Фридрих Ницше - Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

• Название: Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
• Автор: Фридрих Ницше
• Жанр: Философия

---

А разам з iмi грэшнiкаў, i каго грызе сумленне! Паверце мне, сяброве мае: згрызоты сумлення вучаць кусаць.

Але сама горшае - дробныя змыслы. Сапраўды, лепей рабiць лiхое, чым мець дробныя змыслы!

Хоць вы i кажаце: "Асалода ад дробных змыслаў ухiляе нас ад буйных лiхадзействаў". Аднак у гэтым выпадку не варта разменьвацца на дробязi.

Лiхадзейства - як скула: яно свярбiць, i чэшацца, i нарывае - яно заяўляе пра сябе сумленна.

"Глядзi, я - хвароба" - так кажа лiхадзейства; у гэтым яго сумленнасць.

А нiкчэмны намысел падобны да грыбка: ён паўзе, пранiкае, стараецца, каб яго не ўбачылi, - пакуль усё цела не струхлее i не зжухне ад гэтых драбнюткiх iстотаў.

А таму, хто апантаны нячыстым, я кажу гэта слова на вуха: "будзе лепей, калi твой чорцiк праявiцца чортам, - памажы яму! I ў цябе яшчэ ёсць дарога да велiчы!.."

О братове мае! Пра кожнага з нас вядома занадта многа! Многiя робяцца для нас празрыстымi, але мы яшчэ доўга не можам пранiкнуць праз iх толькi па гэтай прычыне.

Цяжка жыць з людзьмi, бо цяжка маўчаць. I найбольш мы несправядлiвыя не з тымi, хто нам агiдны, а з тымi, да каго мы нiяк не дачыняемся.

А калi ў цябе ёсць сябар-пакутнiк, дык стань яму месцам супакаення, але адначасова i мулкiм ложкам, паходным ложкам: так ты найлепей дагодзiш яму.

I калi сябар учынiць табе лiхое, скажы так: "Я дарую табе за тое, што ты мне ўчынiў; але як дараваць за лiха, якое ты гэтым учынкам зрабiў сабе?"

Так гаворыць вялiкая любоў: яна адольвае i дараванне, i шкадаванне.

Трэба стрымлiваць сваё сэрца; бо варта толькi даць патуранне яму, як страцiш галаву!

О, дзе ў свеце хто нарабiў большага глупства, як мiлажальнiкi? I што ў свеце спрычынiла болей пакут, чым дурасць мiлажальных?

Гора тым, якiя любяць, але яшчэ не дасягнулi вышынi, якая вышэй за iх мiлажаль!

Сказаў мне аднаго разу д'ябал: "I ў Бога ёсць сваё пекла: гэта ягоная любоў да людзей".

А нядаўна я чуў ад яго: "Бог памёр; ад мiлажальнасцi да людзей памёр Ён".

Дык вось, я засцерагаю вас ад мiлажальнасцi: адсюль сунецца на людзей чорная хмара! Паверце, я разбiраюся ў прыкметах надвор'я!

Дайце ўвагi i такому слову: усякая вялiкая любоў вышэйшая за ваш спагадны мiлажаль, бо яна яшчэ мусiць стварыць тое, што любiць.

"Сябе самога прыношу я ахвяраю любовi, i блiзкага майго, як i сябе" - так гавораць стваральнiкi.

Але ўсе стваральнiкi жорсткiя".

Так сказаў Заратустра.

Пра святароў

Аднаго разу Заратустра даў знак сваiм вучням i сказаў такiя словы:

"Вось святары: i хоць яны ворагi мае, спакойна iдзiце мiма iх, i хай вашыя мячы спяць!

I сярод iх ёсць героi; многiя з iх адпакутавалi ўдосыць: таму яны хочуць, каб i iншыя пакутавалi.

Злыя ворагi яны: нiшто так не помсцiцца, як iхняя пакорлiвасць. I лёгка апаганьваецца той, хто чапае iх.

Але мая кроў зродненая з iхняй; я хачу, каб мая кроў шанавалася i праз iхнюю..."

I калi яны прайшлi мiма, горыч агарнула Заратустру; нядоўга змагаўся ён са сваiм болем, i прамовiў так:

"Шкада мне гэтых святароў. Яны вельмi мне не да густу; але мне гэта мала абыходзiць з таго часу, як я сярод людзей.

