Владимир Случанский - Драбы (на белорусском языке)

• Название: Драбы (на белорусском языке)
• Автор: Владимир Случанский
• Жанр: История

---

- Дык калi, кажаш, Гаспадар жадае бачыць мяне?

- Не пазьней трох тыдняў!

- I дзеля чаго?

- Прадбачыцца сустрэча з Каралём Ягайлам!

Князь задумаўся - калi-б Вiтаўт задумаў якiя падкопы, дык пашто яму было прысылаць гэтага, такога шчырага на выгляд, Драба? I спатканьне з Каралём, а Брачыслаў брата ненавiдзеў...

- Як цябе клiчуць? - раптам спытаў ён, пiльна прыглядаючыся да ганца.

- Васiлём, Ваша Сьветласьць, Васiлём з Копыля...

- Даўно пасаваны?

- Нядаўна, Ваша Сьветласьць.

- Добра! З моладу мала хто можа гэтым пахвалiцца... Будзь сёньня маiм госьцем. Чакаю цябе на вячэру, - i Князь рухам рукi даў ведаць, што хоча застацца сам, бо надта ўзрушальная была навiна. Яе трэба абмяркаваць.

Адмовiцца ад такой ласкi, як вячэра за княжым сталом, Васiль не пасьмеў, хаця меў на вечар другi намер. Прыйшлося ўдзялiць рэшту дня на падрыхтоўку. Вопраткi запасной з сабой не захапiў, а купляць не хацелася, таму збраяносец i стрэмяны ўзялiся начышчаць i вытрэпваць тое, што было.

К вызначанаму часу, Васiль выглядаў як малады перад шлюбам - блiскучы й сьвежы. Нават рубец на шчацэ сьвяцiўся па-сьвяточнаму i як-бы дадаваў большае мужнасьцi ягонаму й без таго суроваму й прыгожаму твару.

Нарэшце, гук ражка абвесьцiў аб пачатку вячэры. Васiль накiраваўся ў грыднiцу, але адразу не ўвайшоў. Выгляд масыўных дзьвяроў, утыканых квадратовымi цьвiкамi й са стрэльчатымi завесамi, нагадаў, як яшчэ нядаўна суправаджаў сюды Ваяводу Фёдара на Гаспадарскую Нараду. Як гэта Нарада зьмянiла яго жыцьцё. Той раз iшоў просты купецкi сын, волей лёсу апрануты ў баявыя дасьпехi й прыстаўлены збраяносцам да Ваяводы, а цяпер iдзе Рыцар Пагонi - Драб Вялiкага Княства Лiтоўскага, уласьнiк Копыльскi й Княжы госьць. Зьмена вялiкая. Нават i паверыць цяжка. Цi ня сьнiцца ўсё гэта?

- Чаго задумаўся, Васiлю? - данесься з тылу голас Князя. - Цi мо' на сэрцы якую тугу маеш? Адкiнь яе сёньня, весялiцца зараз пара...

Схамянуўшыся, Васiль пасьпешна абярнуўся. Побач стаяў сiвы Князь Брачыслаў i некалькi дужых Полацкiх Драбаў - старых паплечнiк Альгерда Вялiкага.

- Успамiны спынiлi мяне тут, Княжа, а тугi нiякай ня маю, пазбыўся... але тут Васiль скрывiў душой, i Брачыслаў гэта заўважыў. Сьвяткуючы сваё высьвячэньне ў Драбы, Васiль увесь час успамiнаў горкiя словы пагарды, кiнутыя гордай красуняй. Высiлкам волi давiў у сабе прылiвы роспачы й жалю, ды ўсiмi сiламi стараўся выкiнуць рэшткi разьбiтага каханьня. Аднак ня так лёкка гэта было зрабiць як сказаць, i вось зараз, чуючы за дзьвярыма вясёлы гоман гасьцей, раптам балюча сьцiснула сэрца.

- Ну, як ня маеш нiякай тугi, то й добра! - усьмiхнуўся Князь. - Ты й мяне пазбавiў ад яе. Хадзем-жа й прамочым горла вiном, бо ад уцехi яно ў мяне нешта перасохла.

Васiль моўчкi пакланiўся, прапускаючы Князя ўперад.

У вялiзнай залi, так памятнай Васiлю, аж роiлася ад гасьцей. Вiднелiся панцыры Драбаў, кальчугi й нагруднiкi заможных баяраў, сьвiткi нялiчнае шляхты, сукенкi й каронкi жанчын.

