Неизвестно - Гапееў Ведзьміна тоня

• Название: Гапееў Ведзьміна тоня
• Автор: Неизвестно
• Жанр: Прочая старинная литература

---

– Парэжам і яблыкі, – адмахнуўся дзед Васіль. – Зробім усё, абы было здароўе...

Назаўтра раніцай Сяргей з Віталем ішлі вуліцай па бярозавае голле нейкі час моўчкі.

– Слухай, на самай справе, так усё павярнулася! – у захапленні сказаў Віталь.

– Што, ты ўжо аб тайне астравоў не думаеш? – усміхнуўся Сяргей. – Гарачы ты надта.

– Ды нічога я не гарачы. Астравы нікуды ад нас не дзенуцца... Уяўляеш, калі на самай справе трэба будзе перазахоўваць партызан...

– Не ўяўляю, я такога ніколі не бачыў.

– І я не бачыў... Магілу раскопваць будуць...

– Хто будзе? – прыпыніўся раптам Сяргей.

Віталь паціснуў плячыма.

– Не ведаю... Нам жа не дадуць...

– Чаму не дадуць?

– Не ведаю… Я па тэлевізары неяк бачыў, то там дарослыя былі, нейкі спецыяльны атрад…

Рэзалі вецце з бярозак, здаецца – на дваццаць мётлаў хапіла б, ледзь прынеслі. А дзед Васіль глянуў – сказаў, на пяць штук. Тады Віталь узяў свой мапед. Пакуль Сяргей наразаў вецце, ён адвозіў вязанкі на надворак дзеда Васіля. Наскладвалі добрую гару.

Нэла прабыла з бабай цэлы дзень: ірвалі казе пустазелле, збіралі яблыкі, кармілі куранят. Вячэраць усіх запрасіла баба Адарка: гарачыя бліны з яешняй.

Сяргей клаўся спаць у сваім будане, адчуваючы, што яго жыццё напаўняецца нечым важным, змястоўным. Увесь заўтрашні дзень быў распісаны: што рабіць і калі. Хвіліны вольнай не заставалася.

А з хаты зноў даносіліся абрыўкі п’янай лаянкі. Маці ён не бачыў ужо тры дні. Яна не падыходзіла да будана...

Частка 16

.

Маці прыбегла запыханая, узрушаная, калі ўжо ўсе сядзелі за сталом і даядалі боршч.

– Божа, ну няма ім больш клопату, – незадаволена бурчэла маці, мыючы рукі. – Тут і так з гэтым 60-годдзем спраў столькі, што не прадыхнуць. Не, давай выдумляць, праславіцца яны хочуць...

– Ты пра што, мам? – спытала Жэнька, калі маці села за стол.

– Уяўляеш, – маці павярнулася да бацькі, быццам не пачула Жэньку: – У сельсавеце літаральна кожны дзень распісаны: што рабіць, куды ісці. Абход ветэранаў рабі, помнікі і магілы прыбяры, пафарбуй, паднаві, агароджы папраў... А ні грошай, ні людзей! На вучнях-старшакласніках выязджаем. І вось сёння нас збіраюць і перад намі выступае Зарэмба, старшыня калгаса. Я вам, кажа, усё даваў, што ні прасілі: фарбу, цэмент. А вы мяне чаго, кажа, абманваеце? У нас ва ўсіх вочы круглымі сталі. Хто яго абманвае? Мы што, свае дамы фарбуем? А ён раптам пытае: хто з нашых землякоў пахаваны ў балоце, на астравах Ведзьмінай тоні? А ў нас няма такіх даных. І тут Зарэмба пачынае нас сароміць. Маўляў, стары дзед ды малыя збіраюцца наведаць тыя астравы, паставіць там помнік, а мы, дэпутаты Савета, не ведаем нават, хто там пахаваны. Уяўляеш?

– А адкуль старшыня ведае аб планах дзеда і хлопцаў? – ніколькі не ўзрушана спытаў бацька.