Але я пакутую i пакутаваў з iмi: яны палонныя, мечаныя. Той, каго называюць Збаўцам, закаваў iх у аковы...

У аковы фальшывых каштоўнасцяў i аблудных слоў! О, калi б збавiў iх хто-небудзь ад гэтага Збаўцы!

Яны думалi, што высадзiлiся на шчасным востраве, калi навакол бушавала мора; але глядзiце, гэта была пачвара, якая яшчэ спала.

Фальшывыя каштоўнасцi i аблудныя словы: гэта сама горшыя пачвары ў смяротных: доўга спiць i чакае ў iх наканаванне.

Але нарэшце прачынаецца, жарэ i глытае тых, што паставiлi на iм свае буданы.

О, паглядзiце толькi на тыя буданы, што паставiлi святары! Цэрквамi называюць яны свае лёхi з салодкiмi пахошчамi.

О, гэта сфальшаванае святло, гэта непрадыхлiвае паветра! Тут, дзе душы трэба лунаць у вышынях, узляцець ёй не дазволена!

Але так iм наказана паводле веры: "На каленi, угору па лесвiцы, грэшнiкi!"

Сапраўды, лепей пабачыць бессаромнага, чым вылупленыя вочы iх сораму i багавейнасцi!

Хто ж стварыў гэтыя лёхi i лесвiцы каяння? Цi не тыя, што хацелi схавацца i саромелiся яснага неба?

I толькi калi яснае неба прагляне праз дзiравыя дахi, а разваленыя сцены зарастуць травою i чырвоным макам - толькi тады захоча маё сэрца звярнуцца да котлiшчаў гэтых багоў.

Яны назвалi Богам тое, што супрацьстаяла i мучыла; i праўда, шмат гераiчнага было ў гэтым пакланеннi!

I не ведалi яны, як iнакш iм любiць свайго Бога, як толькi крыжуючы людзей!

Яны думалi пражыць мерцвякамi, у чорнае апраналi яны сваiх нябожчыкаў; i нават у прамовах iхнiх унюхваю я паганы смурод склепа.

I хто жыве паблiзу iх, той жыве каля чорных сажалак, дзе жабы выспеўваюць саладжавую скруху сваю.

Лепшыя песнi мусiлi б спяваць яны мне, каб я навучыўся верыць у iхнiх Збаўцаў: збавёнымi мелiся б выглядаць iхнiя вучнi!

Голых хацеў бы я ўбачыць iх, бо толькi прыгажосць павiнна прапаведаваць каянне. А каго пераканае гэтая закукленая ў чорнае нудота?

Далiбог, iх збаўцы самi з'явiлiся не са свабоды i не з сёмага неба! Далiбог, яны самi нiколi не ступалi па дыванах спазнання!

З прагалаў складаецца дух iх збаўцаў; але ў кожную пустую рамiну ўставiлi яны сваю хiмеру, сваю затычку, якую назвалi Богам.

У спагадзе захлынуўся iхнi дух, i калi яны брыняюць ад яе, наверх заўсёды выплывае вялiкае глупства.

Старанна пакрыкваючы, гналi яны статак па кладцы: нiбыта ў будучыню толькi адна дарога! Далiбог, i гэтыя пастухi не больш чым авечкi!

Шырокая душа i малы дух у гэтых пастухоў; але, братове мае, нават сама шырокая душа - якая ж убогая яна паша!

Крывавыя знакi пакiдалi яны на дарозе, якою iшлi, i iхняе глупства вучыла, што праўда даказваецца толькi крывёю.

Але кроў - найгоршае сведчанне праўды; кроў затручвае сама чыстае вучэнне, робiць з яго аблуду i нянавiсць сэрца.

I калi хто iдзе за сваё вучэнне на вогнiшча - што даказвае гэта! Больш пераканаўча, калi з твайго полымя паўстане тваё вучэнне!

Адурманенае сэрца i халодная галава: калi яны злучаюцца, узнiкае смерч "Збаўца".

Калiсьцi былi сапраўды больш велiчныя i высакародныя, чым тыя, каго люд называе збаўцамi, якiя сiлай смерчу ўцягвалi за сабою!

