Ганс Андерсен - Казкi (на белорусском языке)

• Название: Казкi (на белорусском языке)
• Автор: Ганс Андерсен
• Жанр: Прочая детская литература

---

- Так, падумала! - адказала пастушка.

Камiнар з рашучым выглядам паглядзеў на яе i сказаў:

- Я ведаю толькi адзiн шлях - дымаход! А ты i сапраўды асмелiваешся ўвайсцi са мной у печку i потым караскацца па топцы i дымаходзе ўгору? Калi мы, нарэшце, дабярэмся да комiна, тут ужо я сумею сябе паказаць: мы ўзнiмемся на такую вышыню, што дагнаць нас не змогуць; а на самым версе будзе дзiрка выйсцi ў шырокi свет.

I камiнар павёў пастушку да пячных дзверцаў.

- Ах, як там чорна! - усклiкнула яна, але ўсё-такi палезла разам з камiнарам у печку i праз топку ў дымаходзе нiчагусенькi не было вiдаць.

- Ну, вось мы i ў дымаходзе! - сказаў камiнар. - Паглядзi, якая дзiвосная зорачка ззяе ўверсе!

З неба на iх глядзела самая сапраўдная зорка; яна ззяла проста над iмi, быццам хацела паказаць iм выйсце. А яны паўзлi i караскалiся ўсё вышэй ды вышэй, - о, - якi гэта быў цяжкi шлях! Так высока давялося iм узбiрацца, так высока! Але камiнар дапамагаў пастушцы, падымаў яе, падтрымлiваў ды паказваў, куды ёй лепей ставiць свае фарфоравыя ножкi. Так яны дабралiся да самага верху комiна ды ўселiся на яго беражку, каб як след адпачыць, - i не дзiва, што яны стамiлiся пасля такой дарогi.

Над iмi распасцiралася неба, усеянае зоркамi, а ўнiзе вiднелiся дахi горада. Камiнар i пастушка азiралiся па баках, гледзячы на гэты вялiзны свет. Бедная пастушка раней нават не ўяўляла сабе, што ён такi; яна палажыла галоўку на плячо камiнару ды так заплакала, што пазалота пасыпалася з яе карсажу.

- Не, гэта ўжо занадта! Я не ў сiлах жыць тут! Свет празмерна вялiкi! усклiкнула яна. - Ах, калi б зноў апынуцца на нашым падлюстэрнiку! Не супакоюся, пакуль не вярнуся назад. Я ж пайшла з табою на ўскрай свету, а цяпер i ты мог бы праводзiць мяне дадому, калi хоць трошачкi кахаеш!

Тады камiнар пачаў яе ўгаворваць i нагадаў пра старога кiтайца i пра казланогага обер-унтэр-генерал-капiтан-сяржанта. Але пастушка плакала так горка, яна так цалавала свайго любага камiнара, што яму заставалася толькi саступiць ёй, хаця гэта i было неразумна.

З вялiкай цяжкасцю спусцiўшыся па комiне, яны зноў узялiся паўсцi па дымаходзе ўнiз i нарэшце дабралiся да топкi, дзе было вельмi цёмна; падышоўшы да зачыненых пячных дзверцаў, яны прыслухалiся да таго, што робiцца ў пакоi. Там было зусiм цiха. Яны выглянулi з печкi i... о жах! - на самай сярэдзiне пакоя, на падлозе, стаяў стары кiтаец. Аказваецца ён, калi пагнаўся за ўцекачамi, упаў з падлюстэрнiка i разбiўся на тры часткi, - спiна ў яго адкалолася цалкам, а галава адкацiлася ў кут. Але казланогi обер-унтэр-генерал-капiтан-сяржант стаяў на ранейшым месцы ды раздумваў над тым, што здарылася.

- О, якi жах! - усклiкнула маленькая пастушка. - Мой старэнькi дзядуля разбiўся, i ўсё праз нас. Гэтага я не змагу перажыць! - i яна ў адчаi заламiла свае маленечкiя ручкi.

- Яго яшчэ можна адрамантаваць, i адрамантаваць выдатна! - заўважыў камiнар. - А ты не бядуй гэтак. Варта толькi намазаць яму спiну клеем, а ў горла ўставiць вялiкую планку, i ён будзе зусiм як новы; чаго добрага, нагаворыць яшчэ процьму непрыемных слоў.

