Неизвестно - Дубянецкі

• Название: Дубянецкі
• Автор: Неизвестно
• Жанр: Прочая старинная литература

---

Два творы навеяныя паэзіяй Алеся Разанава. Адзін з іх – “Чытаю Шлях” – не­сумненна маецца на ўвазе зборнік паэта “Шлях-360”.

Другі верш з “Разанаўскага цыклу” называецца характэрным для Аўтаркі словам “Палёт”. У ім кожная з пяці строф канчаецца назваю аднаго з пяці зборнікаў паэта-куміра Алеся Разанава: “Шлях”, “Каардынаты”, “Назаўжды”, “Адраджэнне”. Назва апошняга, пятага, зборніка “Вастрыё стралы” крыху зашыфравана. Варта прывесці ўсю гэтую страфу:

Як бор смалой, табой струменю,

Вар’яцтва і святло маё.

Ляціць – пагібель ці збавенне –

Стралы

насустрач

Вастрыё.

Сёмым творам у гэтым “чырвонцы” стаіць верш “Прамень”. Думаю, я не надта памылюся, мысленна паставіўшы да яго прысвячэнне “А. Р.”, ці “Алесю Разанаву”. У апошняй страфе нават такое імя адчайна выкрыквае Галіна паэтычная гераіня. Ці не да яго гэта звяртаецца яна з пытаннямі:

Хто ты? Зорка?.. Маланка?.. Бог?..

Што прыйшоў – апаліў – і змог?

Што ліянай душа абвіла

Бы стваліну, струмень святла?..

Вяртаючы папку паэтцы, я пачуў ад яе пытанне, ці ўсё зразумеў я там у яе. Адказваю смела: Усё! Нават паклаў там табе “расшыфровачку”. Я сапраўды зрабіў нешта накшталт гэтага.

18 ліпеня 1988 года. Скончыў працу над апратэставаннем штрафаў, накладзеных на Сяргея Вітушку і Віктара Івашкевіча за мітынг у Курапатах. Атрымалася цэлых пяць старонак машынапісу. Аднак не спадзяюся, што пракурор горада заявіць пратэст супраць гарвыканкама і двух райвыканкамаў.

Не давяраючы пошце, я панёс сам дакумент у пракуратуру, тым больш што яна побач з маёй хатай, на Інтэрнацыянальнай, 24. Звярнуў увагу, што да гэтай установы прыбудавалі яшчэ шматпавярховы чырвоны гмах з вялізным гербам СССР (!) на фасадзе. Падняўшы над сабой парасон, паглядзеў, ці ёсць гэтая “цацка” на асноўным будынку. Ёсць. І таксама СССР, толькі разоў у чатыры меншая, чым на прыбудове.

У вестыбюлі сядзіць прынцыповая жанчына з павязкаю, а не міліцыянер у форме. Яна, дазнаўшыся, па якой я справе завітаў, накіравала мяне ў кабінет нумар 10. Гэта аказалася прыёмная. Адсюль паслалі мяне ў 8-ы кабінет – у канцылярыю. Адгэтуль накіраваліся ў 13 пакой. Тут таксама было цікава. Чатыры сталы. Тры пракуроры. Перад адным сядзіць эмацыянальная кліентка. Другі, маладзейшы за астатніх, беспаспяхова круціць тэлефон. Трэці – вольны. Ён мяне “прыняў”.

Я падаў яму свой дакумент і праз паўхвіліны ўбачыў, што ён не ўмее чытаць! Цуд, дый толькі! Пракурор не умее чытаць!.. Скажы дзе-небудзь па-за Беларуссю пра такое – не павераць. А ў нас – гэта норма! Ён на першыя ж словы грыфа глядзеў так доўга і так трагічна, што мне аж няёмка было асіставаць яму. Чытаў і злева направа, і справа налева. Углядаўся то ў адно слова, то ў другое, а то паволі, няўмела слізгаў вачыма то па нейкім радку, то па цэлым абзацы, і ўжо не гарызантальна, а вертыкальна – зверху ўніз, альбо наадварот, знізу ўверх.