- Не вячэра, а сапраўдная бяседа! - падумаў Васiль, iдучы сьледам за Князем Брачыславам.

Госьцi прывiталi Князя гучнымi крыкамi, былi гэта верныя падданыя Полацкага дому, загартаваныя ў баях i нягодах, ды гатовыя стаць на сьмерць за свайго Валадара.

Музыкi ўдарылi ў медзяныя тазы ды жалейкi. Гулам, пiскам i звонам аддалося ў скляпеньнях рэха й пракацiлася па Замку...

Васiль зь цiкавасьцю перабягаў вачамi з госьця на госьця. Час ад часу трапляўся знаёмы твар - цi то воя, цi то шляхцiца, i... раптам аж сэрца спынiлася ў грудзях - недалёка Княжага крэсла стаяла, як казка, чароўная Рэгiна Келябовiч. Залацiстыя яе валасы, аздобленыя срэбнай каронкай, аж прамянiлiся ў сьвятле сьвечкаў. Як вiшня чырвоныя вусны й бледна-ружовы тварык так i клiкалi, так i цягнулi, сваiм пяшчотным хараством. Гнуткi яе стан абцягнуты ярка-зялёнай сукенкай... Яна з грацыяй каралеўны махае белай ручкай Князю. Побач яе бацька - надзьмуты пыхай шляхцiц. Васiля яны ня бачаць, i яму захацелася павярнуць i ўцячы з залi. Пацягнула на прастор з духаты памешканьня, к вольнаму ветру, шуму пушчы, паху палёў... Але не пасьпеў ён як трэба разабрацца ў думках, як пачуўся голас Князя:

- Драб з Копыля... Дзе-ж ён падзеўся? Гэй!... Сюды, сюды!... Ты мой госьць! Тут тваё мейсца!

Воляй няволяй прышлося паслухацца, i заняць крэсла на высокiм канцы стала - праваруч Князя й у дзесяцi кроках ад яе...

Пачырванеўшы да карэньня валос, Васiль з дрыжэньнем у голасе падзякаваў за гонар i нявесела ўтаропiў пагляд у стол, каб не спаткаць яе позiрк.

Зараз уся ўвага гасьцей зьвярнулася на Васiля. Добрая сотня пар вачэй абмацвала яго волатаўскую постаць, нязграбна ўцiснуўшуюся ў крэсла. Усё гэта было-б нават i добра, каб не пякучы позiрк адной пары блакiтных, як само неба, вачэй, - яны пяклi, пранiзвалi, прыцягвалi, i прымушалi трапятаць душу...

Рэгiна й Келябовiч адразу не заўважылi Васiля й старалiся з усiх сiлаў вiтаць Князя. Аднак пасьля таго, як Князь гукнуў яго да сябе й ласкава ўсадзiў побач, яны трохi разгубiлiся. I ня дзiва: ад iх вачэй ня ўкрылася паражаючая перамена ў Васiлёвай вопратцы, на якой жарам гарэў залаты Рыцарскi пас. Значыць: Васiль - Драб! Ад гэтага й разгубiлiся яны, але толькi на адзiн момант. Бо ня ўкрылася й тое, што Васiль пазнаў яе й надалей кахае... Хуценька перакiнуўшыся караценькiмi заўвагамi з бацькам, Рэгiна ўжо не адрывала сваiх вачэй ад свайго адрынутага паклоньнiка. "Яго трэба вярнуць!" - думала яна. "Трэба, каб ён забыўся пра крыўду апошняга спатканьня!..."

Малады шляхцiц, упарта ўвiваўшыся перад гэтым каля Келябовiчанкi й карыстаючыся яе ласкай, цяпер адчуў рэзкую перамену. Яна больш не рагатала зь яго жартаў, адмахвалася ад яго паслугаў, не заўважвала яго прысутнасьцi. Скрыўджаны такiм абаротам справы й прасачыўшы яе позiрк, ускiпеў страшэннай ненавiсьцю да вiнаваўцы сваёй няўдачы, i рашыў адпомсьцiць яму пры першай-жа нагодзе. Пахмура засеў за стол, i, не дакранаючыся да вiна, зпадылба пазiраў на Васiля.