- Ты так думаеш? - спыталася пастушка, i абое яны ўзлезлi на падлюстэрнiк, дзе стаялi раней.

- Вось бачыш, якое вялiкае падарожжа мы зрабiлi, - сказаў камiнар. - А маглi ж бы i зусiм не кратацца з месца!

- Толькi б удалося адрамантаваць дзядулю! - уздыхнула пастушка. - Дорага гэта будзе каштаваць?

I старога кiтайца адрамантавалi - у гэтым прымала ўдзел уся сям'я. Спiну яму склеiлi, у горла ўставiлi планку, i ён стаў зусiм як новы, толькi хiтаць галавой ужо не мог.

- Пэўна, вы замнога ўявiлi аб сабе ды заганарылiся з таго часу як разбiлiся, - сказаў кiтайцу казланогi обер-унтэр-генерал-капiтан-сяржант. - А я ўсё-ткi не бачу, чым тут ганарыцца. Ну дык што ж? Цi выдасце вы яе за мяне?

Тады камiнар i маленькая пастушка ўмольна паглядзелi на старога кiтайца, баючыся, як бы ён не матлянуў галавой. Але кiваць ён ужо не мог, а расказваць пры пабочных пра тое, што яму ўставiлi планку ў горла, было непрыемна.

З таго часу абедзве фарфоравыя фiгуркi так i стаялi побач, дабраслаўляючы планку ў дзедавым горле i працягваючы кахаць адно другое, пакуль не разбiлiся.

ПРЫНЦЭСА НА ГАРОШЫНЕ

Жыў-быў прынц. I марыў ён ажанiцца на сапраўднай прынцэсе.

Аб'ехаў увесь свет. А такой нявесты, якой жадаў, не сустрэў. Так i вярнуўся дамоў нi з чым. I вельмi бедаваў, бо дужа яму хацелася сустрэць сапраўдную прынцэсу.

Аднойчы вечарам разгулялася непагадзь. Маланкi блiскалi раз-пораз. Гром грымеў. Дождж лiў як з вядра. Жах што рабiлася!

Раптам у гарадскую браму нехта пастукаў. Сам кароль пайшоў адкрываць.

Каля брамы стаяла прынцэса. Вада збягала з яе валасоў i адзежы прама ў чаравiкi. Адтуль выцякала на зямлю. Божа, на што была падобна тая дзяўчына! А яна запэўнiвала, што з'яўляецца сапраўднай прынцэсай.

"Ну, пра гэта мы хутка даведаемся", - падумала старая каралева. Але нiчога нiкому не сказала. Пайшла ў спальню. Зняла з ложка ўсе матрацы i падушкi. На дошкi паклала гарошыну. А зверху гарошыны паслала дваццаць матрацаў i дваццаць пярын.

У гэту пасцель i паклалi прынцэсу на ноч.

Ранiцай у яе спыталi, як яна адпачывала.

- Ах, вельмi кепска! - сказала прынцэса. - Я нават вачэй не звяла. Бог ведае што ў мяне была за пасцель. Я ляжала на нечым такiм цвёрдым, што ўсё маё цела цяпер у сiняках. Жудасна!

Тут усе i зразумелi, што яна была сапраўднай прынцэсай. Адчула гарошыну праз сорак матрацаў i пярын! Такой далiкатнай асобай магла быць толькi сапраўдная прынцэса.

I прынц ажанiўся на ёй. Цяпер ён быў перакананы, што бярэ сапраўдную прынцэсу.

А гарошыну здалi ў музей. Яна мо i цяпер там ляжыць, калi хто не ўкраў яе.

Ведай, гэта гiсторыя - чыстая праўда!

ГОЛЫ КАРОЛЬ

Даўным-даўно жыў-быў на свеце кароль. Ён так любiў прыбiрацца, што трацiў на новую адзежу ўсе свае грошы. Парады, тэатры, загарадныя прагулкi яго цiкавiлi толькi тым, што можна было лiшнi раз паказацца ў новым уборы. На кожную гадзiну дня быў у яго асобны ўбор.

