. - Якiя вы стройныя, якiя пяшчотныя i мiлыя! Дазвольце ўведаць вашае iмя?

Але падвязка была вельмi сарамлiвая, гэтае запытанне здалося ёй нясцiплым, i яна змаўчала.

- Вы, мабыць, завязка? - не адступаўся каўнерык. - Штосьцi падобнае да тасьмы, што звужае сукенку на стане. Вось, вось, бачу: вы ўпрыгожанне i ў той жа час прыносiце карысць, понадзь мая!

- Будзьце ласкавыя, не заводзьце са мной гутаркi! - загневалася падвязка. - Я, здаецца, не давала для гэтага падставы!

- Ваша краса - самая лепшая падстава! - сказаў каўнерык.

- Ах, прашу, не чапляйцеся! - павысiла голас падвязка. - Вы падобныя на мужчыну!

- Канечне, я ж элегантны кавалер! - з гонарам прамовiў каўнерык. - У мяне ёсць падстаўка для ботаў i грабянец!

Вось i зманiў! Каўнерык проста хвалiўся: тыя рэчы былi не ягоныя, а яго гаспадара.

- Адчапiцеся, калi ласка, - не падпускала яго блiзка да сябе падвязка. - Я не прывыкла, каб так са мной паводзiлiся.

- Незачэпа! - буркнуў каўнерык.

Тут яго ўзялi, памылi, накрухмалiлi, павесiлi на спiнку крэсла, высушылi на сонцы, затым паклалi на прасавальную дошку.

Заявiлася гарачая прасавальная плiтка.

- Панi! - прамовiў каўнерык ёй. - Панадная ўдовачка! Як горача! Я ўвесь палымнею! Са мной штосьцi робiцца! Я сам не свой! Вы апякаеце мяне наскрозь! Ух!.. Прашу: вашу руку i сэрца!

- Ах ты рызман! - ганарыста сказала прасавальная плiтка i цяжка праехалася па каўнерыку. Яна ўяўляла сябе паравозам, што цягне за сабою па рэйках вагоны.

Каўнерык крыху абшморгнуўся; i з'явiлiся нажнiцы, каб падраўняць яму краi.

- О! - усклiкнуў каўнерык. - Вы, мусiць, знакамiтая танцоўшчыца, прыма-балерына! Вы гэтак хораша рухаецеся ножкамi! Нiколi не бачыў нiчога такога! Нiхто з жанчын не можа параўнацца з вамi!

- Ведаем! - сказалi нажнiцы.

- Вы вартыя быць графiняй, - прадаўжаў каўнерык. - Але, на жаль, я маю толькi гаспадара-франта, падстаўку для ботаў i грабянец... Ах, каб было ў мяне графства...

- Ды ён, здаецца, сватаецца?! - ускрыкнулi нажнiцы i ў злосцi гэтак спаласавалi каўнерык, што прыйшлося яго выкiнуць.

"Пасватацца хiба толькi да расчоскi?" - падумаў каўнерык i звярнуўся да яе:

- Проста дзiва, як захавалiся вашыя зубкi, фрэкен!.. Скажыце, вы калi-небудзь думалi пра замужжа?

- Чаму не думала! - адказала расчоска. - Я паненка зэдлiчка, на якiм твой гаспадар абувае боты.

- Паненка?! - усклiкнуў каўнерык.

Цяпер яму не было да каго сватацца, i ён пачаў з пагардай думаць пра жанiцьбу.

Час iшоў, i каўнерык разам з iншым рыззём трапiў на папяровую фабрыку.

Там сабраўся вялiкi рыззёвы гурт.

Тоненькiя анучкi, як i трэба, трымалiся далей ад тоўстых. Тут у кожнай знайшлося пра тое-сёе расказаць, а ў каўнерыка, канечне, больш, чым ва ўсiх, ён быў хвалько з хвалькоў.

- У мяне была процьма нарачоных! - лапатаў ён. - Проста бегалi за мной! Ды i як не бегаць: накрухмалены, я выглядаў сапраўдным франтам! У мяне нават былi ўласная падстаўка для ботаў i грабянец, хоць я iмi нiколi не карыстаўся... Паглядзелi б вы на мяне, калi я, бывала, ляжаў на баку!.. Нiколi не змагу забыць першую нарачоную - завязку! Яна была такая тонкая, пяшчотная, мяккая! З-за мяне ў балею з вадой кiнулася! Была яшчэ адна, удоўка, - загарэлася да мяне такiм каханнем, што аж пабялела!.. Але я яе пакiнуў, i яна пачарнела з гора. Яшчэ была прыма-балерына, - гэта яна ранiла мяне, бачыце? Свавольная, гарэзная была! Мая ўласная расчоска таксама кахала мяне да таго, што ажно змарнавала свае зубы. Адным словам, нямала было ў мяне розных прыгод... Але болей за ўсё мне шкада падвязку цi, лепш сказаць - завязку, бо яна з-за мяне кiнулася ў балею. На жаль, нямала награшыў я... Час, час мне пераўтварыцца ў белую паперу!