Ричард Бах - Чайка па iменi Джонатан Лiвiнгстан (на белорусском языке)

• Название: Чайка па iменi Джонатан Лiвiнгстан (на белорусском языке)
• Автор: Ричард Бах
• Жанр: Научная Фантастика

---

Як толькi ўзышло сонца, Джонатан зноў узяўся за свае практыкаваннi. З вышынi пяць тысяч футаў рыбацкiя судны глядзелiся маленькiмi трэсачкамi на сiняй марской роўнядзi, а чайкi з Чарады, што кружылiся над iмi, здавалiся лёгкiмi пылiнкамi.

Джонатан быў поўны сiлы i энергii i толькi крыху ўздрыгваў ад радасцi; ён ганарыўся тым, што здолеў перамагчы страх. Потым, доўга не думаючы, ён абхапiў сябе крыламi, пакiнуўшы пад вуглом самыя кончыкi, i рынуўся зверху ў мора. Джонатан праляцеў чатыры тысячы футаў i набраў гранiчную хуткасць - вецер ператварыўся ў шчыльную сцяну, якая гула, вiбрыравала i не давала яму рухацца хутчэй. Цяпер ён ляцеў строма ўнiз з хуткасцю дзвесце чатырнаццаць мiляў у гадзiну. Ад адной думкi, што, калi ён разгорне крылы, яго разарве на мiльён драбнюсенькiх шматкоў, у Джонатана заняло дух. Але хуткасць - гэта сiла, хуткасць - гэта радасць, хуткасць - гэта само хараство.

На вышынi тысяча футаў ён пачаў выходзiць з пiке. Ад ураганнай сiлы ветру крылы трымцелi i трапяталiся так, што чуўся толькi глухi дрыгат, а проста на яго дарозе з фантастычнай хуткасцю вырасталi карабель i чарада чаек.

Спыняцца на такой хуткасцi ён не ўмеў, нават не ведаў, як зрабiць паварот пры такой хуткасцi.

Сутыкненне азначала б iмгненную смерць.

I тады ён заплюшчыў вочы.

Гэтым ранкам адразу пасля ўсходу сонца Джонатан Лiвiнгстан равучым камяком ветру i пер'я з хуткасцю дзвесце чатырнаццаць мiляў у гадзiну ўварваўся якраз у сярэдзiну Чарады. На гэты раз Чайка Ўдачы ўсмiхнулася яму, нiхто не загiнуў.

Калi, нарэшце, Джонатан здолеў скiраваць дзюбу ў неба, ён усё яшчэ iмчаўся з хуткасцю сто шэсцьдзесят мiляў у гадзiну. А калi запаволiў палёт да дваццацi мiляў i змог урэшце зноў распасцерцi крылы, карабель знаходзiўся на адлегласцi чатырох тысяч футаў ззаду ў яго i здаваўся невялiчкай шкарлупiнкай.

Ён разумеў, гэта - перамога. Гранiчная хуткасць! Чайка ляцiць з хуткасцю дзвесце чатырнаццаць мiляў у гадзiну! Гэта быў прарыў, незабыўны i непаўторны момант у гiсторыi Чарады i пачатак новай эры ў Джонатана-Чайкi. Каб не спыняць трэнiровак, ён падаўся ў зацiшную зону; там ён складваў крылы, пiкiраваў з васьмi тысяч футаў i неўзабаве навучыўся рабiць павароты.

Выявiлася, што на вялiзнай хуткасцi даволi паварушыць адным-адненькiм перцам на канцы крыла, каб зрабiць плаўны разварот. Аднак перш чым даведацца пра гэта, ён спазнаў, што варта паварушыць некалькiмi перцамi на такой хуткасцi, i пачынаеш круцiцца, як куля, выпушчаная з вiнтоўкi... Так Джонатан стаў першай на зямлi чайкай, якая выконвала фiгуры найвышэйшага пiлатажу.

У той дзень ён не захацеў губляць часу на пустыя размовы з iншымi чайкамi i не спыняў палётаў i пасля захаду сонца. Ён адкрыў сабе мёртвую пятлю, запаволеную бочку, шматвiтковую бочку, перакулены штопар, адваротны iмельман, вiраж.

