Фридрих Ницше - Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

• Название: Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
• Автор: Фридрих Ницше
• Жанр: Философия

---

Я паранены сваiм шчасцем: усе пакутнiкi няхай стануць маiмi гаiцелямi!

Зноў я змагу сысцi да сваiх сяброў, а таксама i да ворагаў! Заратустра зноў будзе гаварыць, i дарыць, i тварыць любоў любасным!

Мая нецярплiвая любоў патокамi вылiваецца з вышыняў у далiну, да ўзыходжання i падзення. З маўклiвых гор i з навальнiчных хмар болю бурлiва ападае яна ўнiз, у далiны.

Занадта доўга сумаваў я, гледзячы ўдалечыню. Занадта доўга належаў адлюдненасцi: так я развучыўся маўчаць.

Я ўвесь зрабiўся вуснамi i цурчаннем ручая, якi бяжыць з высокiх скал: у далiну хачу я скiнуць казань сваю.

I хай паток маёй любовi спадае ў бездараж! Бо як жа патоку не знайсцi дарогi да мора!

Праўда, ёсць ува мне возера, пустэльнае i самадастатковае; але паток маёй любовi i яго парывае ўнiз - да мора!

Новымi дарогамi iду я, новыя казанi нараджаюцца ўва мне; як i кожны, хто стварае, стамiўся я ад старых слоў. Не хоча мой дух больш хадзiць на стаптаных падэшвах.

Занадта павольна цячэ для мяне любая казань: на тваю каляснiцу ўскокваю я, о бура! Але i цябе яшчэ буду бiчаваць маёй лютасцю!

Нiбы крык i воклiч радасцi, прамчуся я па марскiх прасторах, пакуль не знайду тых шчасных выспаў, дзе жывуць мае сябры!..

I ворагi мае сярод iх! Як я люблю цяпер кожнага, з кiм магу гутарыць! I ворагаў маiх - iх таксама прымае шчаснасць мая.

I калi я ўскокваю на сама наравiстага свайго каня, мой найлепшы памочнiк дзiда: яна - сама надзейная служка мая.

Дзiда, якую я кiдаю ў сваiх ворагаў! Як я iм удзячны, што магу нарэшце кiнуць дзiду!

Вялiкае было напружанне маёй хмары: пад грамовы рогат маланак я асыплю градам далiны.

Магутна захвалююцца мае грудзi, грознай бураю праляцiць па гарах iх подых: так прыйдзе палёгка сэрцу.

Сапраўды, як бура, iдзе маё шчасце i свабода! А ворагi няхай думаюць, што нехта лiхi лютуе над iх галовамi.

I нават вы, сяброве мае, збаiцеся маёй неацуглянай мудрасцi; i, магчыма, уцечаце, з маiмi ворагамi.

О, калi б я мог пастушынай жалейкаю адклiкаць вас назад! О, калi б мая мудрасць-iльвiца навучылася рыкаць пяшчотна! А мы ж разам ужо шмат чаго навучылiся!

У бязлюдных гарах зачала мая дзiкая мудрасць; на жорсткiх камянях нарадзiла яна сваё сама малое дзiця.

Цяпер, як шалёная, носiцца яна па пустынi i ўсё шукае мяккага дзёрну - мая старая дзiкая мудрасць!

На мяккае дзярно вашых сэрцаў, сяброве мае! - на любоў вашых сэрцаў яна прагне пакласцi сваё любаснае дзiця!"

Так сказаў Заратустра.

На шчасных выспах

Смоквы падаюць з дрэў сакавiтыя i салодкiя; i пакуль яны падаюць, лопаецца iх чырвоная скурка.

Паўночны вецер я спелым смоквам.

Дык вось, як i смоквы, дастаюцца нам гэтыя павучаннi, сяброве мае: дык пiце з iх сок i ежце iх салодкую плоць! Восень навокал, i яснае неба, i дзень на ўшчэрбе.

Паглядзiце, якая багацiна вакол нас! I як хораша глядзець з гэтага багацця ў далячынi марскiя!