I вы мусiце, братове мае, знайсцi збавенне ад яшчэ большых збаўцаў, магутнейшых, калi толькi хочаце знайсцi дарогу да свабоды!

Яшчэ нiколi не было Звышчалавека. Бачыў я голых абодвух - i сама велiчнага чалавека, i сама мiзэрнага...

Надта ж бо падобныя яны памiж сабою. Далiбог, нават у сама Вялiкiм знайшоў я залiшне Шмат чалавечага!"

Так сказаў Заратустра.

Пра цнатлiвых

Громам i нябеснымi феерверкамi трэба гаварыць да вялых i санлiвых пачуццяў.

Але голас прыгажосцi гаворыць цiха: ён пранiкае толькi ў сама разбуджаныя душы.

Цiха трымцеў i смяяўся сёння мой шчыт; гэта прыгажосцi святы смех i трымценне.

З вас, цнатлiўцы, смяялася сёння мая прыгажосць. I чуўся мне голас яе: "Яны яшчэ хочуць, каб iм заплацiлi!"

Вы, цнатлiвыя, хочаце, каб вам яшчэ й заплацiлi! Хочаце платы за цноту, i неба за зямлю, i вечнасць за вашае "сёння"?

I цяпер абураецеся мною, калi я вучу, што няма таго, хто плацiў бы? I сапраўды, я нават не вучу, што цнота сама па сабе ўжо ёсць плата.

Ах, вось што мяне засмучае: за аснову ўсiх рэчаў прымаецца iлжа - плата i кара, а цяпер гэта ўсё i ў аснове вашых душаў, цнатлiўцы!

Але, як дзiковыя iклы, словы мае распоруць асновы вашых душаў; я хачу быць вам плугам.

Усё запаветнае вашых асноваў павiнна выйсцi на святло; i калi ўспоратыя i зламаныя вы будзеце ляжаць на сонцы, ваша iлжа аддзелiцца ад праўды.

Бо ваша праўда вось у чым: вы надта чыстыя для бруду такiх слоў, як помста, кара, плата, адплата.

Вы любiце вашую цноту, як мацi сваё дзiця; але дзе вы такое чулi, каб мацi хацела платы за сваю любоў?

Тое, што вы ў сабе любiце найбольш, якраз i ёсць ваша цнатлiвасць. У вас ёсць прага колца: каб дагнаць само сябе, дзеля гэтага круцiцца i абарочваецца кожнае колца.

I на зорку, якая ўжо гасне, падобныя ўсе ўчынкi вашае цноты; святло яе недзе яшчэ ў дарозе i блукае ў прасторы, - i калi ж яно ўжо будзе не ў дарозе?

Так i святло вашае цноты ўсё яшчэ ў дарозе, нават калi ўчынак ужо адбыўся. Хай сабе ён ужо забыўся, ужо мёртвы: святло яго ўсё яшчэ блукае ў прасторы.

Каб жа цнотнасць ваша стала вашай Самасцю, а не чым-небудзь пабочным, абалонкай, покрывам: гэта ёсць праўда глыбiняў вашай душы, дабрадзеi вы мае!

Вядома, ёсць i такiя, у каго цнатлiвасць - гэта сутарга пад бiчом: iх ляманту вы ўдосыць наслухалiся!

Ёсць i яшчэ iншыя, у якiх цнатлiвасць - гэта лянота iх заганаў: i кожнага разу, калi iхняя нянавiсць i зайздрасць соладка пазяхаюць, прачынаецца ў iх "справядлiвасць" i працiрае заспаныя вочы.

А тых цягне ўнiз: гэта iх спакушае iхнi ж д'ябал. Але чым больш яны апускаюцца, тым большым жарам гараць у iх вочы i тым большая ў iх пажада да Бога.

Ах, i такi лямант дайшоў да вашых вушэй, цнатлiўцы. "Што не я, тое i ёсць мой Бог i цнота!"

Ёсць яшчэ i такiя, якiя ледзьве рухаюцца, ды яшчэ i скрыпяць, бы калёсы, накладзеныя цяжкiм каменнем: гэтыя шмат гамоняць пра годнасць i дабрачыннасць - свае тармазы яны называюць цнотаю!