Глыбокаю ноччу вярнуўся Джонатан-Чайка на бераг, да Чарады. Ён страшэнна стамiўся, ажно кружылася галава. Але ад радасцi ён пры пасадцы зрабiў мёртвую пятлю, а перад тым як дакрануцца да зямлi, - шматвiтковую бочку. "Калi яны пачуюць, - думаў ён, - калi яны даведаюцца пра Прарыў, дык ашалеюць ад радасцi. Наколькi багацейшае будзе цяпер жыццё! Замест таго каб паныла махаць крыламi ад берага да рыбацкiх суднаў i назад, у нас з'явiлася мэта! Мы здолеем узняцца над невуцтвам, зразумеем, што створаны для жыцця дасканалага, разумнага. Мы станем вольныя! Мы навучымся лятаць!"

Ён нiбы чуў музыку, нiбыта бачыў прывабнае святло будучынi.

Калi ён прызямлiўся, дык убачыў, што чайкi сабралiся на Вялiкую Раду, сабралiся даўно i чагосьцi чакалi.

- Чайка Джонатан Лiвiнгстан! Выйдзi на сярэдзiну!

Словы Старэйшыны прагучалi нязвыкла ўрачыста. Выклiк на сярэдзiну азначаў адно з двух: найвялiкшую ганьбу або найвялiкшую славу. Для ўшанавання Славай на сярэдзiну выходзiлi сама выдатныя важакi чаек. "Ну вядома, - падумаў ён, сёння ранiцай Чарада бачыла Прарыў! Але мне не патрэбна слава. Я зусiм не хачу быць важаком. Я хачу толькi падзялiцца тым, пра што даведаўся сам, паказаць тыя неабсяжныя далягляды, якiя адкрываюцца перад усiмi намi". Ён выйшаў наперад.

- Чайка Джонатан Лiвiнгстан, - сказаў Старэйшына, - выйдзi на Ганьбу перад сваёй раднёй!

Яму здалося, што яго з усяго маху выцялi дошкай. Зашумела ў вушах, ногi ў каленях аслабелi, пер'е адразу абвiсла. Яго выклiкалi на Ганьбу? Не можа быць! А Прарыў! Яны нiчога не зразумелi! Гэта памылка, памылка!

- ...сваёй шалёнай дзiвацкай безадказнасцю, - урачыста гучаў голас, груба растаптаў i зняважыў годнасць i традыцыi Сям'i Чаек...

Выклiк на сярэдзiну для ганьбавання азначаў, што ён будзе выгнаны з Чарады i асуджаны на адзiноту сярод Далёкiх Скалаў.

- ...калi-небудзь, Чайка Джонатан Лiвiнгстан, ты даведаешся, што безадказнасць не можа цябе пракармiць. Нам не дадзена спасцiгнуць сэнсу жыцця, бо ён недаступны нашаму розуму; мы ведаем толькi адно: мы iснуём на гэтым свеце, каб есцi i старацца пражыць як мага даўжэй.

Чайкi нiколi не пярэчаць Радзе Чарады, але Джонатан асмелiўся ўзвысiць свой голас.

- Безадказнасць? Браты мае! - усклiкнуў ён. - Цi знойдзецца хто-небудзь з большым пачуццём адказнасцi, чым чайка, якая знайшла сэнс, найвышэйшую мэту жыцця i прытрымлiваецца яе? Тысячы гадоў мы гойсаем, шукаючы рыбныя галовы, а цяпер у нас ёсць мэта - спазнаваць свет, адкрываць новае, быць вольнымi! Дазвольце мне, i я пакажу вам, чаму навучыўся...

З такiм жа поспехам ён мог загаварыць да камення. Чарада быццам знямела.

- Ты больш не Брат нам, - нараспеў прамовiлi чайкi, усе разам узмахнулi крыламi, затулiлi вушы i адвярнулiся ад яго.

Джонатан-Чайка рэшту сваiх дзён жыў адзiн, хоць адлятаў i на вялiкую адлегласць ад Далёкiх Скалаў. Але засмучала яго не адзiнота, а тое, што астатнiя чайкi адмовiлiся паверыць у радасць палёту, у святло, што палала перад iмi, адмовiлiся расплюшчыць вочы i ўбачыць.