– Не ведаю, адкуль! – нервова адказала маці. – Бачу, цябе гэта не кранае. Дык дадам: у Зарэмбы з’явілася ідэя перазахавання тых партызан! І зрабіць гэта менавіта ў дзень 60-годдзя вызвалення Беларусі.

– Праўда? – захваляваўся цяпер бацька. – Вось малайчына!

– Малайчына!? Ты разумееш, што ўся наша падрыхтоўка ляціць к чорту? Сцэнарый, распрацаваны і ўзгоднены ў райвыканкаме, – к чорту! Колькі нерваў і часу на гэта пайшло – к чорту!

Маці ўжо крычала.

– Ты еш, – сказаў спакойна бацька. – Нічога страшнага няма. Іншае пытанне: як рэальна зрабіць перазахаванне...

– Зарэмба сказаў, каб старшыня сельвыканкама ехаў у раён – у пракуратуру, у райвыканкам, у ваенкамат, але каб к вечару быў адказ на пытанне: як рэальна зрабіць перазахаванне, каб гэта было цалкам у рамках закона, – крыху спакайней закончыла маці.

– Ну, вось, Мікалай Рыгоравіч, як бачыш – чалавек разумны: ніякай самадзейнасці, усё грунтоўна, усё па закону. Ён і гаспадарыць так: без крыку, але настойліва і прынцыпова...

– Хвалі, хвалі... – маці пачала была сёрбаць боршч, зноў адклала лыжку. – Самі будзеце тут упраўляцца. На мне і школа, і дэпутацтва, яшчэ і балота гэтае...

Жэнька, якая з заміраннем сэрца слухала гэты дыялог маці з бацькам, не вытрымала. Пачала гаварыць спакойна, але міжволі ў яе словах прарываўся выклік:

– Мам, а мне здаецца, што Мікалай Рыгоравіч мае рацыю…

– А ты ўжо што разумееш? – бразнула лыжкай маці. – За кветкамі сваімі глядзі.

Жэнька, не звярнуўшы ўвагу на крыўдныя словы маці, працягвала:

– Сорамна вам там, у сельсавеце, стала, што чужынец прыехаў у вёску і паказаў вам пальцам: вунь дзеці збіраюцца на магілу партызан, а вы займаецеся афарбоўкай помніка ля клуба, які нікому не пастаўлены, пад якім ніхто не ляжыць!

– Хто табе сказаў!?

– Тата казаў. І ты казала, што ўсе вяскоўцы пахаваны на могілках, што ля клуба не помнік, а проста памятны знак. А вы нас прымушалі туды кветкі класці і ў пачэсным каравуле стаяць… Ля пустога месца!

– Чакай, чакай, дачушка, – загаварыў бацька. – Ты надта ўсё заблытала… Разумееш, ёсць розніца між захаваннем і месцам для таго, каб аддаць павагу ўсім загінуўшым. Ну, зразумей…

– Нічога яна разумець не хоча! Яна ў нас разумная і дарослая! – выгукнула маці.

Жэнька выскачыла з-за стала, стала прама, рашучая, аж кулачкі сціснула:

– Я буду разам з дзедам Васілём і хлопцамі! З Віцькам пойдзем!

– Мы пойдзем, – узняўся з-за стала і Віцька.

Маці павольна паклала лыжку, паправіла рукой пасмачку валасоў на скроні і стала завучам Аленай Адамаўнай.

– Ну-ну... Яны пойдуць. Вам напляваць на маці, на бацьку, вы ж выраслі, вы дарослыя... Гэта мне адной трэба агарод, гаспадарка, дом, абеды... Гэта не вас я раджала, не за вамі мыла, не вас грудзьмі карміла. І што ночы не спала – сёння нішто, бо вы ж выраслі. І аб маці можна выціраць ногі...

– Алена, Алена, – загаварыў з дакорам бацька. – Ну, навошта ты так? Што яны, на месяц ці хоць на тыдзень? Няхай ідуць на добрую справу. І ў Жэнькі цудоўны матэрыял для артыкула можа атрымацца, а Віцька няхай развеецца, тры дні бы сонная муха ходзіць.