Калiсьцi казалi "Бог", гледзячы ў марскую далеч; а сёння я вучу вас казаць "Звышчалавек".

Бог - гэта нейкая здагадка; але я не хачу, каб ваша здагадка сягала далей за вашу творчую волю.

Цi маглi б вы стварыць Бога? - Дык памаўчыце мне лепей пра ўсiх багоў! А Звышчалавека стварыць вы маглi б.

Можа, нават не вы самыя, братове мае! Але перарабiць сябе ў бацькоў i продкаў Звышчалавека можаце, - гэта быў бы ваш сама лепшы твор?..

Бог - гэта здагадка; але я хачу, каб ваша меранне было ў гранiцах памыснага.

Маглi б вы змыслiць Бога? - Але воля да iсцiны азначала б вам, што ўсё павiнна пераўтварыцца ў па-чалавечы памыснае, па-чалавечы бачнае i па-чалавечы адчувальнае! Вашы ўласныя пачуццi павiнны вы прадумаць да канца!

I тое, што называеце вы светам, павiнна быць спачатку створана вамi: ваш розум, ваша ўяўленне, ваша воля, ваша любоў павiнны зрабiцца светам! I сапраўды, для вашай шчаснасцi, о спазнаўцы!

I як бы вы пераносiлi жыццё без гэтай надзеi, вы, спазнаўцы? Нельга вам зраднiцца нi з неспасцiгальным, нi з неразумным.

Але адкрыю вам цалкам сваё сэрца, сяброве мае: калi б багi iснавалi, як бы я вытрываў, што я не Бог! Значыцца, нiякiх багоў няма.

Вось такую выснову зрабiў я; i цяпер яна мяне вабiць...

Бог - гэта здагадка; але хто выпiў бы ўсю пакуту гэтай здагадкi i не памёр бы? Няўжо трэба адабраць веру ў таго, хто творыць яе, забаранiць арлу лунаць у арлiных вышынях?

Бог - гэта думка, якая ўсё простае робiць крывым i ўсё, што стаiць - каб круцiлася. Як? Значыцца, i сам час адкiнуць, i ўсё, што мiнушчае, лiчыць маною?

Думаць такое - гэта вiхура i крутня касцей чалавечых i ванiты страўнiка: сапраўды хваробай крутнi я называю такiя загадкi.

Пахiбным i варожым чалавеку я называю гэта вучэнне пра адзiнае, i цэльнае, i нерухомае, I сытае, i нязбытнае!

Усё нязбытнае - гэта толькi сiмвал! А паэты занадта многа iлгуць...

А пра час i станаўленне павiнны гаварыць сама высокiя сiмвалы: яны павiнны хвалiць усё збытнае i быць апраўданнем яму!

Стварэнне - гэта найбольшае збавенне ад цярпенняў i палёгка жыцця. Але каб явiўся стваральнiк, патрэбныя цярпеннi, i многае ў жыццi павiнна перамянiцца.

Так, шмат горычы памiрання павiнна быць у вашым жыццi, стваральнiкi! Так рабiцеся заступнiкамi збытнага i нясiце апраўданне яму.

Каб сам стваральнiк зрабiўся дзiцём, якое толькi што нарадзiлася, яму трэба зрабiцца парадзiхай i перацерпець пакуты яе.

Праўду кажу вам, праз сотнi душ прайшоў я дарогай сваёй, праз сотнi калысак i радзiльных патугаў. Колькi разоў расставаўся я i ведаю апошнiя гадзiны родавых енкаў.

Але так ужо хоча мая стваральная воля, мой лёс. Альбо, слушней будзе сказаць, менавiта такога лёсу хоча мая воля!

Усё адчувальнае ўва мне пакутуе, яно ўвязнена ў цямнiцу; але маё жаданне пастаянна прыходзiць да мяне як вызвалiцель i вяшчун радасцi.

Жаданне вызваляе: вось сапраўднае вучэнне пра волю i свабоду - так вучыць вас Заратустра.

Больш-не-хацець, больш-не-ацэньваць, больш-не-ствараць! - о, калi б гэтая вялiкая стома была заўсёды далей ад мяне!