З кожным днём ён дазнаваўся ўсё больш i больш. Ён даведаўся, што, пiкiруючы на вялiкай хуткасцi, можна здабыць рэдкую i смачную рыбу, якая збiраецца ў гурт на глыбiнi дзесяцi футаў; яму больш не патрэбны былi, каб выжыць, рыбацкiя судны i чэрствыя скарынкi хлеба. Ён навучыўся спаць у паветры, навучыўся лятаць наперарэз ветру, што дзьме з берага, i не збiвацца з курсу ўночы; ён мог праляцець ад усходу да захаду сонца сотнi мiляў. Тое самае нутраное чуццё вяло яго праз густыя марскiя туманы, узнiмала да сляпучага чыстага неба... а астатнiя чайкi ў гэты самы час тулiлiся на зямлi i не бачылi нiчога, апрача туманнай iмжы i дажджу. Ён навучыўся, асядлаўшы на вялiкай вышынi вецер, залятаць далёка на сушу i ласавацца там смачнымi насякомымi.

Ён адзiн атрымаў усё, чым, як ён калiсьцi спадзяваўся, будзе валодаць уся Чарада, i не шкадаваў той цаны, якую заплацiў за ўменне лятаць. Джонатан адкрыў сабе, чаму такое кароткае жыццё ў чаек, - прычынай таму нудота, страх i злосць; сам ён збавiўся ад гэтых пачуццяў, i жыццё яго было доўгае i сапраўды прыгожае.

I вось аднойчы вечарам, калi Джонатан спакойна i самотна лунаў у сваiм любiмым небе, з'явiлiся яны. Дзве чайкi, што вынырнулi побач з яго крыламi, былi чыстыя, як святло зорак, а ззянне, якое праменiлася ад iх, было лагоднае i сяброўскае ў свежасцi вечаровага неба. Але сама дзiвоснае было ў майстэрстве iхняга лёту: кончыкi iх крылаў увесь час знаходзiлiся на адлегласцi аднаго дзюйма ад яго крылаў.

Не кажучы нi слова, Джонатан наладзiў iм экзамен, якога не ведала яшчэ нiводная чайка. Ён выгнуў крылы i зменшыў хуткасць да мiлi ў гадзiну. Дзве зiхоткiя птушкi запаволiлi палёт разам з iм, i дыстанцыя памiж iмi анi не парушылася. Лятаць павольна яны ўмелi.

Ён склаў крылы, гайдануўся i кiнуўся ў пiке з хуткасцю сто дзевяноста мiляў у гадзiну. Бездакорна захоўваючы шыхт, яны таксама рынулiся ўнiз.

Тады на ўсёй хуткасцi ён скiраваў угору, робячы доўгую вертыкальную запаволеную бочку. З усмешкай яны зрабiлi тое самае.

Ён перайшоў на гарызантальны палёт i, перш чым загаварыць, нейкi час ляцеў моўчкi.

- Ну добра, - сказаў ён. I спытаўся: - Хто вы такiя?

- Мы з твае Чарады, Джонатан. Мы твае браты. - Словы iх гучалi стрымана, але ўпэўнена. - Мы прыйшлi, каб паклiкаць цябе на новую вышыню, туды, дзе твой дом.

- У мяне няма дому. У мяне няма Чарады. Я - Выгнаннiк. Цяпер мы ляцiм каля вяршынi Гары Вялiкага Ветру, i вышэй, чым на некалькi соцень футаў, мне, старому, ужо не падняцца.

- Гэта няпраўда, Джонатан, бо ты ўжо вучыўся. Адна школа скончана, настаў час пачынаць другую.

Святло розуму, якое ўсё жыццё свяцiла Джонатану, азарыла яму гэтае iмгненне. Ён зразумеў: яны кажуць праўду. Ён можа ўзляцець яшчэ вышэй, i яму сапраўды пара выпраўляцца дадому.

У апошнi раз ён акiнуў доўгiм позiркам гэтае неба, гэтую вялiзную серабрыстую зямлю, дзе ён гэтак шмат чаго даведаўся.

- Я гатовы, - сказаў ён урэшце.

I Джонатан Лiвiнгстан узняўся разам з дзвюма зiхатлiвымi, нiбы зоркi, чайкамi i знiк у непраглядна цёмным небе.

ЧАСТКА ДРУГАЯ

"Дык, значыцца, гэта i ёсць неба", - падумаў ён i ўсмiхнуўся сам сабе. Мабыць, гэта не вельмi пачцiва - разважаць, якое яно, неба, не паспеўшы яшчэ пабыць на iм.