Мне падумалася, што каб перад ім быў не такі салідны з выгляду дакумент, дык ён, мабыць, і не мучыўся б, а зрабіў нешта іншае. А яму ж хацелася, відаць, разабрацца і пагутарыць са мной “прадметна”. Некалькі слоў ён зразумеў і хацеў з іх дапамогаю дайсці да сэнсу. Пачаў мяне пытаць, быццам бы ўдакладняць “прачытанае”. Я сказаў, што там гэта добра апісана. Тады ён здаўся:

– Гэта ж па-беларуску?

– Па-беларуску, – кажу я.

– А я слабавата чытаю па-беларуску, – сказаў ён, значна перацэньваючы свой дар паліглоцтва. Ён жа зусім не ўмее чытаць на гэтай мове.

– А гэта наша рабочая мова, – адказваю яму.

– А ў нас рабочая мова руская, так нам усе пішуць, – прызнаўся ён.

Вось у гэтым і ўся, бадай, трагедыя наша. А каб яму ўсе пісалі па-беларуску?! Напэўна, і гэты пракурор ведаў бы беларускую. Напэўна, і на іх будынках былі б гербы БССР, а не СССР…

19 ліпеня 1988 года. Першая сустрэча з Міхасём Шаховічам. Спаткаліся мы ў музеі Янкі Купалы, пасля, паводле яго просьбы, паехалі ў адведзены яму нумар у гасцініцу “Мінск”.

Пра справы беластоцкія, вядома ж – літаратурныя. Нічога пра польскія – ні літаратурныя, ні грамадска-культурна-гаспадарча-палітычныя.

Для мяне гэта страчаны шанц прытоку свежай патрэбнай інфармацыі. Міхась, натуральна, не адчуў гэтага і, канечне, нічога не страціў сам.

Затое, пад канец дня ён удосталь наслухаецца вядомай яму дэмагогіі пра Польшчу на вечары “савецка-польскай дружбы”, на які я яго даставіў пасля 18-й гадзіны. А я свой дзень канчаю ўражаны і зачараваны паэзіяй Czeslawa Milosza, выдатны зборнік якога прывёз мне мой мілы госць паводле падказкі Яна Чыквіна. Гэтаму я некалі казаў пра мае balwochalcze stosunki да славутага творцы.

20 ліпеня 1988 года. Каля 20-ай гадзіны вечара тэлефонны званок з Мінскага гаркама партыі (!). Той нехта адрэкамендаваўся як работнік аддзела культуры Пятровіч (?). Мабыць, дзяжурыў і нікуды не спяшаўся. Бо задаваў свае пытанні і “разважаў” на іх тэму больш гадзіны.

З усяго гэтага я зразумеў, што да яго трапілі прапановы нашай камісіі, датычныя 70-годдзя БССР і КПБ. Прапановы так сабе. Іх недзе адною нагою рыхтаваў В. Скалабан з У. Содалем. Памятаю, апошні важна прачытаў рукапісную староначку прапановак, якія не выклікалі ніякіх эмоцый у членаў камісіі. Але ж гэтыя “прапановы”, значыць, былі сур’ёзна ўспрыняты там, на гары – самі ж лянуюцца паварушыць мазгамі.

І вось там вырашылі “дамовіцца” з намі, каб мы не настойвалі надта на вельмі мастацкіх мемарыяльных дошках на аб’ектах, звязаных з рэвалюцыйнымі падзеямі на Беларусі і ў Мінску. Нам прасцей, кажа мой субяседнік, адліваць тэкставыя дошкі. “Можа, пакінем пакуль такія?”, – папрасіў ён.

Цуд дый толькі! Пра мяне дык не рабіце ніякіх. Вам жа яны патрэбныя, раз папрасілі ў нас прапановы. Калі нам залежыць на годным ушанаванні Ф. Скарыны і К. Каліноўскага, дык мы цэлай камісіяй шліфавалі свае прапановы на трох ці чатырох пасяджэннях. І не дазваляем што-небудзь скарачаць ці мяняць з іх у бок зніжэння агульнага іх эфекту. А там, у тых прапановах – самі зніжаем. Напрыклад, павыкідалі мемарыялізацыю Мяснікова і да яго падобных “сяброў” Беларусі.