У сталiцы таго караля жылося вельмi весела. Амаль штодня туды наведвалiся замежныя госцi.

I вось аднаго разу прыехалi два ашуканцы. Яны выдалi сябе за ткачоў i сказалi, што могуць вырабiць такую цудоўную тканiну, якой не ведаў яшчэ свет. Нiбыта яна, апроч незвычайных малюнкаў i расфарбовак, робiцца нябачнай для кожнага, хто не на сваiм месцы альбо безнадзейна дурны.

Каралю спадабалася прапанова ашуканцаў. Ён прыняў iх, даў багата грошай, загадаў тут жа ўзяцца за справу. Падумаў кароль: "Вось гэта будзе ўбор! Адразу даведаюся, хто з маiх саноўнiкаў не на сваiм месцы, хто з iх разумны, а хто дурань".

Самазванцы-майстры паставiлi два ткацкiя станкi i пачалi рабiць выгляд, што руплiва працуюць. А на станках, каб вы ведалi, нiякай пражы не было. Хаця яны i патрабавалi для працы найтанчэйшага шоўку i найчысцейшага золата. Усё гэта хавалi ў кiшэнi, а самi праседжвалi за пустымi станкамi зранку да ночы.

Каралю вельмi хацелася паглядзець, якая ж тканiна атрымлiваецца ў майстроў. Але ён прыгадаў пра яе чароўныя якасцi i вырашыў праверыць свайго старога мiнiстра. Падумаў пры гэтым: "Мiнiстр разумны, з годнасцю займае сваё месца. Ён добра разгледзiць тую тканiну".

I вось стары мiнiстр увайшоў у залу, у якой за пустымi станкамi сядзелi ашуканцы.

"Божа, памiлуй! - падумаў мiнiстр. - Я нiчога не бачу". Але ўслых не адважыўся сказаць такое.

Ашуканцы паважлiва папрасiлi яго падысцi блiжэй да станка i сказаць, як яму падабаюцца ўзор i фарбы тканiны. Бедны мiнiстр, як нi ўзiраўся, нiчога не бачыў. Ды i бачыць не мог.

I зноў падумаў: "Божа, няўжо я такi дурны? Ратуй божа, каб нiхто пра гэта не даведаўся. Не, нельга прызнавацца, што я не бачу тканiны!"

- Што ж вы нiчога не гаворыце нам? - спытаў адзiн з ткачоў.

- О, гэта вельмi мiла! - адказаў мiнiстр. - Якi ўзор, якiя фарбы! Так, так, я паведамлю каралю, што мне надзвычай спадабалася ваша праца!

- Рады старацца! - сказалi ашуканцы.

I яны сапраўды старалiся. Пачалi патрабаваць яшчэ больш грошай, шоўку, золата. Забiралi сабе ўсё, а каля пустых станкоў сядзелi толькi для выгляду.

Паслаў кароль да ткачоў свайго новага саноўнiка. Даручыў яму паглядзець, цi хутка будзе закончана праца. З iм, прыстойным служкам караля, адбылося тое, што i з старым мiнiстрам. Ашуканцы абвялi i яго вакол пальца. I ён давёў каралю, што вельмi чароўную тканiну вырабляюць ткачы.

Хутка ўвесь горад загаварыў пра таямнiчую тканiну, з якой будзе зроблены новы каралеўскi ўбор.

Тут ужо i самому каралю закарцела зiрнуць на дзiва. З цэлай свiтай прыдворных ён заявiўся ў майстэрню да хiтрых ашуканцаў.

- Цуд! Цi не праўда? - наперабой закрычалi пабываўшыя ўжо тут чыноўнiкi. Якi малюнак?.. А фарбы?..

I яны паказвалi пальцамi на пустыя станкi, як бы самi бачылi там нешта.

"Што за глупства! - падумаў кароль. - Я нiчога не бачу! Неверагодна, няўжо i я такi бязглузды, як мае мiнiстры?.. Тады не быць мне каралём. А гэта горш за ўсё..."

- О, вельмi, вельмi мiла! - сказаў урэшце кароль. - Я ўхваляю!..

I ён задаволена пахiтваў галавой, разглядваючы пустыя станкi. Не хацеў прызнацца, што не бачыць таго, што бачаць яго мiнiстры.