– Ты мяне не суцяшай! – сарвалася зноў на крык маці.

– Не крычы, – паморшчыўся бацька. – І давай глядзець на рэчы больш рэальна: перазахаванне ў дзень свята – гэта падзея не вясковага маштабу. Гэта – раённая падзея. Калі на самай справе будзе так, як задумаў Рыгоравіч, то чакай у дзень свята сюды высокіх гасцей з райцэнтра. Гэта добрая, скажу больш – высакародная справа – знайсці і прывесці ў парадак магілу партызан. Дык чаму гэта будуць рабіць іншыя, а не твае дзеці?

Бацька замаўчаў, маўчала і маці. Потым правяла стомлена далонню па валасах:

– Прабач, дачушка… Мне і праўда сорамна было. І прыкра…

– Ідзіце, дзеці, – махнуў рукой бацька.

Жэнька ціха падышла да маці, нахілілася і пацалавала яе ў шчаку.

– І ты мне даруй…

Віцька з Жэнькай выйшлі на надворак.

Праз акно даносіліся прыглушаныя галасы: нервовы, узбуджаны маці і спакойны, разважлівы бацькаў.

– Ну, як яны знойдуць тую магілу, калі 60 год прайшло. Там нага чалавека не ступала, дзед хлапчуком быў, не атрымаецца як нічога, а шум уздымем... – гарачылася маці.

Бацька нешта адказваў.

– Пайшлі адсюль, а то як падслухоўваем, – пацягнула Жэнька Віцьку на вуліцу. – Пасядзім на лавачцы. Бацька выйдзе, усё раскажа...

Бацька выйшаў хвілін праз дзесяць. І не адзін – з маці.

– Ну, што насы павесілі? – падмаргнуў ён бадзёра. – Усё добра. Мы дазваляем. З дзедам Васілём я сам перагавару. Ідзіце, дамаўляйцеся.

– Ура! – ціха выгукнула Жэнька. – Яшчэ, – яны павярнуліся да маці: – Мам, там у нас недзе павінны ляжаць мае былыя адзёжкі. Я памятаю, ты казала, што шкада выкідваць, а куды ты іх схавала? Разумееш, – заспяшалася яна, бачачы здзіўленне маці, – у гэтай Нэлы, бачыла я яе, нават трусікаў няма. А так бы я аддала, у нас жа многа ўсяго павінна заставацца...

– Бяры, – усміхнулася праз сілу маці. – У кладоўцы стаіць стары бабулін куфэрак – там усё дзіцячае. Вось і добра, што не выкінула, – дадала яна больш сама сабе. – З гэтым дзіцём і маці яго мы будзем разбірацца...

…А бутэлек не хапала. Паўтары сотні назбіралі, хоць па хатах цяпер ідзі.

– І пойдзем па хатах! – рашыў Віталь. – Што тут такога? Не міласціну ж просім. Вось к вечару ўсе з работы вернуцца, мы мяхі за плечы – і гайда!

На тым і рашылі.

Распалілі невялікі касцёр у Сяргеевай “пячурцы”, прынеслі ночвы з вадой. Мылі бутэлькі, прасушвалі, вешаючы на галінкі вішань, акуратна сплаўлялі рыльцы тых бутэлек, для якіх не знайшлі коркаў, пакавалі акуратна бутэлькі ў мяхі. Карацей, не надта цікавая была пакуль справа.

– Нам дазволілі! Мы – з вамі! – радасна пракрычала Жэнька, як толькі з Віцькам зайшлі ў садок. – І мы з гасцінцамі!

На “стол” – старыя дзверы, пастаўленыя на слупкі з цаглін і засланыя кляёнкай, якую з дому прынёс Віталь, Жэнька высыпала цукеркі, паставіла бутэльку з ліманадам. Потым падазвала Нэлу і стала выцягваць з пакета адзенне: сукенкі, бялізну, кофтачкі.

–– О, мы зараз жа пераапранемся ў чыстае! – Жэнька павяла Нэлу ў будан. – Ты будзеш такой прыгожай!