21 ліпеня 1988 года. З раніцы паклапаціўся наконт нармальнага побыту ў Мінску Міхася Шаховіча. Вярнуўшыся ад яго з гасцініцы, прыняў па тэлефоне просьбу С. Андраюка выступіць у 16 гадзін у “Светачы” на адкрыцці Выстаўкі польскай кнігі і плаката. Выступіў, кіруючыся апошнім дэвізам – рубрыкай “Polityki”: “Mуwimy bez kartek”. Прысутным палякам, відаць, спадабаліся мае эмоцыі. Пасля гэтага меў магчымасць чуць ад іх цёплыя словы ўхвалы і нават атрымаў некалькі аўтографаў накшталт такога: “…z podziкkowaniem za ukochanie literatury polskiej. Zygmunt Flis”.

Канец дня – у Доме літаратара. Удзельнічаў у прыёме групы польскіх пісь­меннікаў, з якою, дарэчы, знаходзіцца цяпер тут і М. Шаховіч. Апошняга запрасіў на заўтрашні вечар да сябе на кватэру.

3 жніўня 1988 года. Маціяс Руст на волі! Гэты заходненямецкі юнак 28 мая 1987 г. віртуозна прызямліў свой спартыўны стары самалёцік “Цэсна” на Краснай плошчы ў Маскве. Ён бліскуча ажыццявіў гэты сімпатычны пералёт стагоддзя. Авантурны! Нелегальны! Праз “зачыненую на моцныя замкі” савецкую граніцу! І не толькі пералёт праз граніцу, але і пяцігадзінны, больш чым сямісоткіламетровы пралёт цераз такое самае зачыненае савецкае неба ад аэрапорта Мальмі ў Хельсінкі да Маскоўскага Крамля! Праўда, “неба” было зусім нізкае – каб не ўбачылі і не збілі!

Прыляцеў, каб дапамагчы М. Гарбачову ўбачыць дзіркі ў яго абаронным шчыце. Гэты ўбачыў, паздымаў з пасад міністраў і генералаў. І… пасадзіў на 4 гады ў турму і самога няпрошанага “памочніка”. А цяпер, праз 14 месяцаў, памілаваў – вызваліў на 2 гады і 10 месяцаў раней тэрміну. Шкада толькі, што не запрасіў у Крэмль.

А хлопец заслугоўвае гэтага не менш, чым які касманаўт!..

6 жніўня 1988 года. Яшчэ тыдзень таму назад абвешчана ў штотыднёвай праграме Беларускага тэлебачання: 6 жніўня, субота, 14.00-15.00. Спадчына. Беларускі фонд культуры: праблема захавання духоўнага багацця народа. Прамая лінія.

“Загадана” было і мне дзеля гэтага з’явіцца туды, у Тэлецэнтр. Ды не як-небудзь, а на 2 адзіны раней афіцыйнага пачатку. Я прыехаў за паўтары гадзіны, вырашыў, што хопіць з іх і такой маёй ахвяры. А, як высветлілася, можна было смела прыехаць і за чвэрць гадзіны да перадачы. Чаму ж тады так томяць людзей, адрываюць іх ад нечага свайго?

У цэлым перадача прайшла больш-менш удала. Хоць я і пятай часткі не сказаў таго, што збіраўся сказаць. З гадзіннай перадачы на нас, удзельнікаў, прыпала не больш паловы адведзенага часу. Астатняе забралі нейкія “сюжэты”. І. Чыгрынаў выказаў меркаванне, што гэта рэжысёр перадачы зарабляе на знятых ім самім сюжэтах. А я думаю, што арганізатары баяцца “прамой лініі” і такім чынам скарачаюць час на непрадбачаныя прамовы.

За якіх-небудзь 5-6 хвілін я паспеў:

– сказаць пару агульных фраз пра сваю гісторыка-мемарыяльную камісію;

– ахарактарызаваць збольшага праект гэтак званай “доўгатэрміновай праграмы дзейнасці БФК “Спадчына”;