Служкi, тым часам, разносiлi вялiзарныя мiсы ежы. Цалкам усмажаныя бараны й цяляты, вялiзарныя падвэнджаныя шынкi, гусi, цяцярукi, качкi... Смажанае й варанае горамi грувасьцiлася на сталох. Вiно, мёд, пiва - у цэбрах, бачурках, глечыках i збанках падносiлася ўпярамежку з квасам i сокам. Князь устроiў вячэру на славу, а госьцi не прымушалi сябе прасiць. Сьмех i гутаркi перамяшалiся з хрустам храшчоў i сочным чмяканьнем. Звон кубкаў зьлiўся зь пiскам валынак, громам бубнаў i сьвiстам дудаў...

Чым даўжэй цягнулася бяседа, тым большыя горы абгрызеных косткаў расьлi пад сталамi, тым меней сусед прыслухоўваўся да суседа, заняты вiном, закускай i сваёй собскай гутаркай...

Выкарыстаўшы агульнае вясельле, i не знаходзячы пакою пад упартым позiркам Рэгiны, Васiль памаленьку вылез з-за стала й выйшаў з залi. Малады шляхцiц, разпалены прагай помсты, пасьпяшаўся сьледам, паспрабаваўшы загадзя, цi лёкка вылазiць меч з похвы.

Нiхто, акрамя Рэгiны, не заўважыў, як абодва зьнiклi за дзьвярыма, нават i сам Келябовiч...

Васiль у задуме накiраваўся проста перад сабой, нiчога не шукаючы й нi ад каго не хаваючыся. Яму хацелася пабыць на самоце, удыхнуць начнога сьвежага ветру й разабрацца ў наплыве пачуцьцяў. Непрыкметна для самаго сябе, апынуўся на каменным памосьце муру, i, углядаючыся ў чорную ноч, цяжка задумаўся, абапёршыся аб мураваны зубец забарола. Унiзу цiха булькацела вада, квакталi жабы. Хвалямi даносiўся гоман бяседы...

Раптам пачуцьцё небясьпекi пранеслася ў сьведамасьцi. Мiмаволi крута абярнуўся, зрабiўшы паўкроку ўбок. I ў гэты-ж мiг, стальное лязо мяча чырканулася аб зубец, высекшы сноп iскраў.

Хапацца за зброю ўжо няма калi, i Васiль са ўсяго размаху задзялiў напасьнiку кулаком у скiвiцу, аж нешта храснула.

Цёмная постаць напасьнiка захiсталася, i толькi зубец забарола, за якi ён ухапiўся, утрымаў яго на нагах, меч з жаласным звонам пакацiўся па каменных плiтах памосту. Васiль кiнуўся ўперад i, ня даўшы працiўнiку апамятацца, згроб яго ў ахапак.

- Хто ты?... Чаго ад мяне хочаш?...

Напасьнiк, яшчэ канчаткова не прачухаўшыся, iрвануўся, але Васiль сьцiснуў яго мацней, аж енк вырваўся з прыдушаных грудзей.

- Хто цябе паслаў? - шыпеў далей, яму на вуха, Васiль, адчуваючы прылiў шалу й баючыся, каб нiхто не пачуў яго слоў i не перашкодзiў. - Кажы!... Князь Брачыслаў?... Цi хто iншы?... Кажы, бо прыдушу як пса!...

- Пусьцi, нягоднiк! - iзноў iрвануўся напасьнiк. - Нiхто мяне не пасылаў... Выцягвай свой меч... тады пабачым, хто каго! Цi мо' баiсься?...

- Ты ня варты гэтага гонару! - iзноў зашыпеў Васiль. - Той, хто нападае ззаду, той...

- А той, хто крадзе чужых нарачоных, iншага й не заслугоўвае! - гнеўна перабiў шляхцiц. - Пусьцi!

Ад гэтых слоў Васiль аж атарапеў, i на момант аслабiў уцiск. Гэтага якраз i хапiла. Шляхцiц крутнуўся i, як зьмяя высьлiзнуўшы з рук, падхапiў свой меч.

- Чыю-ж нарачоную я ўкраў? - зьдзiўлена спытаў Васiль, выцягваючы свой меч.

- Маю! I за гэта загiнеш! - кiнуўся ўперад шляхцiц, цэлячы мячом Васiлю ў чэрава.

Васiль спрытна адвёў удар i, у некалькi заходаў, абяззброiў працiўнiка, выбiўшы яму меч з рук.