Нават спазнаючы, я адчуваю толькi радасць волi маёй, радасць зачацця i станаўлення; i калi спазнанне маё нявiннае, дык таму, што жыве ў iм воля да зачацця.

Прэч ад Бога i ад усiх багоў вабiла мяне гэтая воля; навошта было б ствараць, калi б яны iснавалi!

Але зноў i зноў мяне цягне да людзей, да творчасцi - мая палымяная творчая воля; так цягне молат да каменя.

О людзi, у каменi дрэмле мне вобраз, вобраз маiх вобразаў! О, чаму ў сама грубым i неачасаным каменi наканавана яму спаць!

Цяпер жа мой молат шалёна руйнуе ягоную вязнiцу. Ад каменя ляцяць асколкi: што мне да таго?

Я хачу закончыць пачатае, бо цень падышоў да мяне - сама цiхi, сама лёгкi цень аднаго разу падышоў да мяне!

Ценем прыйшла да мяне прыгажосць Звышчалавека. О братове мае! Што мне цяпер багi!"

Так сказаў Заратустра.

Пра мiлажальных

Сяброве мае, пакеплiвыя словы дайшлi да вашага сябра: "Падзiвiцеся на Заратустру! Цi ж не ходзiць ён сярод нас, бы сярод звяроў?"

Але лепей сказаць так: "Той, хто спазнае, ходзiць сярод людзей, як сярод звяроў".

А сябе чалавек называе таму, хто спазнае: звер з чырвонымi шчокамi.

Як такое сталася ў яго? Цi не таму, што яму даводзiцца часта саромецца?

О, сяброве мае! Так гаворыць той, хто спазнае: "Сорам, сорам i сорам вось гiсторыя чалавека!"

I таму высакародны пастанаўляе сабе не сарамацiць: сарамлiвасць ён пакiдае сабе, саромецца перад усiмi пакутнiкамi.

Сапраўды, я не люблю мiлажальных, святашчасных у сваiм мiлажалi: надта ж бо пахiбныя яны ў сваiм сораме.

Калi я павiнен быць мiлажальны, дык не хачу, каб мяне такiм называлi; а ўжо калi я мiлажальны, дык толькi на адлегласцi.

Я лепей накрываю сваю галаву i ўцякаю прэч раней, чым пазнаюць мяне; i я заклiкаю вас рабiць гэтаксама, сяброве мае!

Няхай лепей доля мая вядзе па дарозе тых, якiя, як i вы, нiколi не пакутуюць, i з тымi, з кiм я змагу падзялiць надзею, бяседу i мёд!

Сапраўды, я дапамагаў так цi iначай пакутнiкам; але мне заўсёды здавалася лепшым навучыцца радавацца.

З таго часу, як жывуць людзi, надта мала радаваўся чалавек; толькi гэта, братове мае, ёсць спадчынны грэх!

I калi мы навучымся больш радавацца, дык так мы найлепей развучымся крыўдзiць iншых i выдумляць розныя цярпеннi.

Таму я ўмываю рукi, якiя памагалi пакутнiку, таму я таксама ачышчаю i сваю душу.

Бо тое, што я мiлажальна глядзеў на пакутнiка, змушае мяне саромецца праз сорам ягоны; i калi я памагаў яму, дык гэта горка пакрыўдзiла гонар ягоны.

Вялiкая запабеглiвасць не робiць удзячным, а толькi ахвочым да помсты; i калi дробная дабрачыннасць не забываецца, дык, як чарвяк, точыць.

"Будзьце раўнадушныя, прымаючы што-небудзь! Рабiце гонар ужо тым толькi, што прымаеце" - так я раю тым, каму няма чым аддарыць.

Але я - дару: я ахвотна дару, як сябар дорыць сваiм сябрам. А чужыя i бедныя няхай самi рвуць плады з майго дрэва: гэта не так сорамна.

А жабракоў след было б зусiм звесцi! Сапраўды, непрыемна i даваць iм i не даваць.

А разам з iмi грэшнiкаў, i каго грызе сумленне! Паверце мне, сяброве мае: згрызоты сумлення вучаць кусаць.